Venüs Hiçbir Zaman Dünya Olmadı

Bir grup astronom, Venüs’ün hiçbir zaman yaşanabilir olmadığını keşfetti. On yıllardır en yakın gezegen komşumuzun, geçmişte Dünya’ya çok daha benzer bir yer olduğu spekülasyonlarına rağmen, bu bulgular bu fikri çürütüyor.

Cambridge Üniversitesi’nden araştırmacılar, Venüs atmosferinin kimyasal bileşimini inceledi ve gezegenin iç kısmının bugün yeterince kuru olduğunu, dolayısıyla yüzeyinde okyanusların oluşması için gerekli su miktarının asla bulunmadığını tespit etti. Bunun yerine, Venüs’ün tarihi boyunca kavurucu ve yaşanamaz bir dünya olduğu anlaşıldı.

Nature Astronomy dergisinde yayınlanan bu sonuçlar, Dünya’nın eşsizliğini anlamak ve güneş sistemimiz dışındaki gezegenlerde yaşam arayışına yönelik çıkarımlarda bulunmak açısından önemli. Pek çok ötegezegenin Venüs’e benzediği bilinse de, çalışma, astronomların odaklarını daha çok Dünya benzeri gezegenlere yöneltmesi gerektiğini öneriyor.

Uzaktan bakıldığında Venüs ve Dünya kardeş gibi görünüyor: Neredeyse aynı boyutta ve tıpkı Dünya gibi kayalık bir gezegen. Ancak yakından bakıldığında, Venüs daha çok „kötü bir ikiz“ gibi: Yoğun sülfürik asit bulutlarıyla kaplı ve yüzey sıcaklığı ortalama 500°C’ye yakın.

Bu aşırı koşullara rağmen, astronomlar on yıllardır Venüs’ün bir zamanlar yaşamı destekleyebilecek sıvı okyanuslara sahip olup olmadığını veya şu anda yoğun bulutlarında „hava tabanlı“ bir yaşam formunun var olup olmadığını araştırıyor.

“Venüs’ün yaşamı destekleyip desteklemediğini veya destekleyebileceğini kesin olarak bilmek için bu on yılın sonunda prob gönderene kadar beklememiz gerekecek,” diyor Cambridge Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nde doktora öğrencisi ve çalışmanın baş yazarı Tereza Constantinou. “Ancak muhtemelen hiç okyanus olmadığı göz önüne alındığında, Venüs’ün Dünya’daki gibi yaşamı desteklediğini hayal etmek zor.”

Astronomlar, galaksimizde yaşam ararken, ev sahibi yıldızlarının yaşanabilir bölgesinde bulunan gezegenlere odaklanır; bu, gezegen yüzeyinde sıvı suyun bulunabileceği sıcaklıklara sahip bir bölgedir. Venüs, bu yaşanabilir bölgenin bir yıldız etrafında nerede yer alabileceği konusunda güçlü bir sınır oluşturur.

“Bize en yakın gezegen olmasına rağmen, Venüs ötegezegen bilimi için önemli çünkü yaşanabilir bölgenin hemen kenarında, bizimkinden çok farklı bir şekilde evrimleşen bir gezegeni keşfetmek için eşsiz bir fırsat sunuyor,” diyor Constantinou.

Venüs’ün koşullarının 4,6 milyar yıl önceki oluşumundan itibaren nasıl evrildiği konusunda iki ana teori vardır. İlk teori, Venüs’ün yüzey koşullarının bir zamanlar sıvı suyu destekleyecek kadar ılıman olduğu, ancak yaygın volkanik aktivitelerin neden olduğu bir „kaçak sera etkisinin“ gezegenin giderek daha sıcak hale gelmesine yol açtığıdır.

İkinci teori ise, Venüs’ün başlangıçtan itibaren sıcak olduğu ve yüzeyinde sıvı suyun hiçbir zaman yoğunlaşamadığıdır.

“Bu teorilerin her ikisi de iklim modellerine dayanıyor, ancak biz Venüs’ün mevcut atmosferik kimyasıyla ilgili gözlemlere dayalı farklı bir yaklaşım benimsemek istedik,” diyor Constantinou. “Venüs atmosferinin kararlı kalması için, atmosferden uzaklaştırılan herhangi bir kimyasalın, gezegenin içi ve dışı sürekli kimyasal iletişim halinde olduğu için, atmosfere yeniden kazandırılması gerekir.”

Araştırmacılar, Venüs atmosferinde su, karbondioksit ve karbonil sülfür moleküllerinin mevcut yok olma oranını hesapladı. Atmosferin kararlı kalmasını sağlamak için bu moleküller, volkanik gazlar tarafından sürekli olarak yenilenmek zorunda.

Volkanik gazların atmosferdeki rolü, Venüs gibi kayalık gezegenlerin iç yapısını anlamak için bir pencere sunar. Dünya’da volkanik patlamalar çoğunlukla su buharı içerir çünkü gezegenimizin iç kısmı su açısından zengindir. Ancak, Venüs atmosferinin devamlılığı için gerekli olan volkanik gazların bileşimine dayanarak, araştırmacılar Venüs’teki volkanik gazların en fazla %6 su içerdiğini buldu. Bu kuru püskürmeler, magmanın kaynaklandığı Venüs’ün iç kısmının da susuz olduğunu gösteriyor.

Bu on yılın sonunda NASA’nın DAVINCI görevi, Venüs’ün her zaman kuru ve yaşanmaz bir gezegen olup olmadığını test edecek ve doğrulayabilecek. Çalışmalar, galaksimizde diğer yıldızların yörüngesinde yaşamı destekleyebilecek gezegenleri ararken astronomların dikkatlerini nereye odaklayacaklarını netleştirmelerine yardımcı olabilir.

“Eğer Venüs geçmişte yaşanabilir olsaydı, bu, daha önce bulduğumuz diğer gezegenlerin de yaşanabilir olabileceği anlamına gelirdi,” diyor Constantinou. “James Webb Uzay Teleskobu gibi araçlar, Venüs’e benzeyen gezegenlerin atmosferlerini incelemek konusunda en iyilerden. Ancak eğer Venüs hiçbir zaman yaşanabilir olmadıysa, bu durum diğer Venüs benzeri gezegenlerin yaşanabilir veya yaşamı destekleme olasılığını azaltır.

“Venüs’ün bir zamanlar Dünya’mıza çok benzeyen bir gezegen olduğunu keşfetmeyi isterdik, bu yüzden olmadığını öğrenmek bir bakıma üzücü. Ancak nihayetinde, arayışımızı yaşamı destekleyebilme ihtimali en yüksek gezegenlere yöneltmek daha faydalı olacaktır—en azından bildiğimiz anlamda yaşamı.”

Tereza Constantinou, A dry Venusian interior constrained by atmospheric chemistry, Nature Astronomy (2024). DOI: 10.1038/s41550-024-02414-5. www.nature.com/articles/s41550-024-02414-5