Sivrisinek ısırıkları, yaz aylarında ortaya çıkan kırmızı ve kaşıntılı can sıkıcı bir durumdan çok daha fazlasıdır. Bu canlılar küçük olsa da taşıdıkları her yıl dünya çapında 700.000'den fazla insanın ölümüne neden olan hastalıklar son derece büyüktür. Dahası, birçok sivrisinek, aynı zamanda çevre ve sağlık açısından risk oluşturabilen sentetik böcek ilaçlarına karşı direnç geliştirmiştir.

Mikrobiyologlar, bu soruna bir çözüm olarak canlı organizmalardan elde edilen biyopestisitleri araştırıyor. Applied and Environmental Microbiology dergisinde yayınlanan bir araştırma, Akdeniz'deki Girit adasından toplanan bir bakteri izolatının, Culex pipiens molestus sivrisineklerine karşı böcek ilacı etkisi gösterdiğini ortaya koyuyor. İkinci Dünya Savaşı sırasında şehrin yeraltı tren istasyonlarına sığınan insanları ısırdığı için "Londra Metrosu sivrisineği" olarak adlandırılan bu tür, Batı Nil Virüsü ve Rift Vadisi Ateşi Virüsü gibi tehlikeli patojenleri insanlara bulaştırabilir.

Zihin felsefesi denildiği zaman, pek çok kişi, Descartes'ın yıllar yılı dillendirilen ama derinine pek inilmeyen "Düşünüyorum, o halde varım." sözünü anımsayabilir. Nitekim Descartes, modern felsefenin kurucusu olarak ve zihin felsefesiyle ilgili en önemli problemlerden birisi olan zihin-beden ayrımı sorununu ortaya atarak da, bu alanın ortaya çıkışında önemli ölçüde etkili olmuştur. 

Descartes'ın bu girişimi, alanla ilgili ilk gözle görülür çalışmayı başlatması anlamında önemliydi. Lakin bugün "zihin felsefesi" denildiği zaman, bu disiplin içerisinde çalışan kişilerin aklına Descartes ve düalizmden çok daha fazlası gelmektedir. Kavram olarak zihin dediğimiz zaman, onu teşkil eden unsurlar, zihin felsefesini ana hattan ilgilendiren bir tartışma olarak zihinsel dediğimiz şeyin kendisinin fiziksel olup olmadığı ve zihnin kendisini açıklamaya çalışan teoriler bu alanın çalışanları tarafından farklı şekillerde ele alınarak tartışılır. Bundan beş yüz sene öncesine kıyasla bugün, zihin kavramını ele almak ve irdelemek için çok sayıda düşünsel yapı geliştirildiği söylenebilir.

Bir bilim olarak beslenme, insanın evriminden itibaren hep tarihin bir parçası olmuştur. İlk insanların ne tükettikleri, nasıl tükettikleri, aldıkları besin ögelerinin evrimlerini nasıl etkilediği çeşitli bilimsel araştırmalara konu olmuştur. İnsanlık evrimini tamamladıktan sonra da bugün hâlâ tüketilen besinlerin eskiden nasıl kullanıldığı tarihin bir konusu haline gelmiştir.

Tam da bu tarihe tanıklık etmemizi sağlayan çok önemli bir kaynak Keyif Verici Maddelerin Tarihi: Cennet, Tat ve Mantık'tır. Wolfgang Schivelbusch'un kaleme aldığı eser, ilk olarak 2000 yılının Ekim ayında Türkçeye çevrilmiş. Kitapta ''keyif verici madde'' tanımı 12. yüzyıldan 17. yüzyılın sonlarına kadar insanların keyif aldıkları maddeler üzerinden yapılmış ve kitap bu maddelerle ilgili bize önemli bilgiler sunuyor.

Evrim Ağacı olarak Yıldızlararası (Interstellar) isimli filmin bilimsel bir analizini buradaki yazımızda sunmuştuk. Ancak ülkemizin en önde gelen fizikçilerinden olan Doç. Dr. Kerem Cankoçak tarafından daha da teknik bir analiz kaleme alındı ve buradaki blogunda yayınlandı. Kerem hocamızın bu makalesinde, filmde yer alan çok sayıda fizik ve astrofizik kuramına detaylıca yer veriliyor ve tarihi arka planıyla birlikte ele alınıyor. Dolayısıyla bu analiz, sadece bir "film analizi" olmaktan öte, modern bilimin bir kısmının harika bir özeti görevi görüyor! Biz de, Evrim Ağacı olarak sevgili Kerem hocamız böyle bir analiz hazırlamışken, birçok konuyu öğrenip irdeleyebileceğiniz bu harika makaleyi okurlarımızla paylaşmak istedik. 

Umarız faydalı olur, iyi okumalar.

Etçil bitkiler genellikle besin değeri düşük olan topraklarda yaşarlar. Ancak etçil diyet, bitkiler için oldukça maliyetlidir. Böcek veya diğer omurgasız canlıları avlayabilmek için özel adaptasyonlara ihtiyaç duymaktadırlar. Bu nedenle evrimsel süreçte zorunluluk olmadığı sürece bitkilerde bu tür bir besin diyetinin evrimleşmesi neredeyse imkansızdır. Hatta bu sebeple, bitkiler zorunlu olmadığı sürece fotosentez yoluyla beslenmeye çalışırlar.

Etoburluğun maliyetli olması sebebiyle etçil bitkiler, etçil olmayan bitkilere kıyasla daha az fotosentetik kapasiteye, daha düşük fotosentetik azot kullanımına, daha zayıf rekabet gücüne ve daha küçük köklere sahiptirler. Besin değeri yüksek olan toprakların veya suların olduğu bölgelerde etçil bitkiler dezavantajlı konumda olacağı için burada etçil bitki sayısı az olacaktır. Fakat ışık ve besin bakımından fakir olan bölgelerde et ağırlıklı besin diyeti avantajlı olacak, evrimsel süreçte seçilecek ve bu bölgede etçil bitki sayısı artacaktır.

2003 yılında American Journal of Medicine dergisine yazan araştırmacılar, tıp haberleriyle ilgili düşüncelerinizi değiştirmesi gereken bir şey keşfettiler. 1979 ila 1983 yılları arasında en popüler dergilerde yayınlanan ve "yeni bir tedavi"nin veya "yeni bir tıbbi teknolojinin" çok umut vaat ettiği söylenen 101 makaleyi ele aldılar. Bu 101 tedaviden sadece 5 tanesi yayımlanmasından sonraki 10 yıl içinde piyasaya sürülebildi. Sadece 1 tanesi, 2003 yılında o makale yayınlandığında hala kullanımdaydı.

Sadece bir!

Ekim-Kasım 2014 aylarında o kadar fazla ve o kadar kaliteli bilim kurgu filmleri çıktı ki, hepsine yetişip kapsamlı analizler yapmamız oldukça güç oluyor. Yıldızlararası (Interstellar) için yazdığımız detaylı analiz, sadece birkaç haftada binlerce defa paylaşıldı ve hatta StumbleUpon'da da karşımıza çıkan bir içerik haline geldi. Ancak Yıldızlararası'nın etkisine kapılıp, bilim kurgunun bir diğer önemli eserini es geçmemek gerekiyor: dilimize tuhaf bir şekilde Evrim olarak çevrilmiş olan, aslında "üstünlük, aşkınlık" anlamına gelen, orijinal adı Transcendence...

Yıldızlararası bizi Evren'in ve modern fiziğin sınırlarına götürürken, Transcendence bizleri beynimizin müthiş dünyasına çekiyor, nanoteknolojiden gücünü alan yapay zekanın gelecekte ne seviyeye gelebileceğine dair net bir görüntü sunuyor. Tıpkı Yıldızlararası gibi, Transcendence da çok uzak olmayan bir gelecekte geçiyor. Peki filmde gösterilenler ne kadar gerçekçi? Yapay Zeka gerçekten bu kadar zincirlerini kırıp, sınır tanımaz hale gelebilir mi? Beynimizi bir makinaya indirgemek mümkün mü? Anılarımız, bir USB bellek ile kıyaslanabilir özellikte midir? Nanoteknoloji, hiper-hızlı kendi kendini yenileme ve hiper-hızlı kendi kendine organizasyon gibi teknolojileri mümkün kılabilir mi? Kuantum bilgisayarlar, bugüne kadar var olmuş bütün insanların toplam zekasından kat kat daha zeki hale gelebilir mi? Bir makina hissedebilir, şahsi emellerine göre tercihlerde bulunabilir, duygulara sahip olabilir, insanları kontrol edebilir ve hepsinden önemlisi, kendine ait bir "benliğe" sahip olabilir mi? Bu yazımızda bu sorulara değinecek ve modern bilimin ışığında bazı bilgiler vereceğiz.