Empati, Otizm ve Ayna Nöronlar

peoplematters

Genel olarak empati, diğer kişinin ne hissettiğini hissetmek ve "diğerinin yerinde olmak" anlamına gelir.

Empati, anne bakımı kadar eski bir özelliktir; gelişmekte olan yavruların ihtiyaçlarına duyarlı olmaya ve bunları öngörmeye dayalı annelik, daha az duyarlı bakım türlerinden daha başarılıdır.^[1]

Her şey gerçek empatinin ilkel bir biçimi olan "duygusal bulaşma" ile başlar. Özünde, başkalarının duyguları ya da davranışları bize bulaşır. Bu kapasite uzun zaman önce motor taklit ve duygusal bulaşma ile ortaya çıkmış, ardından evrim, atalarımız yalnızca başkalarının ne hissettiğini hissetmekle kalmayıp aynı zamanda başkalarının ne isteyebileceğini veya neye ihtiyaç duyabileceğini anlayana kadar küçük değişiklikler getirmiştir. Bu da onların hayatta kalma ve çoğalma becerilerini geliştirmiştir.^[1]

Ayna Nöronlar

Wiley Online Library

1990'ların ortalarında İtalyan fizyolog Giacomo Rizzolatti primatların inferior frontal korteksinde (bkz. Şekil 1) olağandışı özelliklere sahip belirli nöronlar tespit etmiştir.^{[2] [3]} Bu nöronlar, maymun yemek için bir parça meyve aldığında ateşleniyordu. Ayrıca bir bakıcı yemek için bir parça meyve aldığında da ateşleniyorlardı.

Birkaç yıl boyunca ve çeşitli deneysel paradigmalarla, bu nöron grubunun sadece kendi eylemi için değil, başkaları için de eylem niyetiyle ateşlendiği anlaşıldı; ayna nöronlar adı da buradan geliyor. Beyindeki başka hiçbir nöron bu özelliklere sahip değildir.^[7]

Ayna Nöronları Hakkında Çalışmalar

Ayna nöron sistemi artık kapsamlı bir şekilde araştırılmış ve birçok özelliği tanımlanmıştır. Eylem algısı ile eylemin yürütülmesini birleştiren bir sistemdir.^[4] İnsanlığın en büyük özelliklerinden biri olan ve insanları aşağı hayvanların çok ötesine yerleştiren gözlemleyerek öğrenme yeteneğinden sorumludur. Daha sonraki bir keşif, ayna nöronların bir alt kümesinin limbik sistemin bir parçası olan insula ve ön singulat korteksle bağlantıları olduğudur.^{[5] [6]}

İnsan deneklerle yapılan çalışmalar, ayna mekanizmasının bu yönünün, üst düzey bilişsel aracılık olmaksızın başkalarının duygularını (yüz ifadesi veya ses veya beden dili yoluyla) anlamaktan sorumlu olduğunu göstermektedir.^[7]

Ayna Nöronlar ve Empati İlişkisi

Ayna nöronlar taklitçi davranışla nöronal bir bağlantı gibi görünmektedir. Empatinin ilk tanımları, başkalarının eylemlerinin "içsel taklidine" atıfta bulunuyordu. Taklitçi davranış ile sosyal becerilerin gelişimi arasında bir bağlantı olduğu gelişimsel çalışmalarla bilinmektedir.

İnsanlar sosyal etkileşimde bulunurken otomatik olarak birbirlerini taklit etme eğilimindedirler (Bukalemun Etkisi). Dahası, insanlar başkalarını ne kadar çok taklit etme eğilimi gösterirlerse, o kadar empatik olma eğilimindedirler. Dolayısıyla, empati kurmanın bir yolu da diğer insanların yüz ifadelerini ve vücut duruşlarını somutlaştırmaktır.^[7]

Sosyal Beyin Ağı: Empati ve Yüz Tanıma

Yüzler, algıladığımız en önemli görsel uyaranlar arasındadır ve bize yalnızca bir kişinin kimliği hakkında değil, aynı zamanda ruh hali, cinsiyeti, yaşı ve bakış yönü hakkında da bilgi verir. Bir yüzü gördükten sonra saniyenin çok küçük bir bölümünde bu bilgileri çıkarma yeteneği normal sosyal etkileşimler için önemlidir ve muhtemelen primat atalarımızın hayatta kalmasında kritik bir rol oynamıştır.

Davranışsal, nöropsikolojik ve nörofizyolojik araştırmalardan elde edilen önemli kanıtlar, insanların yüzlerin algılanmasına adanmış özel bilişsel ve sinirsel mekanizmalara sahip olduğu hipotezini desteklemektedir.^[8]

Slideplayer

Nörogörüntüleme çalışmalarında üç kortikal bölge (fusiform girus, superior temporal sulkus ve lateral oksipital alan) yüze duyarlı alanlar olarak tanımlanmıştır (bkz. Şekil 1 ve Şekil 2). Yani, beynin bu bölgeleri yüz bilgisinin kodlanmasında/algılanmasında rol oynar. İlginç bir şekilde, her üç alanın da sosyal beyin ağı içinde olduğu düşünülmektedir.

Böylece, iki temel insan sosyal özelliği, empati ve yüz tanıma, sosyal beyin ağına gömülü iki hücre grubuna lokalize edilmiştir.^[7]

Ayna Nöronlar ve Otizm

Ayna nöronların keşfi büyük yankı uyandırmış ve kısa bir süre içinde otizmle olası bir bağlantı kurulmuştur. Otizm spektrum bozukluğu (OSB), karşılıklı sosyalleşmede ciddi ve yaygın bir bozulma, iletişimde bozukluklar ve tekrarlayan veya olağandışı davranışlarla karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. OSB'nin semptomlarını anlamanın bir yolu, normal empati gelişiminde bir başarısızlık olduğudur.^[7]

Otizimli Bireylerin Ayna Nöronlardaki Anormalliklerinin Aydınlatılması

enabling devices

Otizmdeki ayna nöron anormalliklerini incelemek için, yüksek işlevli otizmli çocuklar ve eşleştirilmiş kontroller, duygusal ifadeleri taklit ederken ve gözlemlerken fMRI'dan geçirildi.

Her iki grup da görevleri eşit derecede iyi yerine getirmesine rağmen, otizmli çocuklar inferior frontal girusta (pars opercularis) ayna nöron aktivitesi göstermemiştir. Özellikle, bu alandaki aktivite sosyal alandaki semptom şiddeti ile ters orantılıydı, bu da işlevsiz bir "ayna nöron sisteminin" otizmde gözlemlenen sosyal eksikliklerin altında yatıyor olabileceğini düşündürmektedir.^[9]

Nature

Otizmli bireyler tipik olarak başkalarının duygusal durumlarını anlamada eksiklikler gösterirler; bu nedenle ANS'deki (ayna nöron sistem) işlev bozukluğu sadece bu bireyler duygusal ifadeleri açıkça taklit ettiklerinde değil, aynı zamanda sadece başkaları tarafından sergilenen duyguları gözlemlediklerinde de ortaya çıkmalıdır.^[9]

Nature

OSB grubunda ayrıca görsel kortekslerde (fusiform girus dahil), yüzün premotor ve motor bölgelerinde ve amigdalada güçlü aktivasyon gözlemledik (Şekil 3b). Bu durum, bu çocukların gerçekten de uyaranlara katıldıklarını ve yüz ifadelerini taklit ettiklerini göstermiştir. Son olarak, OSB'li çocuklar, sırasıyla görsel ve motor dikkat tarafından modüle edildiği gösterilen bölgeler olan sağ görsel ve sol ön parietal alanlarda tipik olarak gelişen çocuklardan daha fazla aktivite göstermiştir.

Ancak tipik gelişim gösteren çocukların aksine, OSB grubu pars opercularis'teki ayna alanında hiçbir aktivite göstermemiştir (sonuçlar en liberal eşiklerde incelendiğinde bile). Tipik gelişim gösteren çocuklar ile OSB'li çocuklar arasında yapılan doğrudan karşılaştırmalar, ANS'nin (ayna nöron sistem) ön bileşenindeki aktivitenin tipik gelişim gösteren çocuklarda güvenilir bir şekilde daha fazla olduğunu doğrulamıştır (Şekil 3c).

Dolayısıyla kanıtlar, her iki grubun da taklit görevini istendiği gibi yerine getirmesine rağmen, tipik olarak gelişmekte olan çocuklar ve OSB'li çocuklar tarafından benimsenen nöral stratejilerin oldukça farklı olduğunu göstermektedir.^[9]

Sonuçlar ve Tartışma

Tipik olarak gelişmekte olan çocuklar, taklit edilen (veya gözlemlenen) duygunun anlamının doğrudan hissedildiği ve dolayısıyla anlaşıldığı, insula aracılığıyla limbik sistemle etkileşime giren sağ hemisfer yansıtma nöral mekanizmasına güvenebilirler.

Bunun aksine, bu yansıtma mekanizması OSB'li çocuklarda devreye girmiyor gibi görünmektedir; bu durumda taklit edilen yüz ifadesinin içsel olarak hissedilen duygusal öneminin muhtemelen deneyimlenmediği alternatif bir artan görsel ve motor dikkat stratejisi benimsemeleri gerekir.^[9]

Normal yetişkinlerdeki önceki bulgularla uyumlu olarak, tipik olarak gelişmekte olan çocukların sadece duygusal bir ifadeyi gözlemlerken bile artmış ANS aktivitesi göstermesi, bu yansıtma mekanizmasının başkalarının duygusal durumlarını sadece yüzlerine bakarak okuma yeteneğinin altında yatıyor olabileceğini göstermektedir.^{[10] [11]}

OSB'li çocuk örnekleminde hem taklit hem de duygusal ifadelerin gözlemlenmesi sırasında ANS aktivitesinin olmaması, ayna nöron sistemindeki erken işlev bozukluğunun otizmde gözlemlenen sosyal eksikliklerin merkezinde olabileceği hipotezine güçlü bir destek sağlamaktadır.^[9]