Kuantum Kromodinamiğinde Renormalizasyon Grubu Denklemleri ve Bağlaşım Sabitinin Ölçek Bağımlılığı

Evrenin başlangıcından bugüne temel parçacıkların etkileşimleri ve bu etkileşimlerin enerji ölçeğine bağlı olarak nasıl değiştiği modern fiziğin en önemli konularından biridir. Kuantum kromodinamiği (QCD) güçlü etkileşimleri ve kuarkların gluonlar aracılığıyla nasıl etkileştiğini açıklayan teori olarak bu alanda elzem bir rol oynar. Bu yazıda da, renormalizasyon grubu denklemlerinin (RGD) QCD'de bağlaşım sabitinin ölçek bağımlılığını nasıl yönettiğini ve bunun evrenin evrimi üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.

Büyük Patlama ve Bağlaşım Sabitinin Güçlenmesi

Büyük Patlama'dan hemen sonra evren aşırı derecede yüksek enerji yoğunluğuna sahipti. Bu yüksek enerjilerde QCD'nin bağlaşım sabiti (αₛ) zayıftır. Bağlaşım sabitinin zayıf olması kuarkların ve gluonların serbestçe hareket edebilmesine ve hadronlar gibi birleşik yapıların oluşamamasına neden olur. Ancak evren genişleyip soğudukça enerji seviyeleri düşer ve bağlaşım sabiti güçlenir. Bu güçlenme kuarkların gluonlar aracılığıyla daha güçlü etkileşmesine ve protonlar ile nötronlar gibi hadronların oluşmasına yol açar. Sonuç olarak bildiğimiz normal madde bu süreç sayesinde oluşur.

Renormalizasyon Grubu Denklemleri ve β-Fonksiyonu

QCD'de fiziksel gözlemlerin yeniden normalize etme ölçeğindeki değişikliklere karşı değişmez kalması gerekliliği vardır. Bu gereklilik renormalizasyon grubu denklemleri ile sağlanır. Bağlaşım sabitinin enerji ölçeğine (μ) bağlılığını tanımlayan bu denklemler β-fonksiyonu aracılığıyla ifade edilir:

$\beta ({\alpha }_s)=\mu \frac{\partial {\alpha }_s}{\partial \mu }$

β-fonksiyonu bağlaşım sabitinin enerji ölçeğine göre nasıl değiştiğini gösterir ve genellikle pertürbatif bir seri olarak genişletilir:

$\beta ({\alpha }_s)=-{\beta }_0\frac{{\alpha }_s^2}{2\pi }-{\beta }_1\frac{{\alpha }_s^3}{(2\pi {)}^2}-{\beta }_2\frac{{\alpha }_s^4}{(2\pi {)}^3}-\dots$

Burada β₀, β₁, β₂ gibi katsayılar pertürbatif katsayılar olarak adlandırılır ve teorinin temel özelliklerine bağlıdır.

Pertürbatif Katsayıların Belirlenmesi

Pertürbasyon teorisi karmaşık fiziksel sistemleri daha basit sistemler etrafında küçük sapmalar olarak incelememize olanak tanır. QCD'de bu sapmaların miktarı bağlaşım sabiti αₛ'nin büyüklüğü ile belirlenir. Yüksek enerjilerde αₛ küçük olduğundan pertürbatif yöntemler uygulanabilir hale gelir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Katsayıların Hesaplanması:

1. Feynman Diyagramları ve Döngü Hesaplamaları:

Bir Döngü (One-Loop) Seviyesi: En basit düzeydeki etkileşimleri içerir. Bu seviyede, β₀ katsayısı hesaplanır.

İki Döngü (Two-Loop) Seviyesi: Daha karmaşık etkileşimleri içerir ve β₁ katsayısının hesaplanmasını sağlar.

Üç ve Daha Fazla Döngü: Daha yüksek mertebeden düzeltmeleri içerir.

2. Düzenleme ve Yeniden Normalizasyon:

Sonsuzlukların Yönetimi: Hesaplamalar sırasında ortaya çıkan matematiksel sonsuzlukları kontrol etmek için boyutsal düzenleme gibi yöntemler kullanılır.

Fiziksel Sonuçların Elde Edilmesi: Yeniden normalizasyon işlemi ile fiziksel ve ölçülebilir sonuçlar elde edilir.

3. Teorinin Parametreleri:

Kuark Çeşit Sayısı (nₓ): Etkileşime giren kuark türlerinin sayısı katsayıları etkiler.

Gluon ve Kuark Etkileşimleri: Parçacıkların spinleri ve renk yükleri gibi özellikler hesaplamalara dahil edilir.

Örnek Katsayılar:

$\beta ₀=11-\frac{2}{3}{n}_f$

Agora Bilim Pazarı

Genel Kimya Seçilmiş Problem Çözümleri 2 (10. Baskı)

• Boyut: 19,5 x 27,5
• Sayfa Sayısı: 405
• Basım: 10
• ISBN No: 9786053552369

Devamını Göster

₺525.00

Satın Al Tüm Ürünler

$\beta ₁=102-\frac{38}{3}{n}_f$

Burada $n_f$ etkin kuark çeşidinin sayısıdır. Enerji ölçeği belirli bir kuarkın kütlesinin üzerindeyse o kuark çeşidi $n_f$'ye dahil edilir.

Asimptotik Özgürlük ve Hapsolma

Yüksek enerjilerde (veya kısa mesafelerde) bağlaşım sabiti αₛ küçülür. Bu, kuarkların ve gluonların serbest parçacıklar gibi davranmasına neden olur.

Düşük enerjilerde (veya uzun mesafelerde) bağlaşım sabiti büyür ve kuarklar hadronlar içinde hapsolur. Bu nedenle serbest kuarkları doğrudan gözlemleyemeyiz.

Pertürbasyon Teorisinin Sınırları

Pertürbasyon teorisi bağlaşım sabitinin küçük olduğu durumlarda etkilidir. Ancak düşük enerjilerde αₛ büyük değerler alır ve pertürbatif yaklaşımlar geçerliliğini yitirir. Bu durumlarda lattice QCD gibi alternatif yöntemler kullanılır.

Sorularınız veya eklemek istedikleriniz varsa, yorumlarınızı paylaşabilirsiniz.