Çoğu kişinin bildiği gibi sesin yayılması için moleküllerin titreşmesi gerekir. Uzay da bir vakum ortam olduğu için, sesin yayılmadığı söylenir. Ancak uzayda "hiçbir ses yayılamaz" demek, bilimsel anlamda %100 doğru değildir. Zira uzay tamamen boş değildir.

Evet, büyük bir bölümü boştur; ancak uzayda binlerce ışık yılı boyuta ulaşabilen çok sayıda gaz ve toz bulutu vardır. Örneğin 9.800 ışık yılı büyüklüğündeki Smith Bulutsusu gibi… Bu tür kozmik yapıların varlığı, uzayın büyük ölçekte bakıldığında boş olmadığı anlamına gelmektedir. Bu da, devasa büyük dalga boylarına sahip seslerin teknik olarak uzayda yayılabilmesini gerektirir.

Üretken yapay zeka (İng: "generative AI") teknolojileri, şiir ve bilgisayar programları yazabiliyor ya da Hollywood filmlerinden fırlamış gibi görünen oyuncak ayı resimleri ve çizgi film karakterlerinin videolarını yaratabiliyor.

Şimdi ise yeni yapay zeka teknolojisi, DNA'nızı düzenleyebilecek mikroskobik biyolojik mekanizmalar için planlar üreterek bilim insanlarının hastalıklarla bugünkünden çok daha hassas ve hızlı bir şekilde mücadele edebilecekleri bir geleceğe işaret ediyor.

Yaşlanma, ya da bazen söylendiği şekliyle ihtiyarlık, ilerleyen yaşla beraber fizyolojik işlevin kaçınılmaz olarak bozulmasıdır. Yaşlılık, nüfus istatistikleri çerçevesince, yaşa bağlı olarak ölüm oranında bir artış ve doğurganlıkta bir düşüşle tanımlanmaktadır (Görsel 1'e bakınız).^[1][2] Bu durum, evrimsel bir çelişki barındırır: Doğal seçilim, organizmaları en uygun şekilde sağkalım ve üreme başarısına (Darwinci uyum başarısına) sahip olacak tarzda tasarlıyorsa, o halde evrim, neden ilk iş olarak yaşlanmayı önlemez?

Aristo'dan başlayarak bilim insanları ve düşünürler yüzyıllar boyunca bu bilmeceyi çözmeye çabaladılar. Örneğin Romalı şair ve düşünür Lucretius, De Rerum Natura (Nesnelerin Doğası Üzerine) adlı eserinde, gelecek kuşaklara yer açtığı için yaşlanmanın ve ölümün faydalı olduğu fikrini savunmuştur. Bu görüş, biyologlar arasında 20. yüzyıla kadar tutunmuştur.

1930-40’larda sigara içmek hem erkeklerde hem de kadınlarda bir norm haline geldi ve birçok hekim de o dönem sigara içiyordu. Aynı zamanda, halk arasında sigaranın sağlığa zararlarıyla ilgili endişeler de artışa geçmişti. Tütün şirketleri, stratejik bir hareketle doğrudan hekimlere atıfta bulunan reklamlar tasarladılar. Hekimleri içeren reklam kampanyaları, 1950'lerin başlarına doğru gelişirken, tütün şirketlerinin yetkilileri, tüketicilerini kendi markalarının güvenli olduğuna dair inandırmak için "hekim imajı"nı kullandılar.

Bu reklamlar ayrıca, sigara aleyhinde çoktan sistematik sağlık kanıtlar birikmiş olmasına rağmen, tekil doktorların klinik yargılarının sigara içmenin zararlarının belirleyicisi olmaya devam etmesini öneriyordu. Bununla birlikte, 1954'e geldiğimizde, endüstri stratejistleri, sigaraları etkileyen sağlık kanıtıyla ilgili artan kamuoyu endişesi karşısında reklamlardaki doktor imgelerini artık güvenilir bulmamaya başlamıştı.

Bu yazımızda kaotik sistemlere örnek vermeye devam edeceğiz. Önceki yazımızda fiziksel bir örnek olan elektronik sistemlerde kaosu incelemiştik. Şimdi ise başka bir disiplin olan biyolojiden, kaotik davranış sergileyen, bir canlı grubuna ait popülasyondaki büyümede meydana gelen kaotikliği ele alacağız.

Biyolojik sistemlerde kaotikliği ilk defa inceleyen, biyolog R. M. May’dir. Kendisi 1970’lerin ortasında kompleks/ karmaşık davranış sergileyen biyolojik sistemlerin matematiksel bir modelini oluşturmuştur. Popülasyondaki canlıların sayısını zamana göre değişimini incelemiş ve 1976 yılında bunu bir makale olarak Nature dergisinde yayınlamıştır. Bu olay, aslında kaotik sistemlerin ilgiyi çekmeye başladığı bir dönüm noktasıdır. Çünkü basit ve karmaşık denklemlere sahip olmayan sistemlerde de hatta canlı maddelerde de kaotikliğin olabileceği ortaya konulmuştur.

Virüslerin genomları genellikle kapsit denilen kılıfların içinde kapalı bulunur. Kapsitlerin bazı özel mekanik özellikleri var: genomu hedef hücreye bırakabilmek ve aynı zamanda dirençli olmak. Trieste şehrinde bulunan International School for Advanced Studies (SISSA)’den bilim insanları virüslerin mekanik özelliklerini anlayabilmek için bir araştırma düzenlediler ve hakkında az şey bilinen bazı virüslerin davranışları üzerinde tahminlerde bulunabildiler.

Virüsler, hedef hücreyi enfekte edebilecek aktif bir bileşen (genetik materyal) taşıyan gemilere benzerler. Bu gemi yani kapsit, basitçe bir hücre ile karşılaştığında yapısı değişebilen (hatta parçalanabilen) bir yapıya sahiptir. SISSA’dan Guido Polles ve Cristian Micheletti’nin içinde bulunduğu araştırma takımı, bilgisayar simülasyonlarını ve teorik modelleri kullanarak bu yapıların (kapsitlerin) sıcaklığa ve mekanik etkilere verdikleri tepkiyi anlamak için bir dizi deney yürüttüler. Bu yolla kapsitlerin zayıf noktalarını ve hedef hücrelere bağlanma mekanizmalarını tanımladılar.

Tüp Bebek Tedavisi: Üreme Teknolojisinin İlerlemesi:

Günümüzde çiftlerin çocuk sahibi olma süreci, tıbbın ilerlemesiyle giderek daha fazla seçenek sunmaktadır. Bunlardan biri de tüp bebek tedavisidir. Tüp bebek, kısaca IVF (In Vitro Fertilizasyon) olarak da bilinir ve doğal döllenmenin gerçekleşmediği durumlarda çiftlere yardımcı olmak için kullanılan bir üreme teknolojisidir.

Tebrikler! Zaman yolcusu olmaya hak kazandınız. Geçmiş zamana doğru bir maceraya atılıyorsunuz.

Yolculuğunuz bugünle başlıyor, yürüdükçe geçmişe doğru gidiyorsunuz. Bir ormandasınız. Ormanın girişinde küçük bir patikada başlıyor ve ormanın derinliklerine doğru yürüyorsunuz. Kuş cıvıltılarını ve ırmağın akış sesleri kulağınıza geliyor. Rengârenk çiçekler, kocaman heybetli ağaçlar, ağaçların dallarında oradan oraya zıplayan sincaplar, etrafta uçuşan böcekler ve üzerine bastığınız nemli toprak... Rüzgâr tatlı tatlı esiyor, güneş teninizi ısıtıyor. Etrafınızı sarmalayan yaşamın tadını çıkarıyorsunuz. Henüz yolculuğunuzun başındasınız ve burası tam size göre bir yer.

Not: Bu yazı, bilgisayar bilimciler arasında geniş yankı bulmuş ve etraflıca eleştirilmiştir. Konu hakkındaki detaylı bir eleştiri/inceleme yazısı da Evrim Ağacı'nda yayınlanmıştır. Bu yazıyı okuduktan sonra onu da okumanızı önemle tavsiye ederiz.

Beyin bilimciler ve bilişsel psikologlar ne kadar çabalarlarsa çabalasınlar, beyinde Beethoven'ın 5'inci Senfonisi'nin bir kopyasını asla bulamayacaklar. Ne onu ne de kelimelerin, görüntülerin, dil bilgisi kurallarının veya diğer herhangi bir çevresel uyarıcının kopyasını bulabilecekler. İnsan beyni elbette boş değil. Fakat çoğu şeyi, insanların zannettiği şekilde içermiyor. Hatta 'anı' gibi basit şeyleri bile.

Diğer sunuculara göre çok yüksek kalitede, sıradan insanlardan oluşmayan bir güzel sunucu mu istiyorsunuz? Bu tavsiyeler diğerlerinden çok farklı! Emin olun bu tavsiyeler diğerlerine benzemez ve nerede hata yaptığınızı görün. Böylece gerçekten kaliteli bir sunucu yaratacaksınız. Bir çok kişi kaliteli sunucu üretme konusunda çok büyük hatalar yapıyor. Bunları değerlendireceğiz.

Öncelikle kaliteli yer ve bir sürü kişinin olduğu yer istiyorsanız dahi, gizliliğe önem verin. Tamamen anonim olan kullanıcıları alın. Bu saçmalık gelebilir ama anonim kullanıcılar sıradan kullanıcılar değiller. İnternetti çok iyi bilirler. Gizliliğe önem vermeyen insanları kesinlikle almayın. Bunlar donuna kadar şirketlere satar bilgileri. İnternette takılan sıradan tipler bunlar. Mastodon gibi bir yer olsun.