Türkiye, 2000 yılında yayınlanan Guinness Rekorlar Kitabı’nda yer almaktadır. Çünkü ülkemiz, kişi başına en fazla (199.6 kilogram) ekmek tüketen ülkedir. Bir diğer deyişle, Türkiye’de her yıl ortalama vücut ağırlığımızın 3 katı kadar ekmek tüketiyoruz. Hem de rekoru açık ara farkla elimizde tutuyoruz. Sıralamada Türkiye’den hemen sonra, yılda kişi başı 135 kilogram ile (2000 yılındaki adıyla) Sırbistan-Karadağ ve yılda kişi başı 133.1 kilogram ile Bulgaristan geliyor. 

Bu hiç de iyi bir haber değil, övünülecek bir şey hiç değil! Çünkü bildiğimiz tarzda ekmek, geleneksel tarihimizde yok! Aslında insanlık tarihinde de sadece Avrupa toplumlarında var.

Konular: Türkiye'de Sahtebilim, Sahtebilime İnanmanın Sebepleri, Sahtebilimin Zararları, Bilgi Kirliliğin Yayılması, Şarlatanlık, Skeptik Etkinlikler

Soruları Hazırlayan: Arsel Berkat Acar

Bonobo (Pan paniscus), şempanzelerle birlikte Pan cinsini oluşturan iki türden biridir. Günümüzde şempanzelerden farklı bir tür olarak kategorize edilseler de, ilk keşfedildiklerinde fiziksel benzerliklerinden ötürü şempanzelerin (Pan troglodytes) bir alttürü olduklarına inanılmıştır.

Bonoboların vücutları ve suratları siyah kıllarla kaplıdır ancak yüzlerinde, kulaklarında, parmaklarında, ellerinin içleri ve ayaklarının altlarında kıl bulunmaz. İnce bir üst gövdeye, dar omuzlara, ince boyuna, uzun kollara, bacaklara ve büyük, uzun parmaklı ellere sahiptirler. Kolları bacaklarından daha uzun, esnek ve güçlüdür. Koyu renkli yüzleri, büyük pembe dudakları, geniş burun delikleri ve ortadan ayrılmış saçları, en önemli ayırt edici fiziksel özellikleridir. Erkekleri 34 ila 60 kg, dişileri ise ortalama 30 kg civarında olurlar.

Yalanlar, kimi zaman gerçeğin üzerini örter, kimi zaman da kendilerine ait bir gerçek oluşturur. Ne kadar dürüst olursanız olun, herkes, her gün yalanlar söyler. Yalan söylememenin tek yolu, hiç kimseyle iletişimde bulunmamaktır ve bu da, günümüz dünyasında pek mümkün görünmüyor. Asıl konumuz, yalan söyleyip söylemediğimiz değil, neden yalan söylediğimizdir.

Bir örnekle izah edelim: Size, içerisinde 20 tane basit matematik sorusunun olduğu bir test verdiklerini hayal edin. Mümkün olduğu kadar fazla soru çözmek için 5 dakikanız var. Ayrıca ne kadar iyi yaparsanız, o kadar fazla para alacaksınız. Zaman dolduğunda ise kağıdı, kağıt öğütücüye atmanız gerekecek.

Evrimsel biyoloji dahilinde homoloji, atasal bir türün özelliklerinin torun türlerde de bulunması anlamına gelir. Aslında daha teknik tanımı, bunun tersinden yapılır: türlerdeki benzer karakterlerin, ortak atalardan miras alınması durumudur. Fakat atadan toruna doğru düşünmek daha kolaydır. Örneğin yarasalar ile kuşlar kanatlarını ortak bir atadan almamışlardır. Yarasalar ile kuşların ortak atası kabaca 296 milyon yıl önce yaşamıştır ve bu ortak ata, dinozorlardan bile önce yaşamış, kanatları olmayan, uçamayan bir ortak atadır. Dolayısıyla bu iki grubun kanat yapısı homolog değildir. Öte yandan kargalar ile serçelerin ortak atası 44.1 milyon yıl önce yaşamış bir başka atasal kuş türüdür. Onun da kanatları vardır; dolayısıyla torunlarına kendisininkine benzer (ancak tabii ki evrimsel süreçte farklılaşmış) kanatlar bırakmıştır. Dolayısıyla bu iki kanat yapısı, homolog organlardır.

Peki ya parmak sayısı? Neden çok sayıda canlıda 5 parmak bulunur? Neden 4 ya da 6 değil? Aslında ilk olarak şu "çok sayıda canlı" tanımlanmalıdır. Çok sayıda canlıda 5 parmak bulunuyor gibi gelmesi, canlılığa dair halk olarak çok az bilgiye sahip olmamızdır. Aslında 5-parmaklı uzuv yapısı çeneli omurgalı hayvanların sadece belirli bir alt grubunda görülür. Bu alt-grupta amfibiler (kurbalağalar, semenderler, vb.) ile amniyotlar (kuşlar, memeliler ve sürüngenler) bulunur. Bu alt-grupta toplamda 27400 civarında tür bulunmaktadır.. Bu, tüm ökaryotik (gelişmiş hücre yapısına sahip) türlerin %0.3 civarına eşittir. Tüm Hayvanlar Alemi'nin ise %0.4 civarına eşittir. Dolayısıyla "canlılığın çoğu" derken ne kast ettiğimiz iyi anlaşılmalıdır.

Aslında Güneş gibi bir kaynaktan sürekli olarak enerji alan bir gezegende (Dünya), enerji üretimi için Güneş'ten yararlanan organizmaların evrimleşmesi pek de şaşırtıcı değil. Dolayısıyla fotosentezin varlığı çok da sıradışı olmamalı. Ancak süreç öylesine ilgi çekici ki, bilim insanları çok uzun yıllardır fotosentezin ayrıntılarını gün yüzüne çıkarmaya çalışıyor. Günümüzde fotosentezden daha az verimli olan, onun "atası" olabilecek, fotosentez sürecine oldukça benzeyen ancak bazı noktalarını barındırmayan kemosentez gibi başka biyokimyasal süreçler biliniyor.

Yaklaşık olarak 3 milyar yıl önce fotosentezin evriminde ilkin prokaryotlardan ayrılan bir grup siyanobakterinin sahip olduğu kimyasallardan ışığa duyarlı olan bazılarının özelleşmesi sonucu, canlılık açısından çok "özel" olarak görebileceğimiz; ancak aslında doğa açısından son derece sıradan olan bir kimyasal tepkimenin olabilirliğini sağlamıştır: Fotosentez. Ardından mitokondrinin evrimine benzer şekilde endosimbiyoz teorisinde açıklandığı gibi fagolizozomdan kurtulan ve hücre içinde hayatta kalan siyanobakterilerin seçilimi ile kloroplast evrimleşmiştir. Fotosentezin evrimini ayrıntılı olarak incelediğimiz makalemize buradan ulaşabilirsiniz.

Kimyasal kinetik biliminin babası kabul edilen bilim insanlarından biri olan, büyük işler başarmış bir profesör ve bilim insanı Jacobus Henricus "Henry" van 't Hoff Jr. (veya kısaca van 't Hoff); buluşları, fizik ve kimya dallarında gerçekleştirdiği bilimsel inovasyonlar ve aldığı ödüllerle dünyaca tanınan ünlü bir kişidir. Peki kimyasal kinetik nedir? Gelin önce kısaca bundan bahsedelim.

Kimyasal kinetik, kimya alanında oldukça büyük bir etki ve öneme sahip bir fizikokimya dalıdır. Endüstri, ticari, tarım ve diğer birçok alandaki üretim düzeni; kimyasal tepkimelerdeki hıza bağlı olarak elde edilebilecek verime göre kurulmuştur.