Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Stres Hormonu Kortizol | Psikiyatrik ve Kardiyolojik Etkileri

Stres Hormonu Kortizol | Psikiyatrik ve Kardiyolojik Etkileri self.com
Stres
11 dakika
451
Blog Yazısı

Diyelim ki bir akşam vakti işten veya okuldan evinize dönüyorsunuz, ve köşeyi döndünüz... Siz köşeyi döner dönmez karşınızda tasması olmayan, kocaman, hırlayan ve size doğru koşan bir köpek görüyorsunuz... O an ne hissederdiniz? Kanınızın bacaklarınızdan çekildiğini, sesleri ve görüntüleri daha net algıladığınızı, kalbinizin giderek hızlandığını ve bedeninizde normalden daha fazla bir enerji olduğunu fark edersiniz, yani korkuyu iliklerinize kadar hissedersiniz.

Savaş ya da Kaç Tepkisi
Savaş ya da Kaç Tepkisi
Psychologist World

Bütün bunları sağlayan şey vücudunuzun tehlike karşısında beyninizin hipotalamus bölgesinde aktif edilen acil durum sistemidir. Bu sistem devreye sokulduğunda vücudunuz savaş veya kaç tepkisi denilen bir tepkiyi oluşturmak, eğer mümkünse tehlikeyle savaşmak veya olabildiğince hızlı bir şekilde oradan kaçmak için bazı süreçlere girer: adrenalin, nöradrenalin ve kortizol gibi stres hormonları salgılanır, kalp atışları hızlanır, kan basıncı ve solunum artar, karaciğer daha fazla şeker üretmeye başlar; sindirim, üreme ve bağışıklık sistemi faaliyetleri yavaşlatılıp enerjinin çoğu beyne ve kaslara iletilir...[1] O an başınızı daha sıcak hissetmeniz beyne giden kan miktarının artmasından kaynaklanır.

Tüm Reklamları Kapat

Fakat günlük hayatımızı düşündüğümüzde bu tepkilerin sadece hayatımız tehlikeye girdiğinde değil başka durumlarda da ortaya çıktığını fark ediyoruz... mesela çalışmadığımız bir dersin sınavına girme düşüncesi, şehir değişikliği, sevdiğimiz birisini kaybetmek ve hatta birisiyle tartışmak gibi basit bir şey bile bu tepkilere yol açabilir. Bu faktörler her ne kadar 'ölüm kalım mevzusu' olmasa da hem psikolojik hem de fizyolojik olarak yıprandığımız, dolayısıyla vücudumuz tarafından kendimizi savunmamız amacıyla aynı tepkileri verdiren olaylardır. Bu faktörlere genel anlamıyla stres faktörleri diyoruz.

Endokrin Sistem

Canlılarda aktivitelerin koordinasyonunu sağlayan iki sistem bulunur, bunlardan birincisi sinir sistemi iken ikincisi endokrin veya hormonal sistemdir.[2]

Tüm Reklamları Kapat

Endokrin sistemden salgılanan hormonlar, kan dolaşımı sistemine sahip canlılarda vücudun işlevlerini yerine getirebilmesi ve kararlı iç dengesinin (homeostazi) sürdürülebilmesi için çeşitli organlardan ve bezlerden salgılanan kimyasallardır. Hormonlar vücutta temel olarak;

  • Gelişimin ve büyümenin sağlanması,
  • Üreme sisteminin sağlığının korunması,
  • Metabolik olayların sağlanması,
  • Organların düzgünce çalışabilmesi,
  • Vücut ısısının dengelenmesi

işlevlerini sağlar.

İnsan gelişiminde ve büyümesinde önemli bir rol oynayan Somatotropin Hormon (STH), dişi bireylerde süt üretimi ile doğrudan ilişkili olan Prolaktin hipofiz bezinden salgılanan hormonlarken; organizmanın acil olaylara hazırlanmasını sağlayan Epinefrin (Adrenalin) ve birazdan oldukça detaylı bir biçimde inceleyeceğimiz Kortizol hormonları böbrek üstü bezinden salgılanmaktadır.[3] Bunları tek tek incelemek için bu yazıyı okuyabilirsiniz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Endokrin Sistem
Endokrin Sistem
endocrine.org

Stres Hormonu Kortizol

Kortizol, böbrek üstü bezinde (diğer ismiyle adrenal bez) üretilen ve oradan salınan, başta tehlikelere karşı tepki verme görevi olmak üzere, vücuttaki glikoz metabolizmasını artırmak, kan basıncını kontrol etmek ve iltihabı gidermek gibi görevleri yerine getiren [4], bunlarla birlikte kan şekerini düzenlemek; yağ, protein ve karbonhidratları kullanılabilir enerjiye dönüştürmek, su ve tuz dengesini kontrol etmek gibi çeşitli işlemlerde göreve sahip olan ve kolestrolden doğal olarak sentezlenen bir hormondur.[5]

Kortizolün salgılanmasını sağlayan mekanizmayı incelemek için ilk adım olarak Limbik Sistem'i tanımalıyız, bu sistem: Hipotalamus, Hipokampus, Talamus ve Amigdala bölümleri olmak üzere 4 kısımdan oluşup beslenme, korku, savunma, cinsel istek, uyku düzeni gibi fiziksel tepkilerin sorumlusudur. Amigdala, beynin her iki tarafında birden bulunan ve canlının öfke, endişe, stres, kaygı ve korku gibi ani duyusal algılarını yöneten beyin bölümüdür. Çevrede var olan durumları analiz eder, bir stres faktörü varsa savaş veya kaç durumunun tetiklenmesini sağlar.[6] Çevredeki bir şey veya durum amigdala tarafından tehdit olarak algılandıktan sonra sonra Limbik Sistem'in diğer bir parçası olan hipotalamusa bir tehlike sinyali gönderir. Hipotalamus, beyindeki sinir sistemi ile vücudun endokrin sistemi arasında bağlantı kurar; vücuttaki kalp atışı, yemek yeme, su içme gibi hayati fonksiyonları sağlarken strese karşı verilen tepkiyi kontrol eder.[6]

Limbik Sistem
Limbik Sistem
Shippensburg University

Tehlike sinyali amigdaladan hipotalamusa iletildikten sonra sinyal; kalp ritmini ve iç organların işlevlerini yönetip bizi hayatta tutan otonom sinir sistemine iletilir. Otonom sinir sistemi; sempatik, parasempatik ve enterik sistem olmak üzere 3 bölümden oluşur. Bahsi geçen tehlike sinyalini aldıktan sonra vücudu savunmaya geçirecek bölüm sempatik sistemdir: bu sistem böbrek üstü bezinden salgılanan adrenalin ve nöradrenalinin kana pompalanmasını sağlar. Tehlike geçtikten sonra parasempatik sistem, vücudu sakinleştirmek için adrenalin ve nöradrenalini ortadan kaldırır.

Böbrek üstü bezinden bu iki hormon salgılandığında vücudumuz tam anlamıyla bir acil durum senaryosunda bulur kendini, tehlikenin ne denli büyük olduğu, zarar verme olasılığı, ne zaman geçeceği gibi belirsizlikler bu hormonların vücudu tetikte tutmasına yetmeyebileceğinden, vücut bir tehlike algılamaya devam ederken hipotalamus bölgesindeki Hipotalamus-Hipofiz-Adrenal-Aksı devreye sokulur, bu bir geribildirim mekanizmasıdır. Bu mekanizma hipotalamus, hipofiz bezi ve böbrek üstü bezi arasında iletişimi sağlayan, nöronlardan iletiyi alan ve bunun sonucunda kimyasalların salgılanmasını sağlayan nöroendokrin hücrelerinden meydana gelen bir yolaktır. Tehlikenin sürmesi bilgisine karşılık kortizol salgılanmasını ve vücudun yüksek tetikte kalmasını sağlar.[4]

Kısa biçimiyle kortizolün salgılanma süreci:

Tüm Reklamları Kapat

  1. Beynin amigdala bölümü çevrede bir tehlike algılar,
  2. Tehlike sinyali hipotalamusa gönderilir,
  3. Hipotalamus sempatik sinir sistemini uyarır,
  4. Böbrek üstü bezlerinden adrenalin ve nöradrenalin kana pompalanır,
  5. Geri bildirim sistemi ile tehlike geçene kadar kortizol salgılanması ve bu sayede vücudun tetikte kalması sağlanır.
Kortizol Nasıl Bir Etkiye Sahiptir?

Stres anında salgılanan kortizol, kaslara en hızlı enerjiyi sağlayacak enerji olan şekerin kan dolaşımda kalması için insülini baskılar ve kan basıncını artırmak için atardamarları daraltır.

İşte, köpeği gördüğünüzde hissettiğiniz o tüm sıradışı şeylerin oluşmasının arkasında gizlenen sistem kısaca bu şekilde! Siz daha fark bile etmeden bu sistemlerin tehlikeyi algılaması, sizi hayatta tutmak için vücudun bütün kaynaklarını bir anda kullanıma sunması hayret verici bir şey...

Kortizol Fazlalığında ve Eksikliğinde Görülen Sorunlar

Cushing Sendromu, insan vücudunun uzun bir süre boyunca yüksek kortizol seviyelerine maruz kalmasından dolayı ortaya çıkan bir sorundur. Başlıca belirtileri şunlardır: özellikle yüz ve karında kilo alımı, diyabet, akne başta olmak üzere cilt problemleri, kadınlarda düzensiz adet dönemleri, mide ülseri, anksiyete... gibi belirtiler gözlenebilir.[7] [4] [8]

Cushing Sendromu'nun tam tersi bir durum olan Addison Hastalığı'nda ise sorun, kortizolün gereğinden daha az olmasından kaynaklanmaktadır. Başlıca belirtileri şunlardır: yorgunluk, kilo kaybı, karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma, güçsüzlük... gibi belirtiler gözlenebilir. [4], [7], [8] .

Tüm Reklamları Kapat

Kortizol'ün Ruh Hastalıklarıyla İlişkisi

Yapılan çalışmalarda beklenenin aksine ve şaşırtıcı bir biçimde bazı psikiyatrik hastalıklara sahip kişilerde kortizol seviyesinin daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. Bu sonuca en fazla yaşamının erken dönemlerinde travma geçirmiş bireylerde rastlanmıştır.[9]

Şiddetli depresyon hastalarında gözlenen yüksek kortizol seviyelerinin daha önce bahsettiğimiz Hipotalamus-Hipofiz-Adrenal Eks'ine karşı duyarsızlık oluşturulduğu belirlenmiştir. Bazı Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) hastalarındaki kortizol düzeyleri ölçüldüğünde normalden daha düşük bir seviyede olduğu ve hastaların %50-70'inin majör depresyon ve benzeri duygudurum bozukluklarının kriterlerini de karşıladığı sonucuna varılmıştır. Düşük kortizol bunlarla birlikte kronik önyargıya, kronik yorgunluk ve ağrı sendromlarına ve birtakım başka somatik bozukluğa yol açabiliyor.[9]

Depresyon

Depresyon, belli bir dönem için hayattan ve eskiden keyif alınan aktivitelerden keyif almama, ilgi kaybı, iştah bozukluğu ve çoğunlukla üzgün mizaç belirtilerinin olduğu bir ruhsal hastalıktır. Yapılan çalışmalarda araştırmacılar, kortizol miktarının depresyonla ilişkisini gözlemlemek için denek fareler kullandılar. Kullanılan fareler farklı süreler boyunca kortizole maruz bırakıldı. Ortaya çıkan sonuç şuydu: kısa bir süre kortizole maruz bırakılan farelerde gözle görülür bir etki olmadı fakat 2 haftadan fazla süreyle kortizole maruz bırakılan farelerin endişeli ve depresif hareketler sergilediği, daha korkak göründükleri ve yeni ortamları keşfetmekte daha az istekli oldukları kaydedildi.[10]

Depresyondaki bir kişi
Depresyondaki bir kişi
Pexels
Travma Sonrası Stres Bozukluğu

TSSB, travmatik bir olay yaşayan bir kişinin olay geçmiş olmasına rağmen o anda takılıp kalması ve bazı stres tepkilerini ortaya çıkarmasıdır. Bu hastalığa sahip olan kişiler genel olarak 3 ana semptom gösterirler: tekrardan yaşama, hiper uyarılma ve kaçınma.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Sihirci Çırağı

** 2016 Blue Peter Kitap Ödülü ** 2015 İskoç Çocuk Kitabı Ödülü

Hiçbir Yer Dükkânı her an, her yerde karşınıza çıkabilir!

Labirenti andıran odalarıyla burası en uçuk hayallerinizi bile gerçeğe dönüştüren bir harikalar diyarı.
Bir odada kendinizi yıldızların arasında uçarken bulabilir, diğerinde yaşamış tüm insanların hayat hikâyeleriyle dolu Ruhlar Kütüphanesi’nde kaybolabilirsiniz.
Ancak tüm bunların elbette bir bedeli var.

Devamını Göster
₺76.00
Sihirci Çırağı

Tekrardan yaşama, hastanın bazı durumlarda bir sebep yokken, bazı durumlarda ise travmatik olayı hatırlatan bir şeyle karşılaştıklarında o olayı hatırlamalarıdır. Örnek olarak; X kişisinin uçakla ilgili bir travması olsun, bu kişi filmde gördüğü bir uçaktan bile etkilenebilir, travmasını hatırlayabilir hatta aklında yeniden canlandırıp onu yaşayabilir.

Hiper Uyarılma, vücudun travmatik olay anında devreye soktuğu acil durum mekanizmasını nedensiz yere aktif etmesidir. Bu aşamada, daha önce bahsettiğimiz sempatik sinir sistemi devreye girer, adrenalin, nöradrenalin ve ardından kortizol salgılanır, vücut savaş veya kaç tepkisi verir, kalp ritimleri hızlanır, derin ve sık nefesler alınır... Yani vücut ölümcül bir tehlike varmışçasına önlem almaya başlar, fakat bunun için geçerli hiçbir sebep yoktur, sadece travmatik olay hatırlanmıştır veya onu hatırlatan şeyler vardır. Yukarıda verdiğimiz örnekteki X kişisini yeniden ele alalım; X, filmde bir uçak görüyor, bu ona kendi travmasını hatırlatıyor ve bunu takiben kalbi hızla atmaya, nefes alışverişi hızlanmaya... başlıyor, vücudu acil durum sistemini devreye sokuyor.

Kaçınma, kişinin travmatik olaydan ve onu hatırlatan şeylerden tamamen uzaklaşmasıdır. X kişisi bu durumda ise stres faktöründen uzaklaşmak için uçaklardan kaçındığı gibi içinde bir uçağın göründüğü filmlerden de kaçınacaktır.

TSSB'nin diğer semptomları şunlardır: kişiler uyku bozukluklarıyla mücadele edebilir, kabuslar görebilir, sorumluluktan kaçınma davranışı sergileyebilirler[11], sürekli diken üstünde olabilir, çabuk sinirlenebilir, başkaları beni anlamıyor düşüncesine sahip olabilir ve kolay irkilebilirler. [12]

Kortizolün buradaki rolünü iyi anlamakta fayda var; sabah ne yediğimiz gibi sıradan ve fazla uyarana ihtiyaç duyulmayan durumların hatırlanma oranı travmatik bir uçak deneyimindeki küçük şeylerin bile hatırlanma oranına göre çok daha düşük olacaktır. Beynimizin ön ve arka dikkat sistemleri dikkatin nereye yönlendireceğini belirler. Bir tehlikeyle veya stres faktörü olan bir durumla karşılaşıldığında beynin birçok bölgesi eş zamanlı olarak çalışır. Aynı anda nörotransmiter sistemler ve hormonal sistemler uyarılır, hepsinin bir araya gelmesinden ötürü anı o anda kalıcı olarak belleğe kaydedilir. Bu yüzden kortizol gibi stres hormonları bu anıların kaydedilmesinde önemli bir rol oynar. Bunlarla birlikte, stres durumlarında hormonal sistemin fazla çalışması TSSB'nin gelişmesine katkıda bulunabilir, hatta TSSB hastalarının beyinlerinin çeşitli bölgelerinde stres hormonları yüksek düzeyde bulunmuştur.[11]

Kortizol'ün Kardiyovasküler Hastalıklarla İlişkisi

Araştırmalar, uzun süreli stresin sebep olduğu yüksek kortizol seviyelerinin kan kolestrolünü, trigliseritleri, kan şekerini ve kan basıncını artırabileceğini düşündürmektedir. Bu stres, arterlerde plak birikimine de sebep olabilir. Bunlar kalp hastalıkları için yaygın risk faktörleridir.[13]

Bir başka araştırmada ise kortizolün,

  • Kalbin fonksiyonlarını düzenleyen biyolojik saat için çok önemli olduğunu,
  • Kalbi besleyen koroner arterlerde plak birikmesinden kaynaklanan akut koroner sendromlarla,
  • Kalbin ritmik çalışmasının bozulması, düzensiz kalp atışı anlamlarına gelen aritmiyle,

ve bunlar dışında bir dolu başka rahatsızlıklarla ilişkili olduğunu göstermiştir.[14]

Kalp Hastalığı
Kalp Hastalığı
hearthospitalnm.com
Kortizol Seviyesi Nasıl Düşürülür?

Kortizol seviyesini düşürebilmek için yapmamız gereken şey stresi uzaklaştırmaya çalışmak olacaktır. Bunu yaptığımızda stres hormonlarının seviyesi düşer, parasempatik sinir sistemi devreye girer ve yavaş yavaş sakinleşirsiniz.

İşte size yardımcı olabilecek birkaç tüyo:

Tüm Reklamları Kapat

  • Yeteri kadar uyuyun, ne az ne çok olsun.
  • Egzersiz yapın, bu hem mutlulukla ilişkili hormonlar salgılamanızı hem de stres hormonlarını dinginleştirmenizi sağlar.
  • Stresliyken neleri ve nasıl düşündüğünüzü tanıyın, bir daha aynı durumda olduğunuzda kendinize bunların geçici olduğunu hatırlatın.
  • Nefes egzersizleri yapın, bu sizi rahatlatır.

ÖZET

Kortizol, vücudumuzun stres karşısında verdiği ve endokrin sisteme bağlı hormonal bir tepkidir. Adrenalin ve nöradrenalin salgılandıktan sonra canlının ihtiyaç duyacağı enerjiyi karşılaması için şeker üretimini ve kan basıncını artırır; nefes alışverişini ve kalp ritmini hızlandırır. Az veya fazla salındığında çeşitli hastalıklara yol açar. Ayrıca kardiyovasküler sistemde önemli roller alır, bu yüzden uzun süreli az veya fazla salınımlarında kardiyovasküler sistemdeki birçok hastalığa sebebiyet verir. Bunların başında kalbin ritminin bozulması ile ortaya çıkabilecek ve kalbin dakikada 100'den fazla kez atması anlamına gelecek taşikardiye sebep olabilir. Kortizol, strese dayalı psikiyatrik hastalıkların oluşmasına veya ilerlemesine sebep olabilir; farelerle yapılan bir deneyde kortizole maruz kalma süresi ile depresyonun paralel ilerlediği gözlemlenmiştir. Bir başka psikiyatrik rahatsızlık olan travma sonrası stres bozukluğu hastalarında kortizol seviyesinin yüksek olduğu bulunmuştur ve yüksek kortizolün bu hastalığı ilerletebileceği tespit edilmiştir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
fevziyetoros.com.tr

Bütün bunlara baktığımızda TSSB hastalarından 'yeniden yaşama' semptomu gösterenlerin travmatik anıyı hatırladıklarında veya bazı faktörler onu hatırlattığında, vücutlarının savaş veya kaç tepkisini ortaya koyacağını, artan kortizolün süreğen olması durumunda kalp ritim bozukluğu gibi kardiyovasküler hastalıklara sebep olabileceğini söyleyebiliriz. Buna sebep olabilecek bir diğer şey kronik strestir. Bir başka çalışmada akut stresin (şok, travmatik bir olaya verilen tepki) çeşitli hormonal değişiklikleri tetiklediği gösterilmiştir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
4
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Bu blog yazısıyla ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/04/2023 14:46:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13021

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Abd
Film
Risk
Epistemik
Vegan
Basınç
Mucize
Çin
Korku
Doğa Yasaları
Göz
Antibiyotik
Çiçek
Müfredat
Sürüngen
Robot
Bilgisayar
Hücreler
Mikrop
Maske
Ergen
Makine
Uzaylı
Halk Sağlığı
Kimyasal Bağ
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Size Özel
Güncel
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
U. Karip. Stres Hormonu Kortizol | Psikiyatrik ve Kardiyolojik Etkileri. (6 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 2 Nisan 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13021
Karip, U. (2022, October 06). Stres Hormonu Kortizol | Psikiyatrik ve Kardiyolojik Etkileri. Evrim Ağacı. Retrieved April 02, 2023. from https://evrimagaci.org/s/13021
U. Karip. “Stres Hormonu Kortizol | Psikiyatrik ve Kardiyolojik Etkileri.” Edited by . Evrim Ağacı, 06 Oct. 2022, https://evrimagaci.org/s/13021.
Karip, Umut. “Stres Hormonu Kortizol | Psikiyatrik ve Kardiyolojik Etkileri.” Edited by . Evrim Ağacı, October 06, 2022. https://evrimagaci.org/s/13021.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.