Yapay zekâ için bir skor daha! Mart 2024'te yapılan bir çalışmada, 151 insan katılımcı, yaratıcı düşüncenin bir göstergesi olarak kabul edilen "ıraksak düşünce"yi ölçmek için tasarlanmış üç testte ChatGPT-4 ile karşı karşıya getirildi. Iraksak düşünme, "Ailemle siyaset hakkında konuşmaktan kaçınmanın en iyi yolu nedir?" gibi, kesin bir çözümü olmayan bir soruya benzersiz bir çözüm üretme yeteneği ile karakterize edilir. Çalışmada GPT-4, insan katılımcılardan daha orijinal ve ayrıntılı cevaplar verdi!

Scientific Reports'ta yayınlanan "Yapay zeka üretici dil modellerinin mevcut durumu, ıraksak düşünme görevlerinde insanlardan daha yaratıcıdır!" başlıklı çalışma, Arkansan Üniversitesi Psikoloji Bilimi doktora öğrencileri Kent F. Hubert ve Kim N. Awa'nın yanı sıra, aynı üniversitede Psikoloji Bilimi yardımcı doçenti ve Yaratıcı Biliş ve Dikkat Mekanizmaları Laboratuvarı direktörü Darya L. Zabelina tarafından kaleme alındı.

Botulinum toksini ("botoks" veya kısaca "BoNT"), Clostridium botulinum ve yakın akrabası olan diğer bakteriler tarafından üretilen bir nörotoksindir. Aslen bir zehir olan bu toksin, uygun dozlarda verildiğinde kas-sinir bağlantısındaki akson uçlarından asetilkolin salgısını baskılayarak "yumuşak felç" (veya "flasid paralizi") denen bir duruma sebep olur.^[1] Toksinin vücutta gereğinden fazla birikmesiyse botulizm hastalığına neden olur. Dolayısıyla botulinum toksini Paracelsus ile ilişkilendirilen "İlacı zehirden ayıran dozdur." lafının en etkili örneklerinden biridir. 

Botulinum toksini, 30 yılı aşan bir süredir çeşitli alanlarda tedavide kullanılmaktadır. Bilinen 7 tipi olan Botulinum toksinin tedavide en çok kullanılan tipi BoNT-tip A ise ilk olarak Herman Sommer tarafından izole edilmiştir. Nöromasküler kavşağı bloke ettiği keşfedildikten sonra günümüzde oftalmojiden endodontiye tıp biliminin çeşitli alanlarında kullanılmaya başlanmıştır.

Türdiriltimi (İng: "De-extinction") veya "diriltme biyolojisi" nesli tükenmiş bir türü veya alt türü, klonlama, gen düzenleme veya geri ıslah (İng: "Back breeding") gibi yöntemlerle yeniden üretmeye çalışma sürecidir. Bu süreç, bilim ve teknolojinin ilerlemesiyle birlikte bazı hayvan türlerini yeniden hayata döndürmek için umut verici bir yol olarak görülmektedir. Örneğin, yünlü mamut kuşkusuz en popüler türdiriltimi adaylarından biridir.

Peki türdiriltimi, nesli tükenen yakın kuzenlerimiz olan Neandertaller için de mümkün olabilir mi? Bu sorunun cevabı hem bilimsel hem de etik açıdan karmaşıktır. Bu yazımızda, bu soruların cevabını almak için Neandertallerin evrimini, türdiriltimi için gerekli olan genetik ve teknolojik koşulları ve türdiriltiminin olası sonuçlarını inceleyeceğiz.

Fiziksel kuvvetler, caddede yürümekten uzaya roket fırlatmaya ve hatta buzdolabınıza yapıştırdığınız mıknatısa kadar, her yerde işliyor. Her gün deneyimlediğimiz (ve çoğunun farkında olmadığımız) tüm kuvvetler şu dört temel kuvvete indirgenebilir:

Bunlara "doğanın dört temel kuvveti" denir ve evrende gerçekleşen her şey, bu kuvvetler tarafından yönetilir.

Bir lambanın düğmesine bastığınızda, odanızdaki ışık anında yanar. Bir lambanın düğmesine bastığınızda, Edison lambası (enkandesan lamba) gibi bir lambayı oluşturan bir filament, yani incecik bir iplik üzerinden geçen güçlü bir elektrik akımı, filamenti oluşturan maddenin atomlarını ısıtır ve ısınan filament etrafa fotonlar saçar. Bunun temellerini, ışık hızının nereden geldiğiyle ilgili yazılarımızda ve videomuzda anlatmıştık. Ama buradaki kritik soru şu: Filamenti ısıtan elektrik enerjisi nereden geliyor? Dahası, o yazımızda ışık hızının anında ışık hızına ulaştığını söylemiştik. Peki elektriğin hızı da ışık hızında mı? Eğer öyleyse, elektrik de anında ışık hızına mı ulaşıyor? Değilse, elektriğin hızı ne kadar, ne düzeyde?Sahi, elektrik dediğimiz şey ne? Bunca elektron nereden geliyor?

Eğer elektriğe dair kafanızda soru işaretleri varsa ve özellikle de okullarda öğretilenler nedeniyle elektriğin su gibi akan veya suyun akarken iş yapması gibi akarken iş yapan bir olgu olduğuna inandırıldıysanız, bu yazımızda insan medeniyetini mümkün kılan elektriği daha doğru tanıma imkanınız olacaktır.

Hani ara sıra "Bilim adamları bunu açıklayamadı!", "Bilim dünyası şokta!" minvalinde haberler çıkıyor, çoğunun altı boş çıkıyor, spekülasyona dayalı bilim basınımızın çok kötü çevirilerinden ibaret oluyor ya, işte böyle olmayan bir durumdan bahsetmek istiyorum size. Bu konuda hakikaten "Bilim dünyası suskun!" idi yakın zamanlara kadar.

Yeni Dünya kıtalarından gelen birçok endemik tür var biliyorsunuz. Kakaodan lamalara, pumalardan domatese kadar birçok canlının birkaç yüzyıla kadar yaşam alanı Amerika kıtalarıydı. Bunlardan biri de bizim tatlı patates olarak tanıdığımız Ipomoea batatas, Orta Amerika'nın yerli mahsülü. Radyokarbon verilerine göre en az 5000 yıldır kıtanın çiftçilerince üretilen bir tarım ürünü. Tüm Güney Amerika'da bilinip yemeklerde kullanılıyor, Peru'da "ceviche" denen bir deniz ürünü salatası çeşidinde, Arjantin'de tatlılarda, Şili'de haşlama usülü doğrudan bir öğünde afiyetle yeniyor. Hafifçe umami tat içerdiği ve bir bitkisel ürüne göre rekor düzeyde verimli bir enerji kaynağı olduğu için (hektar başına 70 bin kilokalorilik enerji üretimi) çok da seviliyor. Ayrıca suyu sıkılıyor ve coğrafî keşiflere dek Avrupalıların bir çeşit deniz sülüğünden nice zorluklarla ürettiği mor tekstil boyası bu sudan kolayca elde edilebiliyor.

Uçakla seyahat etmek, kaygılarımız ve korkularımız ne derse desin, inanılmaz derecede güvenlidir. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yapılan açıklamaya göre, uçakla ulaşım havacılık tarihinin en güvenli ulaşım sistemine dönüşmüştür. Bu, istatistiksel olarak her on milyon döngü için (bir döngü, bir kalkışı ve bir inişi içerir) bir tane bile korkunç bir başarısızlık olmadığı anlamına gelir.

Bir uçakla seyahat etmenin bir otomobilde seyahat etmekten çok daha güvenli olması, sezgisel olarak doğru hissettirmeyebilir; ancak Amerika Birleşik Devletleri'nde, her 100 milyon araçta mil başına yaklaşık 1,13 ölüm meydana gelirken her 100 milyon uçak milinde sadece 0,035 ölüm meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, Amerika'da bir araba kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 114'te bir iken, bir uçak kazasında ölme olasılığınız yaklaşık olarak 9.821'de birdir.^[1][2]

Türev ve integral, matematiğin en önemli konseptlerinden ikisidir. Günümüzde okullarda (liselerde) bu ikili çok yüzeysel bir şekilde ve çoğunlukla tamamen ezbere dayalı olarak anlatılmaktadır. Özellikle de bu kavramların ne anlama geldiği öğrenciye anlatılmadan, sadece nasıl çözüleceği üzerinden anlatım yapılmaktadır. Örneğin türev için "sayının üssünü katsayı olarak önüne al ve üssü 1 azalt" denmekte, integrali anlatmak içinse "üssü 1 arttırıp, aynı sayıyı payda olarak sayının altına yaz" gibi kalıp halinde ve algılamanın imkansız olduğu bir biçimde anlatılmaktadır.

İyi, bu işlemleri yapalım da... Neden? Ne işe yarıyor? Ya da öğrencilerin daha sık sorduğu şekliyle: Gerçek hayatta ne işimize yarayacak?

Merhabalar ben yakup yazımı okuduğunuz en azından okuyacağınızı düşündüğüm için teşekkür ederim .

Yine gecenin bir yarısı ve öyle saçma sapan şeyler düşünürken aklıma birşey takıldı. Şimdi sizden aklınızda uzayın 3 boyutlu bir görselini çizmenizi ve üzerine bir güneş koyup uzay zamanın aşşağıa doğru büküldüğünü düşünmenizi istiyorum. Bunu yaptıktan sonra karanlık maddeyi düşünün evrenimizin %80 inini kaplayan ne olduğu tam olarak bilinmeyen bir madde. Bu maddenin belki küçük bir alana yaydığımızda kütlesi az olabilir ama sonuçta var herneyse şimdi bu karanlık maddeyi aklımızdan oluşturduğumu güneşi olan 3 boyutlu uzaya yayalım ve nekadar azda olsa bu yaydığımız karanlık madde içinde bir kütleçekim alanı oluşturalım. Evet şimdiye kadar herşey normal gözüküyordu fakat böyle bir uzayda olması gereken şey herşeyin birbiri içerisine çöküp herşeyin yok olmasıdır. Ama bunu engelleyen birşey var. Karanlık enerji şimdi bahsettiğimiz bu karanlık enerjiyide aklımızda oluşturduğumuz uzaya ekleyelim fakat karanlık enerjinin bildiğimiz gibi uzay zamanı aşşağıya yani içine doğru çekme kuvveti yerine dışarı doğru itme özelliği vardır. Aklımızdaki uzaya şimdide üst tarafa doğru kütle çekim alanı ekleyelim bu sefer yukarı doğru bombeli. Evet herşey tamam şimdi benim kafama takılan şeyi konuşabiliriz. Bu bahsettiğimiz ve ne olduğunu tam olarak bilmediğimiz karanlık enerji ya başka bir evrendeki karanlık madde ise ? Şöyle izah edeyim şimdi aklımızda oluşturduğumuz uzaya bu sefer alt tarafa gelicek şekilde karanlık madde yayalım. Ne oldu ? Üstteki karanlık enerjilerin kütle itimi aslında bi bakımdan tersteki uzaydaki karanlık madde olabilir. Tabii ki böyle olunca aklada şu geliyor eee ? Ozaman karanlık maddenin kütle çekimini altta kalan karanlık maddenin tersen kütle çekimi nasıl sıfırlamıyor veya diğer tarafta hiçmi gezegen yıldı vb yokda tersten büyük bir kütle itimi uygulamıyor? İşte olayda burda patlıyor ya bahsettiğimiz uzayda sadece karanlık madde ve enerji çokluevren ler(aynaevren dersek kısmen daha doğru olur)arası çekim itim uygulayabiliyor ise ? Ve bahsettiğimiz aynaevrenlerde her evren bir diğerine kısmen etki ediyorsa. Yani bizim karanlık maddemiz başkasının karanlık enerjisi iken bir başkasının karanlık maddesi bizim karanlık enerjimiz ise ? Kara deliklerde belkide bu teoride her evrende 1 geçiş yapabildiğimiz uzay zamanı yırtan gökcisimleridir ?

DNA, Dünya'daki her türlü yaşamı tanımlayan, 4 adet veri kodlayan molekülden oluşan bir diziyi bünyesinde barındıran, burulmuş bir yapı iskelesidir. Ama DNA, biyolojik veriyi depolamak için var olan en iyi depo aracı mıdır? Ya bazı diğer amaçlar için, DNA'dan bile daha iyi biyolojik veri depoları varsa?

Journal of Chemical Information and Modeling dergisinde yayımlanan yeni bir makalede şöyle söyleniyor: