2005 yılında May-Britt Moser ve Edvard Moser, beynimizin nerede olduğumuzu ve nereye gittiğimizi hesaplamasında büyük öneme sahip bir çeşit nöron olan ızgara (grid) hücrelerini keşfettiler. O zamandan itibaren mekansal farkındalığın, hafızanın ve karar mekanizmasının işlevsel hale gelmesinde rol oynayan ızgara hücrelerinin ‘yer’, ‘sınır’ ve ‘head direction’ gibi diğer tip nöronlar ile ne şekilde iletişim halinde olduğunu bulmak adına çalışmalarına devam ettiler. Izgara hücreleri navigasyon sistemini içeren entorhinal korteks, Alzheimer hastalığının erken evrelerinde çok yoğun olarak hasara uğramaktadır ve bu nedenden dolayı kavramsal yeneteğin ve hafızanın nasıl ve neden kaybolduğunu daha iyi anlayabilmek için Entorhinal korteks Alzheimer ve diğer nörolojik rahatsızlıkların tedavisinde önemli bir potansiyel haline gelmiştir. 

Hayatınızda gözle görebileceğiniz en ileri sistem kendi beyninizin içine kurulmuştur. Kodlanan bir sistemin varlığı ve tüm hayatınız boyunca karşılaştığınız olayları hafızaya alan ve onları haritalayan bir sistem. 

Bilimle ve evrimle ilgili konularda iki argümanın sesi çok gür çıkar: İlki, bilimde "tesadüf" kavramına mutlak suretle yer olamayacağı iddiasıdır. Yani bazı insanlar, doğada hiçbir şeyin rastgele, tesadüfen, şans eseri olamayacağına inanır. Bu sanrı öylesine güçlüdür ki, bilimsel bir meselede bir olayın "şans eseri" o şekilde yaşandığı söylendiğinde, sanki bilimin sınırlarından çıkılmış da, imkansız bir olaydan bahsediliyormuş gibi tepkiler gösterirler. Bu, Evren'de her şeyin önceden belirlenmiş kurallara ve katı bir mutlakiyete dayalı olduğu görüşünün hatalı bir uzantısıdır. Buna az sonra döneceğiz.

Argümanlardan ikincisi ise, evrimin "tesadüflerle dolu" olduğu ve daha önemlisi, evrimsel biyolojinin her şeyi "tesadüfler" ile açıkladığıdır. Yani bu kişilere göre evrim, Evren'in başlangıcından tutun da, insanların kararlarına kadar her şeyin tesadüf eseri var olduğunu ileri sürmektedir. Halbuki sırf evrime özgü bir "tesadüf" tanımı yapmak ve diğer doğa yasalarından ayırmak büyük bir hatadır. Evrim, diğer doğa yasaları ne kadar tesadüfiyse o kadar tesadüfidir. Buna da az sonra döneceğiz.

Araştırmacılar; yeni keşfedilen bir tardigrad türü sayesinde, bu minik sekiz bacaklı canlıların radyasyona karşı nasıl bu kadar dirençli olduklarını anlamaya bir adım daha yaklaştı. Tardigradlar, "su ayıları" olarak da bilinen ve insanlar için ölümcül olabilecek radyasyon gibi birçok abiyotik faktöre dayanabilen yetenekleriyle uzun süredir ilgi odağı olan canlılardır. Dünya genelinde yaklaşık 1.500 tardigrad türü bilinmesine rağmen, bunların sadece küçük bir kısmı detaylı bir şekilde incelenmiştir.

İçeriğimize konu olan çalışmada araştırmacılar, bilime yeni kazandırılan bir tardigrad türünün genomunu diziledi ve bu canlılara olağanüstü dayanıklılık kazandıran bazı moleküler mekanizmaları ortaya çıkardı. 24 Ekim 2024'te Science dergisinde yayımlanan çalışmalarında, tardigradların radyasyona maruz kaldıklarında binlerce geninin daha aktif hale geldiğini keşfettiler. Bu bulgulardan yola çıkarak, tardigradlarda radyasyonun DNA'ya verdiği hasarı önlemeyi ve oluşabilecek kırıkları onarmayı içeren karmaşık bir savunma sisteminin varlığına dikkat çekildi. Öyle ki bu keşfin sahiplerinden Pekin Yaşam Bilimleri Enstitüsünden moleküler biyolog Lingqiang Zhang konu hakkında şöyle diyor:

Antiquity dergisinde yayınlanan bir çalışmada ilk bin yıla tarihlenen 200'den fazla gümüş sikkeyi inceleyen arkeologlar, bu paraların o dönemde Güneydoğu Asya'da ne kadar geniş ekonomik bağlar olduğunu gösterdiğini ortaya çıkardı. Aynı zamanda günümüz Bangladeş'inde bulunan bir sikke ile yaklaşık 1.600 kilometre uzaktaki Vietnam'da keşfedilen bir sikkenin de aynı kişi tarafından basıldığı düşünülüyor.

İkinci yüzyıla kadar uzanan erken dönemlere ait Çin kayıtları, hükümet politikalarının ve ticaret ağlarının bölge genelinde geniş çaplı ticareti kolaylaştırdığını gösteriyor. Bu rotalar, doğu Akdeniz'den ve Afrika'nın kuzey kesimlerinden Çin'e kadar binlerce kilometre uzanıyordu. Arkeolojik kanıtlar bu belgeleri destekliyor. Güneydoğu Asya’daki kazılarda Hint takıları, Roma cam eşyaları ve Pers, Çin ile bölgenin diğer yerlerinden çanak çömlek örnekleri bulundu. Tek yüzünde yükselen güneş, diğer yüzünde ise Hint kökenli dini geleneklerin erken bir sembolü olan Srivatsa'yı betimleyen gümüş sikkeler, bu tür buluntularla sıklıkla ilişkilendiriliyor.

Amerikan istihbarat analistleri, Cosmos 2542 ve 2543 adı verilen iki adet Rus uydusunu aylardır gözetlemekteydi. Daha doğrusu, bu ikili uyduyu eskiden tek bir uydu oldukları zamandan beri izlemekteydiler. İkili, 26 Kasım 2019'da bir Soyuz aracı ile yörüngeye tek bir uydu olarak yerleştirilmişlerdi. Fırlatmadan 11 gün sonra ise uydu, ikiye ayrıldı ve ilkinden "doğan" ikinci uydu, ABD ordusundaki kimseyi mutlu etmedi. Ocak-ortasında bu Rus uyduları, ABD ordusunun en güçlü casusluk araçlarından biri olan, milyar dolarlık KH-11 uzay aracına yanaştılar. KH-11, Keygole/CRYSTAL kod adlı bir gözlem uydu serisinin parçasıydı. Detaylar bilinmiyor; ancak KH-11'in çözünürlük kapasitesinin Hubble Uzay Teleskobu düzeyinde olduğu söyleniyor. İkiz Rus uydularının bu araca yanaşması, ABD için bir tehdit unsuruydu. Ama bu, sadece bir başlangıçtı.

ABD, 2020'nin başında, diplomatik kanallarla endişelerini Moskova yönetimine iletti. Kısa sürede uydular KH-11'den uzaklaştılar ve Dünya etrafında saatte 27.000 kilometreden yüksek bir hızla dönmeye devam etitler. Ancak 15 Temmuz 2020'de, ABD analistleri ikiz uyduları gözlemeye devam ederken, halihazırda ilkinden "doğmuş" olan Cosmos 2543, uzay boşluğuna bir roket gönderdi. Bu gözlemin, Birleşik Devletler Uzay Kuvvetleri Generali John "Jay" Raymond tarafından ilan edilmesi, ABD'nin yeni ordu branşı tarafından bir diğer ülkenin (Rusya'nın) bir anti-uydu silahını ateşlemekle suçlanmasına yönelik ilk vaka olarak tarihe geçti. Bu, yörünge savaşlarında endişe verici bir gelişmeydi.

Domates ve patatesin sadece isimleri birbirine benzemekle kalmıyor, aynı zamanda birlikte de çok iyi gidiyorlar. Her ne kadar birinin meyvesi, diğerinin ise yumruları yenilebilir olsa da bu durum birbirlerinin en yakın akrabaları olmalarını değiştirmiyor. Cell dergisinde yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar, domatesin patatesin ortaya çıkmasını sağlamış olabileceğini belirtiyor.^[1] Ekibe göre erken dönem domates bitkileri, yaklaşık 9 milyon yıl önce başka bir atasal grup ile melezleşti ve bu birleşmeden yumru yapma özelliği için doğru gen kombinasyonuna sahip melez yavrular oluştu. Yeni araştırmayı yürüten Çin Tarım Bilimleri Akademisi'nden genom biyoloğu ve bitki ıslahçısı Sanwen Huang, şöyle özetliyor:

Yazarlar, bu melezleşmenin ilk patateslerin atalarının normal şartlarda ulaşamayacakları yeni bölgelere ve iklim koşullarına (sıcak çayırlardan soğuk dağ çayırlarına) yayılmasına yardımcı olduğunu savunuyor. Araştırmaya katılmayan Arkansas Üniversitesi'nden evrimsel biyolog Jeremy Beaulieu, çalışma ile ilgili yorumlarını şöyle aktarıyor: