Küresel iklim krizi her birimizin hayatını derinden etkilemektedir. Başta sağlık problemleri olmak üzere ekonomik ve sosyal zorluklara, ekstrem hava olaylarına ve bölgesel göçlerin yaşanmasına sebep olmaktadır.^[1][2][3][4] Bu durumda insanların iklim değişikliğine farkındalığı da hızla aratmaktadır. 2024'te yayınlanan küresel riskler raporuna göre, önümüzdeki on yıl içinde iklim krizi Dünya'nın karşı karşıya kalacağı en büyük üç risk arasında yer almaktadır.^[5]

İklim değişikliğini düzeltmeye yönelik çabalar giderek önem kazanmaktadır. Bu konuda ulusal ve uluslararası düzeyde birçok politika, strateji ve eylem planı geliştirilmektedir. Bunun yanında iklim değişikliği ve olası çözümleri hakkında bilimsel çalışmalar da son hız devam etmektedir.

Var olabilmemizin yegâne yolu, sekstir. Öyle ki seks, insanlar da dahil birçok hayvan türünün varlığının iki biyolojik temelinden birisidir (diğeri hayatta kalmaktır). Bunu, çocuk ölümlerinin aşırı yüksek olduğu zamanlarda, türümüzün varlığını koruyabilmiş olduğu gerçeğinde net bir şekilde görebiliyoruz. Eğer seks dürtülerini baskılamış olsalardı, popülasyonumuz bugünlere kadar gelemeyecekti.

Buna karşılık, dürüst olalım, yeryüzündeki en güçlü tabulardan birisi sekstir. Modern toplumların büyük bir kısmında seks, açık açık konuşulması uygun olmayan, hatta birçok durumda baskılanması, örtülmesi, görmezden gelinmesi gereken, sadece sınırlı bir evlilik kurumu içerisinde makul görülen bir davranış olarak algılanmaktadır. Ne var ki, ne kadar tabulaştırılırsa tabulaştırılsın, seksi baskılamak konusunda evrensel bir başarısızlık söz konusudur: Seks, ne kadar baskılanırsa, o kadar yasa dışı ve/veya "el altından" olacak şekilde açığa çıkmakta, davranışlarımızı öyle veya böyle şekillendirmektedir. Her kadın ve her erkek, gün içerisinde defalarca seksi aklından geçirmektedir; seksten uzak durduğunu söyleyenlerin bile birçoğu, düzenli ve aktif seks hayatlarına sahiptir.

Ekoloji, ayrılmaz bir şekilde organizmaların evrimsel tarihi ile iç içe geçmiştir. Nesillerin değişim süreci boyunca, organizmalar sürekli olarak bir nesilden diğerine kendinden sonraki nesillerin DNA’sına kaydedilecek genetik bilgi aktarırlar. Moleküler biyologların bu kayıtlara ulaşma becerileri, türlerin kökenlerini ve varoluşlarının ekolojik temellerini daha iyi anlamada modern ekoloji araştırmalarının temel taşı haline geldi. 

Bu makalede modern ekologların türlerin oluşumu, çeşitlenmesi ve sürekli değişken, karmaşık çevre şartlarına evrimsel adaptasyonundaki genetik temellerin en derin şekilde anlaşılması için kullandıkları moleküler araçlar ve metotların kısa bir özetini yapacağız. 

Doğu Orta Asya kökenli Avarlar, MS 6. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar iki buçuk yüzyıldan fazla bir süre boyunca Doğu Orta Avrupa'nın büyük bir kısmına hükmetmiştir. Belki de daha az başarılı öncülleri olan Hunlar kadar iyi bilinmemektedirler.

Ancak mezarlıklarında, şimdiye kadar kazılmış yaklaşık 100.000 mezar da dahil olmak üzere, Avrupa tarihinin en zengin arkeolojik miraslarından birini bırakmışlardır. Avar cenaze geleneklerinden ve komşularının yazılı raporlarından yola çıkan akademisyenler, onların sosyal uygulamalarının ve yaşam biçimlerinin bir kısmını yeniden inşa etmişlerdir. Şimdi ise arkeogenetik, 1000 yıldan daha uzun bir süre önce yaşamış Avar toplulukları hakkında tamamen yeni bir bakış açısı sunuyor. Bu sayede bireylerin birbirleriyle 6. dereceden 10. dereceye kadar ve nasıl akraba oldukları analiz edilebiliyor.

Azalmış ağız hijyeninin, Alzheimer hastalığı için risk kaynağı olduğu uzun zamandır biliniyor. Şimdiye kadar belirsiz olan, diş eti hastalıklarının Alzheimer'ın sebebi mi veya sonucu mu olduğuydu. Yeni yapılan araştırmaya göre diş eti hastalıklarına sebep olan bir bakteri, Alzheimerlı hastaların yalnızca ağızlarında değil, beyinlerinde de mevcut.

Avrupa, Amerika , Yeni Zelanda ve Avusturralya'dan laboratuvarla çalışan Cortexyme ekibi, Porphyromonas gingivalis isimli bakterinin DNA'sı ölen Alzheimer hastalığının beyinlerinde, ve yaşayan hastaların beyin omurilik sıvılarında tespit ettiklerini daha önceden bildirmişti.

Fizik kanunları bize evrenin nasıl çalıştığını söyler. Bu kanunların kağıt üzerinde gösterimini matematik yardımı ile yapıyoruz. Kanunları matematik ile yazabilmek bize evrenin hayali kopyasını yaratmamıza olanak sunuyor. Bu hayali kopya ile olaylar gerçekleşmeden neler olabileceğini bilebiliyoruz. Bu tam bir falcılık, ancak ayakları yere basan ve her zaman doğru sonucu veren bir fal!

Dünyanın en az anlaşılan ancak buna karşın en çok bilinen teoremi $E=m{c}^2$’ye bakalım. Bu Teori kütlenin enerjiye dönüşebildiğini söyleyen kanunun gösterimidir. Bu formül çok büyük miktarda enerjinin çok küçük bir kütleden elde edilebileceğini söyler. Küçük bir kütleyi parçalayıp, atom bombası yapıp, devasa enerji açığa çıkarmadan ne kadar enerji çıkacağını bilmemizi sağlıyor. Bize gelecekte neler olabileceğini anlatıyor. Hem de yanılmadan, fal gibi ama gerçek!

Bu yazıda adeta ülkemizin kaderi haline getirtilen orman yangınlarından ve çocuklarla bu konuda nasıl iletişim kuracağımızdan bahsedeceğim.

Öncelikle orman yangınlarından biraz bahsedelim...

İlk olarak 17 Kasım 2019 tarihinde Çin'in Wuhan kentinde görülmüştür. Şiddetli akut solunum yetmezliği ile ilişkilendirilen virüs, 2020 yılının ilkçeyreğinde tüm dünyaya yayılıp pandemiye yol açmıştır. 26 Haziran 2022 itibariyle yaklaşık 6 milyon 300 bin ölüme neden olan COVID-19'un en belirgin semptomları arasında akut solunum yetmezliğinin yanısıra, atipik pnömoni, ateş, öksürük ve tat-koku kaybı bulunmaktadır. 

İlk ortaya çıktığında "2019 Yeni Koronavirüsü" (İng: "2019 novel CoronaVirus") anlamında 2019-nCoV adı verilen, sonradan "Ağır Akut Solunum Sendromu Koronavirüsü 2" (İng: "Severe Acute Respiratory Syndrome CoronaVirus 2") anlamında SARS-CoV-2 adı verilen virüs, pozitif polariteli tek zincirli bir RNA virüsüdür.^[1][2][3] Virüs, insandan insana bulaşabilen bir solunum yolu hastalığı olan Koronavirüs Hastalığı 2019'a (COVID-19) sebep olmaktadır.^[4]

Yer: Avrupa. Zaman: yaklaşık 7500 yıl önce. Tarım, Yakın Doğu’dan yayılmaktaydı, bu sırada da ilkel çiftçiler, on binlerce yıldır Avrupa’da yaşamakta olan avcı-toplayıcılarla iletişime geçiriyordu. Son on yıldır süregelen genetik ve arkeolojik araştırmalar, günümüzdeki Avrupalıların hemen hepsinin bu iki antik topluluğun karışımının soyundan geldiğini gösteriyordu. Ancak anlaşılıyor ki, olay bundan ibaret değil.

Harvard Tıp Okulu (Harvard Medical School – HMS) ve Almanya’daki Tübingen Üniversitesi’nden araştırmacılar, Avrupalı genetik bileşenlerine üçüncü bir atanın da katkıda bulunduğunu kanıtladı: Antik Kuzey Avrasyalılar. Görünüşe göre bu grup sadece günümüz Avrupalılarının değil, aynı zamanda 15.000 yıl önce Bering Boğazı’ndan Amerika’ya geçen insanların da DNA’sına katkıda bulunmuşlar. HMS’ten genetik profesörü ve çalışmanın kıdemli eş yazarı David Reich şöyle söylüyor: