Ödüllü Soru Kadınlarda menopoz süreci ve yumurta rezervi arasında bir ilişki var mı?

Menopoz süreci ile yumurta rezervi arasındaki ilişki, tıpkı devasa bir baraj gölünün her yıl belirli bir oranda buharlaşmasına benzetilebilir. Doğumda elinizde çok zengin bir "su kaynağı" (oosit havuzu) bulunur; fakat zaman ilerledikçe bu kaynaktan faydalanma oranı artar, yaşla birlikte havuzdaki su seviyesi azalır ve sonunda belirli bir eşiğe (menopoz) ulaşılır. Yumurta rezervinin "tamamen bitmesi" sık duyulan bir ifade fakat gerçekte menopozda hâlâ az sayıda yumurta kalır; ancak bu sayı ve kalitenin düşüklüğü, düzenli adet döngüsünü sürdürecek hormonsal aktiviteyi besleyemez hâle gelir.

Bu olguyu matematiksel olarak düşünürsek, "geriye kalan folikül sayısı"nı ile ifade edebilir ve kabaca üstel bir azalma modeli öngörebiliriz:

Burada , başlangıçtaki potansiyel folikül miktarını, kadının yaşını ve ise genetik, çevresel ve bireysel değişkenlere bağlı sabiti temsil eder. Örneğin sigara içmek veya bazı tıbbi tedavilere maruz kalmak (kemoterapi gibi), değerini artırarak folikül kaybını hızlandırabilir. Bir kadının 30'lu yaşlarda hâlâ yeterli miktarda sağlıklı folikülü olsa bile 40'lı yaşlara ilerledikçe bu stok kayda değer biçimde azalır ve nihayetinde menopoz sınırına yaklaştıkça hormon üretimi yetersiz kalır.^[1]

Yani bi saatli bomba gibi aslında bakarsanız, rezervin ne kadar kaldığını tahmin edebilmek için Anti-Müllerian Hormon (AMH) ölçümü veya antral folikül sayımı gibi testlerle "sürekli zamanlama" yapmak mümkündür. Ancak tabii ki yukarıda verdiğim matematiksel modeller veya tıbbi analizler dahi her kadının benzersiz genetik ve çevresel faktörlerini tam olarak yakalayamayabilir. Neticede, "rezerv tamamen bittiğinde" değil, artık döngüleri yönetecek yeterli hormon sinyalinin oluşamadığı noktada menopoz perdesi aralanır. Bu da kişinin bedeninde, baraj sularının kritik seviyenin altına inmesi misali, düzenli adet döngüsünün sahneden çekilmesine sebep olur.