Hiyerarşi:Yapay olana evet, doğal olana hayır!

Yapay hiyerarşilerle çevrili toplumsal düzenlerde yaşıyoruz. Çoğunlukla kanıksayıp, sanki ezelden beridir var ve ebede sürecekmiş gibi olağanlaştırarak.

Oysa iş evreni, doğayı ve yaşamı hakkıyla ve akıl ile kavrayıp anlamlandırmaya dayandığında, bizleri çevreleyen yapay hiyerarşilerin güdümünde gerçek, somut, kanıtlanabilir ve en önemlisi yürüdüğümüz yolda her tür ayağımıza takılıp bizi düşürebilecek taşları ayıklayan hiyerarşileri türlü mesnetsiz gerekçelerle görmezden geliriz.

Hayatımız; Ast-üst, memur- amir, vatandaş- devlet, yönetilen- yöneten, kadın-erkek, küçük-büyük, yoksul- varsıl, vb. aralarında dikey ve kendi içinde yatay hareketliliğe yatkın o kadar yapay hiyerarşilerle çevrili ki. Bunlardan sıyrılıp bizi var eden doğanın işlevsel, kibirden azade ve yol açıcı hiyerarşilerine kulak kabartacağımıza, onları ya bilmiyor, ya önemsemiyor ya da türlü saiklerle reddetmeyi tercih ediyoruz. İşte bir kaçı…

Neden ve Sonuç Hiyerarşisi

Hani olur ya, bir kahramanın gözünden ve dili ile aktarılan, ya uzun metrajlı yahut çok bölümlü bir savaş filmi seyrederiz ve bu savaşta etraftaki herkes, rütbesi ve tarafı önemli olmaksızın öyle ya da böyle yaralanır ve ölür iken kahramanımızın nasıl hayatta kaldığına şaşar kalırız ya...

Hatta daha da ileriye giderek ve her hayatta kalanın aslında bir kahraman olduğunu unutarak sadece kendi kahramanımıza, sanki hayatta kaldığı için kahraman olmuş değil de kahraman olduğu için hayatta kalmış payesi biçeriz ya…

İşte evrime ve evrenin işleyişine dair ( Bir yaratıcı olup olmadığı konusunda hem “evet” e hem de “hayır” a eşit mesafede bir tevazu ile) illaki bir yaratıcı arama yanılgımızın temel nedeni bu: Bilimsel olarak ve somut veriler ile kanıtlandığı üzere, evrime ve evrenin devinimine ilişkin değerlendirmelerimizde neden- sonuç hiyerarşisini tersyüz etmemiz.

Tıpkı acıktığımız için yemek yeriz önermesini, yemek yediğimiz için acıkırız şeklinde tersyüz etmek gibi. Bu ne kadar akla yatkınsa öteki de o kadar akla yatkındır. Tabi eğer akıl hala patron ise...

Disiplinler Hiyerarşisi

Biyoloji canlılığın bilimidir ancak bu bilim kimyaya ne denli sadık kalırsa o denli isabetli adımlar atabilir ve bir ihtiyaca cevap verebilir. Fakat buna rağmen kimya da patron değildir. Onun da tabi olduğu zorunlu bir amir vardır: Fizik...

Kimya da evrenin fiziksel yasalarına tabidir ve tüm girdi ve çıktıları bu yasalarla uyumlu olmak zorundadır.

Fizik yasalarının tabi olduğu evren ve ötesinin işleyişi bugün için çapımızı aşar. Fakat bu bizi, bizleri bugüne değin taşıyan süreçlerin onadığı üzere sadece bir zaman meselesi olarak da bu yolda emin adımlarla yürümeye teşvik edebileceği gibi, her şeyi birilerine ve sırtına haksız, onanmaz bir yük olarak yükleyip işin kolayına kaçmaya da yol verebilir. Tercih bizim.

Fakat unutmayalım ki; bizleri ağaçtan indiğimiz günden bu yana bu güne taşıyan yegane irade ilkini ve her tür bedel karşılığında tercih eden iradedir. Aklı ve bilimi kılavuz edinen irade...

Gelişim Hiyerarşi

Bir dere önce bir dere olmalı. Kendine bir yatak kazıyacak kadar bir su kütlesine sahip olup o yatakta akmalı. Ardından yatağını doldurmalı ki taşabilip sele dönüşebilsin.

Fakat dere ne yaparsa yapsın, ne denli su taşısa taşısın ve ne denli taşarsa taşsın onu var eden doğasına aykırı davranamaz. Seviyesi ne olursa olsun tüm çabası onu var eden kaynağa { denize) dönmeye- erişmeye yöneliktir. Tersine akmaz.

Türlü nedenlerle bu amaçtan sapan her dere ya yeraltına intikal edip yola oradan devam eder ya da kurur.

Toplumsal Yapılar Hiyerarşisi

Hayatta kalmak ilk sıradadır. İkinci sırada soyun devamı gelir. Bu genetik bir zorunluluktur.

Bunların varlığı sağlıklı bir bünyeye bağlıdır. Sağlıklı bir bünye ancak en az ihtiyacı kadar enerjiyi bünyesine transfer edebilmesine bağlıdır. Bunun adı beslenmedir. Bunu sağlayan her tür üretim, dağıtım ve bölüşüm sürecinin adı ekonomidir ve bu nedenle alt yapı olarak ifade edilir.

Ancak bu temel ihtiyaç karşılandıktan sonra diğer, kültürel, tali ve tabi ihtiyaçlar hasıl olur. Buna da üst yapı denir. Aç ( alt yapı) aynının oynamasına ( üst yapı) mani olan şey bu zorunlu hiyerarşidir.

Teori ve Pratik Hiyerarşisi

Hiç bir disiplin yoktur ki başlangıcı zihinsel bir ön sürece tabi olmasın. Bunun doğrudan ve tek bir noktadan olma, hatta iradi olma zorunluluğu da yok. Fakat ( tutarlı, sağlıklı vb. niteliklere sahip olup olmadığı önemli olmaksızın) fikir aşamasından geçmeyen hiç bir pratik- fiili süreç yoktur.

Pratiğin kendisi elbette yeni teorilere vesile olabilir fakat hiç bir teori gerisin geri ona vesile olan pratiğe etki etmez. Aksine yeni bir pratiğe vesile olur. Yani teori yoksa pratik yoktur. Tıpkı bilim olmadan teknolojinin olamayacağı gibi.

Örnekler elbette çoğaltılabilir fakat gerek olmadığı kanısındayım.

İşin özeti; bir insanın, savunusunu yaptığı şeye yönelik kendisine yöneltilecek “neden” sorusuna, “çünkü öyle” dışında bir cevabı yoksa, ya savunusunu destekleyecek bilgileri öğrenmeli ya da savunusuna kuşkuyla bakabilmelidir. Bilimin başkaca bir sihri yok, aklın da yürüyebileceği başka bir yol…Varsa da öğrenmek isterim…