Overthinking (Aşırı Düşünme) Nedir? Nasıl Başa Çıkılır?

Düşünme; öngörü ve planlama yapmamıza, karmaşık sorunları çözmemize, sosyal ilişkilerimizin kurulabilmesine olanak sağlar. Ancak bu yeteneğimizin kontrolden çıkması geceleri uyuyamama örneği de dahil olmak üzere yorucu ve zararlı sonuçları ortaya çıkarabilir.

Aşırı düşünmeyi bir düşman olarak algılayıp ondan uzaklaşmaya çalışmadan önce bu "düşmanımızın" kökenlerine bakalım.

• Atalarımız tehlikelerden korunmak için sürekli analiz yapmak zorundaydı ancak modern dünyamızda o tarz tehditler yok. Dolayısıyla bu analiz yeteneği ihtiyaç duyulmadığı zamanlarda bile çalışabiliyor.
• Sosyal canlılarız. Beklentileri karşılamak, yanlış anlaşılmamak, statü elde etmek veya onu korumak gibi endişeler bizi fazla düşünmeye itiyor.
• Bazı şeyler bizim kontrolümüzde değildir ancak insan beyni kontrol edemeyeceği şeylerden, belirsizliklerden hoşlanmaz. Bu da beynin sürekli bir yol veya çözüm aramasına sebep olur.

Baktığımız zaman aşırı düşünmenin bir tür kaygılardan kurtulma mekanizması gibi işlediğini görüyoruz.

Aşırı düşünme sırasında beyin bölgelerinin bir kısmı kontrolsüz ve aşırı uyarılmış bir şekilde çalışır.

• Prefrontal Korteks: Karar verme, problem çözme ve geleceğe dair planlar yapmada rol oynar. Kontrolsüz çalıştığında sürekli olarak geçmişteki deneyimler ve gelecekte yaşanması mümkün olan şeyler düşünülür. "Ya böyle olursa" gibi düşünceler ortaya çıkar ve bu beynin bu bölgesinin gereksiz yere aşırı çalışmasına sebep olur.
• Amigdala: Beynin duygu merkezidir. Özellikle stres, korku ve kaygıyla ilişkilidir. Olumsuz düşünceler ve belirsizlik amigdalanın sürekli tetikte kalmasına neden olur. Ardından prefrontal korteks tehlike yönünde uyarılır ve bu nedenle bu beyin bölgeleri kaygının sürekli tekrar etmesine sebep olur.
• Varsayılan Mod Ağı (Default Mode Network): Bu ağ, dinlenme sırasında aktif olur ve kendi kendini gözlemleme, öz farkındalık, geçmiş, gelecek ve anılar üzerine düşünme, hayaller kurma, empati yapma gibi işlevlerden sorumludur. Bu işlevler kontrolden çıktığında aşırı düşünmeye sebep olur. Geçmişteki olumsuz deneyimlere, gelecekteki olası endişelere odaklanmak bu ağın normal çalışamamasına neden olur.

Aşırı düşünmeden kurtulmak hatta aşırı düşünme ortaya çıkmadan onu engellemek için yapabileceğiniz birkaç şey var:

• Günlük tutmak: Düşünceler sadece zihinde kalınca karmaşık, belirsiz, soyut olarak kalır. Bu düşünceleri bir günlüğe yazmak hem onları somutlaştırırken hem de onları daha belirli ve basit hale getirir. Çoğu durumda bu şekilde daha iyi hissedilebilir.
• Başka aktiviteler yapmak: Boş vakitlerde, uyumadan önce dikkat dağıtıcı aktiviteler yapmak bahsi geçen sorundan uzaklaşmaya yardımcı olur. Kitap okumak, sakinleştirici müzikler dinlemek, ilgi alanlarınıza göre resim yapmak, örgü yapmak gibi aktiviteler beyninizi başka bir şeye odaklayacağından size iyi gelebilir.
• Gevşeme & esneme hareketleri ve spor yapmak: Aşırı düşünmeden kurtulmanın en etkili yollarından bir diğeri vücudu aktifleştirmektir. Kalkın ve vücudunuzu harekete geçirin.
• Duş almak: Ilık bir duş alarak veya yüzünüzü yıkayarak hem bedeni hem de zihni yatıştırabilirsiniz.
• Meditasyon ve nefes egzersizleri yapmak: Düzenli nefes egzersizleri ve meditasyon, ânı yaşamanızı ve kaygı yaratan düşüncelerinizden uzaklaşmanızı sağlar.

Tüm bunlara rağmen hâlâ aşırı düşünmeden şikayetçiyseniz vakit kaybetmeden profesyonel bir destek alın. Psikologlara veya psikiyatristlere başvurabilirsiniz. Alacağınız terapiler sayesinde düşüncelerinizi yönetmede iyileşebilirsiniz.