Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Çocuklar ve Gençler İçin Fotosentezin Evrimi: Canlılar Dünyaya Nasıl Yayıldı?

Ne Bir Kuş, Ne Bir Ağaç: Geçmişte Canlılar, Günümüzdekinden Çok Farklıydı!

13 dakika
5,693
Çocuklar ve Gençler İçin Fotosentezin Evrimi: Canlılar Dünyaya Nasıl Yayıldı?
Evrim Ağacı Akademi: Fotosentez Yazı Dizisi

Bu yazı, Fotosentez yazı dizisinin 5 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Fotosentez Nedir? Fotosentezin Evrimiyle Başlayan Büyük Oksitlenme Olayı, Atmosferde Oksijen Devrimini Nasıl Yarattı?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Tebrikler! Zaman yolcusu olmaya hak kazandınız. Geçmiş zamana doğru bir maceraya atılıyorsunuz.

Yolculuğunuz bugünle başlıyor, yürüdükçe geçmişe doğru gidiyorsunuz. Bir ormandasınız. Ormanın girişinde küçük bir patikada başlıyor ve ormanın derinliklerine doğru yürüyorsunuz. Kuş cıvıltılarını ve ırmağın akış sesleri kulağınıza geliyor. Rengârenk çiçekler, kocaman heybetli ağaçlar, ağaçların dallarında oradan oraya zıplayan sincaplar, etrafta uçuşan böcekler ve üzerine bastığınız nemli toprak... Rüzgâr tatlı tatlı esiyor, güneş teninizi ısıtıyor. Etrafınızı sarmalayan yaşamın tadını çıkarıyorsunuz. Henüz yolculuğunuzun başındasınız ve burası tam size göre bir yer.

İlerledikçe, aslında geçmişe gidiyorsunuz. Etrafınızda gördüğünüz hayvanlar bildiğiniz hayvanlara benziyor fakat bir farklılık da var. Yürüdükçe bilmediğiniz, soyu çoktan tükenmiş hayvanlar da karşınıza çıkıyor. Dinozorların koca gövdelerini uzaktan seçiyorsunuz. Etrafta artık kuş ve memeli neredeyse kalmamış, varsa yoksa dinozorlar… Fakat onlar da küçülüp sonra yok oluyorlar. Yılanlar, böcekler ve ağaçlar, hepsi yok oluyor.

Tüm Reklamları Kapat

Etraf, ıssızlaştı. Üzerinize bir yalnızlık çöküyor. Şu an değişmeyen tek şey sizsiniz. Her şeye rağmen yürümeye devam ediyorsunuz. Artık etrafınızda canlılığa dair tek şey, her yanı kaplamış yemyeşil bir örtü. Su kaynaklarına yakın yerler yemyeşil, kayalıklar ve ırmak yeşil bir örtünün altından belli belirsiz görünüyor. Çevrede hiçbir hayvan yok, hiçbir ağaç yok… Bir de tuhaf bir şekilde, sulak yerlerde kule gibi yükselen kayalıklar görüyorsunuz. Şimdiden 2020'li yılların cıvıltılı, yaşam dolu dünyasını özlediniz. Fakat neyse ki hala içinize çekebildiğiniz temiz hava ve teninizi tatlı tatlı ısıtan Güneş var.

Ama size kötü bir haberimiz var: Yürümeye devam ettikçe, havayı içinize çekmekte zorlanıyorsunuz. Sulak alanlardaki garip görünüşlü kayaların boyutları yavaş yavaş ufalıyor mu ne? Güneş de fena halde yakmaya başlıyor. Dayanıyorsunuz, çünkü gerçekleştirmeyi umduğunuz amaca henüz ulaşamadınız, hayatın başlangıcına kadar olan süreci keşfetmek. Canlıları bulmak ümidiyle ekipmanınızı kuşanıp, denize atlıyorsunuz.

İşte, meğer aradığınız canlılar buradaymış! Çeşit çeşit kabuklular, geldiğiniz zamandakine çok benzeyen ve hiç benzemeyen balıklar. Deniz, karadaki kadar çok değişmemiş. Siz yüzerken oksijen seviyesi de giderek düşüyor ve artık gözle görülebilir canlılara rastlamıyorsunuz. Küçüklerini görmek için özel mikroskobunuzu çıkarıyorsunuz. Her yerde çok sayıda hücre… Kimi gruplar halinde, kimi tekil… Biri birlerini kovalıyor, yakalayıp yutuyor veya kaçıyorlar. Sakinlik ve dinginliğin mikroskobik dünyaya bakınca yanılsama olduğunu anlıyorsunuz. Canlılar arasındaki ezeli rekabet, hücre boyutunda hala tam hızıyla devam ediyor. Bir ara sıkılıp dışarı çıkıp karaya göz gezdiriyorsunuz, etrafta canlıya benzer pek bir şey yok, ama varsa yoksa göllerde, sulak alanlarda kayalara benzeyen tuhaf yapılar hala orda, ama iyice kısa boylular şimdi. Aşağıdaki fotoğrafı çekiyorsunuz.

Stromatolitler
Stromatolitler
Pixabay

Denizin yüzeyinde artık hücreler görünmüyor. Suyun derinliklerine bakıyorsunuz, orda da kaybolmaya başladılar. Ne kara ne de suda artık canlı görebiliyorsunuz. İyice derinlere, en derinlere dalma vaktinin geldiğini anlıyorsunuz… Şimdi, en diptesiniz. Burada da hiçbir canlı yok.

Tüm Reklamları Kapat

Uzakta, kabarcıklar gördünüz; nereye doğru gideceğinizi şimdi buldunuz! Kabarcıklar, okyanus diplerindeki bacalara benzeyen deliklerden çıkıyor. Bacalara yaklaştıkça hareketi fark ettiniz, bütün dünya ıssızken burada gözle görülebilen tuhaf yaratıkları fark ediyorsunuz. Yaklaştıkça iyice geçmişe döndünüz ve bu tuhaf yaratıklar da yok oldular. Mikroskobunuzu çıkarıyorsunuz, hücreleri seçebildiniz, ama az sonra onlar da yok oldular. Belki o ilk hücrelerin de öncesindeki yapılar şu anda bacaların içerisindeler, kim bilir?

Görebileceğiniz en erken noktayı gördünüz! "Buradan ötesi..." diyor bilimciler, sizi yattığınız mekikten çıkartırken. "...henüz keşfedilmedi. Keşfedildikçe, simülasyonun yeni sürümlerini çıkaracağız."

Akşam yatağınıza uzandığınızda aklınızda hala birtakım sorular var; bizzat tanık olduğunuz, milyonlarca yıl öncesinin cehennemi, bugünün konforlu dünyasına nasıl dönüştü, arada neler oldu? Ve bir şekilde sanki dünyanın değişimini kontrol ediyormuş gibi görünen o kayalıklar, onlar neyin nesiydi öyle? İnternet ansiklopedilerinde gördükleriniz hakkında detaylı bilgi bulmak için araştırmaya başlıyorsunuz.

Fotosentez Öncesi Canlılık Mikroskobikti!

Kayalık zannettiğiniz yapılar, meğerse fotosentez yaparak oksijen üreten bakterilermiş. Siyanobakteri denilen bu canlılar biri birinin üstüne tabaka tabaka büyüyor altta kalan tabakalar ise sıkışarak zaman içerisinde taşlaşıyormuş. Bu canlılar atmosferdeki oksijen seviyesini belirliyormuş ve bir zamanlar nem içeren karaların ve denizlerin tamamına yakınını kaplıyorlarmış. Siyanobakterilerden önce atmosferde oksijen hemen hemen yokmuş!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Siyanobakteri
Siyanobakteri
Flickr

Geçmişe gittiğinizde nefes almanızın gittikçe zorlaşmasının nedeni de buydu demek. Siyanobakteriler, atmosferi yavaş yavaş dönüştürdüler, geçmişe gittikçe oksijen seviyesi de git gide düşmüş olmalı. Güneşin sizi yakmaya başlaması da muhtemelen bununla ilintiliydi, güneşin zararlı ışınlarını etkisiz hale getiren ozon atmosferdeki oksijenin varlığına bağlıydı. Geçmişe gittikçe oksijen düştü, oksijen düştükçe güneş ışınları cildinizi daha çok yaktı. Atmosferde henüz oksijen azken karada hiçbir canlı yaşayamıyordu, fakat nasıl ozon zararlı ışınların etkisini azaltıyorsa, deniz suyu da benzer bir işlev gördüğü için hala orada hayata rastlayabildiniz. Bugün canlıların ezici çoğunluğu oksijen gazını solunumda kullanıyor, o zamanlar ise oksijen canlılar için toksik bir atık gibiydi.

Yine de dalışınız sırasında denizin derinliklerinde siyanobakterilerden önce yaşayan canlılar da gördüğünüzü hatırlıyorsunuz. Fakat oksijen yoksa solunum da olamazdı, peki siyanobakteriler oksijen üretmeden önce canlılar solunum yapmadan nasıl yaşayabiliyorlardı o halde?

Yanılmışsınız, oksijen olmadan da solunum mümkünmüş! Evet, bugün yaşayan gözle görülebilen bütün canlılar, fil, balık, kertenkele oksijenle solunum yapıyor. Fakat gözle görülmeyecek kadar küçük tek hücreli canlıların bir kısmı oksijen solumuyor. Hatta insan vücudunda bile zorunlu hallerde oksijensiz solunumla enerji üretiliyor. Mesela uzun süre koştuğunuzda kaslar yeterli oksijene ulaşamayabilir ve oksijensiz solunum yaparak hareket etmelerini sağlayan enerjiyi üretmeye devam ederler.

Atmosferdeki oksijenin tamamının kaynağı fotosentezmiş. Ama fotosentez en başından beri oksijen üretimine sebep olmuyormuş! Eskiden fotosentez yapan canlılar oksijen çıkarmadan enerji üretiyormuş. Fakat ürettikleri bu enerji azmış. Daha sonra bazı bakteriler teknolojilerini geliştirerek suyu tüketerek oksijen çıkarabilmeye başlamışlar. Bu gelişmiş fotosentez büyük bir devrim yaratmış. Oksijenin atmosferde giderek artması bu devrimin bir ayağı olmuş. Devrimin diğer ayağını anlamak için fotosentezden önce canlıların ne kadar dar alanlarda yaşıyor olduğunu anlamamız lazım. Kitabın sayfalarını çeviriyorsunuz, amacınız ilk canlıları anlamak…

Modern Fotosentezden Önce Yaşam Alanları Sınırlıydı!

Tektonik hareketler ve volkanik patlamalar karalarda olduğu gibi okyanus diplerinde de meydana gelir. Okyanus dibinde bulunan hidrotermal bacalarda birçok tepkime meydana gelebilir ve bu oldukça doğaldır çünkü elementler uygun sıcaklık ve koşullarda tepkimeye girmeye yatkındırlar.

Burada bahsedilen hidrotermal bacalar, yolculuğunuzun sonlarına doğru denizin dibinde karşınıza çıkan ve içinden kabarcıklar çıkan bacalar olmalı diye düşünüyorsunuz. Google görsellerden hemen "hidrotermal bacalar"ı aratıyorsunuz ve bingo, evet bunlar onlar!

Hidrotermal bacalar
Hidrotermal bacalar
Wikimedia

4 milyar yıl önce, ilk hücre okyanus diplerindeki hidrotermal baca çevrelerinde meydana geldi. Yaşamına devam etmek için enerjiye ihtiyaç duydu, çünkü canlılık tepkimelerin devamına, tepkimeler de enerjinin varlığına bağlıydı. İlk hücre benzeri yapılar, hidrotermal bacalardan çıkan enerji yüklü gazları kendilerini çoğaltmak için kullanabilmeye başladılar. Fotosentezden çok önce, ışığın hiç ulaşmadığı yerde gerçekleşen kemosentez de denilen bu işlem, dünyada ilk defa bacaların çevresinde canlılık görülmesini sağladı. Bu aşamada canlılık muhtemelern denizde enerji yüklü gazların ulaşabildiği alanlara kadar yayıldı. Denizin sığ kesimlerinde ve dışında ise güneşin süzülmeden gelen ışınları canlıların yaşamasına izin vermiyor olmalıydı.

Tüm Reklamları Kapat

Canlılar muhtemelen dar alanlarda çok yüksek sayıya ulaşmışlardı. Bunların aralarından birinde veya birkaçında günesin zararlı ışınlarına normalden biraz daha fazla dayanıklı olmalarını sağlayan mutasyonlar gerçekleşti. Bu mutasyonlar birikerek pigment adı verilen zararlı ışınlara karşı canlıları koruyabilen proteinler üretebildiler. Sonrasında, pigmentlere sahip bakteriler güneş ışınlarının ulaştığı bölgeye de yayılıp buradaki rekabet eksikliğinden yararlanarak çoğalabildiler. Bu pigmentler fotosentezin öncülüdürler. Varlıkları ve evrimleri sayesinde canlılar daha geniş alanlarda yaşama olanakları bulabildiler.

Canlı yaşam alanındaki artışta ikinci eşik fotosentez ile enerji üretebilen bakterilerin evrimiyle aşıldı. Bakteriler güneşin öldürücü enerjisini bertaraf etmekle yetinmemişti, artık bu enerjiyi kendi üremesini artırmaya yönlendirebiliyordu. İlk defa böylece bu bakteriler yüksek enerjili gazların bulunmadığı ortamlarda da enerji üreterek çoğalabilmeyi, böylece daha önce hiç bir canlının yaşayamadığı geniş alanlara yaşamı taşımayı başardılar.

Fakat bu ilkel versiyonda fotosentez fazla bir enerji üretimi sağlayamıyordu. Fotosentezin evriminde en büyük eşik ilk defa suyun kullanılmasıyla yaşandı. Suyun fotosentezde kullanılabilmesi hem ışığın enerjisinden daha fazla verim alınmasını hem de canlılığın artık su ve güneş ışığı olan her yerde canlı sayısının yüksek miktarlara ulaşabilmesini sağladı. Fotosentez yapan bakteriler yani siyanobakteriler dünyanın mutlak egemeni oldular. Su ve güneşin olduğu yerlerde siyanobakteriler bir biri üzerine binerek simüslasyonda gördüğünüz stromatolit kayalarının yükselmesini sağladılar.

Tüm Reklamları Kapat

Yolculuğunuzun üzerinden günler geçti, fakat bu eşsiz deneyimin etkileri hala aynı şekilde sürüyor. Daha önce sadece ismini duyduğunuz ve belki de pek umursamadığınız, ilgilenmediğiniz konular, şimdi günler boyunca aklınızı kurcalıyor. Gerçi, artık kayalıkların sırrını ve iki dünya arasındaki büyük farkın sebebini az çok biliyorsunuz. Yani şimdi siz etrafınızda gördüğünüz her şeyi bir nevi siyanobakterilere ve onların yaptığı fotosenteze borçlusunuz. İnanması hala zor geliyor. Bu arada, şu ana kadar öğrendiğiniz bilgiler sizi kesmediyse ve fotosentez hakkında daha çok şey öğrenmek isterseniz eğer, sizi şöyle alalım; ki bizce, yaşamın oluşumunda çok kilit bir noktaya sahip olan bu süreç, daha ayrıntılı bir incelemeyi fazlasıyla hak ediyor! Kahvenizi alın gelin...

Su, Hayattır: Fotosentez, Yaşamı Dünya'ya Yaydı!

Güneş Işığı, Pozitif Yüklerin Kloroplast Dışında Birikmesini Sağlar!

Yaşayan her canlı enerjiye gereksinim duymaktadır. Canlılar bu ihtiyaçlarını şekerlerden karşılar. Enerji, şekerlerin içinde bulunan karbon atomlarının birbirleriyle olan bağlarında saklıdır. Bu enerji karbonlar oksijen ile tepkimeye sokulduğunda ortaya çıkar. Yanma dediğimiz olay moleküler düzeyde karbon-karbon bağının karbon-oksijen bağına dönüşmesi ve aradaki enerjinin açığa çıkmasından ibarettir. Oksijenin dünyada bol miktarlara ulaşmasını sağlayan mekanizma ise fotosentezdir.

Güneş'in merkezinde üretilen foton uzayda milyonlarca kilometrelerce yol kat ederek dünyanın atmosferine ulaşır. Güneş’ten gelen ışınlar Dünya’mızın atmosferine ulaştığında canlılar için oldukça zararlı olan ışın türleri (gama, X-ray veya UV ışını gibi) oksijenin oluşturduğu ozon tabakası sayesinde soğurularak ayıklanır. Yalnızca bu ayıklanmadan kalan ışık türleri yer yüzüne ulaşabilir. Dünya’nın atmosfer katmanlarından geçen foton eğer yeryüzünde bir bitkinin kloroplastının (fotosentezin gerçekleşebildiği hücre içi organcığı), yada siyanobakterinin zarına denk gelirse fotosentezin başlamasını tetikler.

Pixabay.com

Kloroplastların ve siyanobakterilerin zarlarında fonksiyonel ve yapısal protein kompleksleri bulunur. Bu yapılar fotonun enerjisini elektrona aktarabilme yetisine sahiptir. Foton bu yapılara çarptığında yapılarda bulunan elektronlar uyarılarak ‘elektron transfer zinciri’ adı verilen bir dizi molekülden geçer, bu geçiş sırasında elektronların enerjilerinde düşüş yaşanarak kloroplastın zarının içine doğru çekilirler ve bu çekilme sırasında pozitif yüklü iyonları da beraberlerinde sürüklerler. Sürüklenme sonucu elektronlar uyarılma ile kazanmış oldukları enerjiyi protonlara aktarmış olurlar ve başta bulundukları yapıya geri dönerler. Dolayısıyla ışık zarın iki tarafında yüksek bir elektrik potansiyeli meydana getirmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi - Ciltli

Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens kitabıyla insan türünün dünyaya nasıl egemen olduğunu anlatan Harari, Homo Deus’ta çarpıcı öngörüleriyle yarınımızı ele alıyor. İnsanlığın ölümsüzlük, mutluluk ve tanrısallık peşindeki yolculuğunu bilim, tarih ve felsefe ışığında incelediği bu çalışmasında, insanın bambaşka bir türe, Homo deus’a evrildiği bir gelecek kurguluyor.

Yola “önemsiz bir hayvan” olarak çıkan Homo sapiens, tanrılar katına ulaşmak uğruna kendi sonunu mu hazırlıyor?

Homo sapiens nasıl oldu da evrenin insan türünün etrafında döndüğünü iddia eden hümanist öğretiye inandı?

Bu öğreti gündelik yaşantımızı, sanatımızı ve en gizli tutkularımızı nasıl şekillendiriyor?

İnsanı inekler, tavuklar, şempanzeler ve bilgisayar programlarının tümünden ayıran yüksek zekası ve kudreti dışında herhangi bir alametifarikası var mı?

Tarih boyunca benzeri görülmemiş kazanımlar elde etmemize rağmen mutluluk seviyemizde neden kayda değer bir artış olmadı?

“Tüm bunları anlamak için tek yapmamız gereken geriye dönüp bakmak ve Homo sapiens’in aslında ne olduğunu, hümanizmin nasıl dünyaya hakim bir din hâline geldiğini ve hümanizm rüyasını gerçekleştirmeye çalışmanın aslında neden insanlığın kendi sonunu getireceğini incelemektir. İşte bu kitabın temel meselesi budur.”

“Okurken hem eğlenecek hem de çok şaşıracaksınız. Her şeyin ötesinde, kendinizi daha önce hiç düşünmediğiniz şeyleri düşünürken bulacaksınız.” Daniel Kahneman, Hızlı ve Yavaş Düşünme’nin yazarı

“Homo Deus’u okuduğunuzda uzun ve zorlu bir yolculuğun ardından vardığınız bir uçurumun kenarında durduğunuzu hissedeceksiniz. Yolculuğun artık bir önemi kalmayacak, çünkü bir sonraki adımınızı engin bir boşluğa atacaksınız.” David Runciman,The Guardian

Devamını Göster
₺500.00
Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi - Ciltli
  • Dış Sitelerde Paylaş

Pozitif Yükler Kloroplasta Dönerken ATP Ürettirir!

Protonlar, hareketleri sırasında siyanobakterilerin ve kloroplastların içinde yer alan paket halinde bulunan zarla çevrili yapılar tarafından yakalanır. Bu yapılar yapıca keseye benzetilebilirken, çalışma prensipleri gereği pillere benzemektedirler. Piller; bir uçta fazlaca birikmiş yüklerin, aynı yükün daha az bulunduğu uca doğru hareketi prensibine göre çalışır. Benzer bir şekilde keseye benzeyen yapılarda biriken pozitif yükler de, hücrenin pozitif yük bakımınca daha az yoğun olduğu bölgelere gitme eğiliminde bulunurlar. Ancak kese gibi olan bu yapılardan tek çıkış yolu "ATP Sentaz" adı verilen hücre zarında bulunan karmaşık ve moleküler bir kanal aracılığıyla gerçekleşebilmektedir. Protonlar bu kompleks kanaldan geçerken ATP’nin, kullanılabilecek enerji barındıran bir molekül, sentezlenmesini sağlarlar.

Özetle, fotosentezin en basit formunda güneş ışığı, elektronların dolaşımı, protonların hareketi ve ATP’nin sentezi birbirine bağlı olan dişli çarklar gibidir; Güneş foton yayar, foton uygun protein kompleksine çarparak yapıdaki elektronu uyarır ve dolaşımına neden olur. Elektronlar hareketleri esnasında protonları da beraberlerinde sürükleyerek onlara uyarılmadan gelen fazlalık enerjilerini aktarırlar. Protonların kese şeklinde bulunan yapılar tarafından yakalanıp belli bir seviyeye kadar birikmesinin ardından ATP Sentaz kanalı aracılığıyla hücrede daha az bulundukları yerlere geçişi sırasında ATP sentezlenir.

ATP, yaşayan tüm canlı hücreler için birinci dereceden enerji sağlayıcı moleküldür. Her türlü yaşamsal faaliyette ATP kullanılmaktadır. Dünya ATP’nin çıkışı ile büyük bir değişim geçirmiş olup, bir fosfat biriminin ADP (adenosine diphosphate) molekülüne eklenerek yüksek enerjili bağ oluşturması sonucu ATP (adenosine triphosphate) molekülü oluşmuştur.

Fotosentezde Parçalanan Su, Oksijenin Kaynağıdır!

Bir diğer yüksek enerjili bağ ise NAD molekülünün fosfat ile bağlanmasıyla oluşur (NADP). NADP enerjiyi yalnızca bir süreliğine taşıyarak şekerlere aktarır. Fosfatını aktaran NAD molekülü yeni fotonların enerjilerini tekrardan almaya hazırdır. İlkel klorofile -yeşil fotosentetik pigment- sahip bir bakteri çeşidi hem ATP hem de NADPH, elektron ve proton vermeye yatkın olan ve bazı enzimlerin çalışması için gerekli olan protein yapılı olmayan bileşen, sentezleyebilecek şekilde modifiye olmuş klorofil içeren fonksiyonel ve yapısal protein kompleksi kullanmıştır. Bu kompleksteki klorofile ışık çarptığında uyarılan elektronlar klorofile geri gelmeden enerjilerini NADPH moleküllerine vererek onların bir parçası haline gelmekte ve bu nedenle bu mekanizmada döngüsel bir özellik görülmemektedir. Bu olayın döngüsel olabilmesi için ise ilkel klorofil moleküllerinden ayrılan elektronların başka bir kaynaktan temin edilmesi gerekir ki bu kaynak sıklıkla hidrojen sülfat olmuştur. Ancak zaman içinde kullanılan kaynak değişmeye başlamıştır.

Günümüzde birçok canlının muhtaç olduğu oksijenin atmosferde artmasını sağlayan olay, fotosentezde suyun elektron kaynağı olarak kullanılması olmuştur. NADPH üretebilme yetisi fotosentezde büyük bir gelişme olarak düşünülebilir ancak fotosentezin bu gelişim aşamasında kalması fotosentezi yalnızca az ve sınırlı besin zincirlerinde desteklemekte kâfi olabilirdi. Sonucunda ise atmosferde oksijen olmayacağı gibi oksijene bağlı olan üst düzey hayat formları da var olamazdı. Suyun elektron kaynağı olarak kullanılmaya başlanması bitkisel hayatın başlangıcı için birçok yeni habitat oluşturmakla kalmamış, oksijenin yan ürün olarak ortaya çıkmasını da sağlamıştır. Ancak elektronların sudan koparılması hidrojen sülfattakine göre çok daha zordur bu yüzden çok daha güçlü elektron çekme kuvveti gerekir. Elektronu sudan koparma işlemi eski zamanda yaşayan Siyanobakteriler tarafından başarılmış olup bu başarı iki farklı fonksiyonel ve yapısal protein kompleksin ardı sıra birlikte kullanılmasının yanı sıra çok daha gelişmiş bir pigmentin evrimleşmesinin de sonucudur. Eğer fotosentetik bakterilerde bulunan bir çeşit ışığa duyarlı pigmentten ayrılan elektronların hareketinin hidrojen sülfattan elektron koparabilecek büyüklükte bir vakum etkisi yarattığını düşürsek bu kompleksten iki tane olması durumunda vakumun gücü artarak sudan elektron koparabilecek büyüklükte bir çekim kuvveti oluşturur.

Sonuç

Odanız iyice ısındı. Gece okuyarak geçti, saat öğle vakitlerine gelirken her tarafınızın tutulmuş olduğunu yeni fark ediyorsunuz. Önce zaman yolculuğu, sonra dinlenmeden daldığınız kitaplar, sonra uykusuzluk (ve sonra okumak üzere kaydettiğiniz bu Evrim Ağacı yazısı)... Güneş kızgın kızgın pencere kenarındaki sardunyanın yapraklarına vuruyor. Sardunyaya dikkatle bakıyorsunuz. Şimdi biliyorsunuz, siz ona bakarken, sardunyanın yaprakları, Güneş'in sert ışıklarını akşama katık olarak hazırlamakta...

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Fotosentez Yazı Dizisi

Bu yazı, Fotosentez yazı dizisinin 5 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Fotosentez Nedir? Fotosentezin Evrimiyle Başlayan Büyük Oksitlenme Olayı, Atmosferde Oksijen Devrimini Nasıl Yarattı?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
78
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 35
  • İnanılmaz 17
  • Muhteşem! 13
  • Umut Verici! 12
  • Bilim Budur! 10
  • Merak Uyandırıcı! 10
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 9
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Doubtnut. Why Is Rubisco Enzyme The Most Abundant Enzyme In The World ?. (3 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: doubtnut | Arşiv Bağlantısı
  • F. B. Essig. (2015). The Origin Of Photosynthesis. In Plant Life: A Brief History.. Yayınevi: Oxford University Press.
  • Futurism. A Photon's Million-Year Journey From The Center Of The Sun. Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: Futurism | Arşiv Bağlantısı
  • M. A. J. Parry, et al. (2003). Manipulation Of Rubisco: The Amount, Activity, Function And Regulation. Journal of Experimental Botany, sf: 1321-1333. doi: 10.1093/jxb/erg141. | Arşiv Bağlantısı
  • cdn.pixabay.com. Stromatolite.. Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: cdn.pixabay.com | Arşiv Bağlantısı
  • A. C. Kren, et al. Where Does Earth’s Atmosphere Get Its Energy?. (12 Kasım 2017). Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: EDP Sciences doi: 10.1051/swsc/2017007. | Arşiv Bağlantısı
  • M. Roca, et al. Chlorophylls. (30 Nisan 2016). Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: Elsevier BV doi: 10.1016/B978-0-08-100371-8.00006-3. | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Photosystem. (2 Kasım 2004). Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • Inhabitat. Iceland's Blue Lagoon Is Expanding. Alındığı Tarih: 12 Kasım 2021. Alındığı Yer: Inhabitat | Arşiv Bağlantısı
Sıkça Sorulan Sorular

Fotosentez sonucu ürettiği oksijen ile atmosfere bol miktarda serbest oksijen gazı yayan ve ozon tabakasının oluşumuna önayak olan canlıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 11:50:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11151

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Eşey
Genler
Evrim Ağacı Duyurusu
Yeşil
Asteroid
Beslenme Bilimi
Kalıtım
Sendrom
Kanser
Dağılım
Ağrı
Nöronlar
Deniz
Sars
Ara Tür
Renk
Embriyo
Tür
Periyodik Tablo
Hukuk
Ortak Ata
Carl Sagan
Evrimsel Tarih
Hayatta Kalma
Kanser Tedavisi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Özdemir, et al. Çocuklar ve Gençler İçin Fotosentezin Evrimi: Canlılar Dünyaya Nasıl Yayıldı?. (24 Kasım 2021). Alındığı Tarih: 21 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11151
Özdemir, E., Bakırcı, Ç. M., Muyan, ., Yıldırım, . (2021, November 24). Çocuklar ve Gençler İçin Fotosentezin Evrimi: Canlılar Dünyaya Nasıl Yayıldı?. Evrim Ağacı. Retrieved November 21, 2024. from https://evrimagaci.org/s/11151
E. Özdemir, et al. “Çocuklar ve Gençler İçin Fotosentezin Evrimi: Canlılar Dünyaya Nasıl Yayıldı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 24 Nov. 2021, https://evrimagaci.org/s/11151.
Özdemir, Evindar. Bakırcı, Çağrı Mert. Muyan, . Yıldırım, . “Çocuklar ve Gençler İçin Fotosentezin Evrimi: Canlılar Dünyaya Nasıl Yayıldı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 24, 2021. https://evrimagaci.org/s/11151.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close