Zürafaların Desenleri, Türleri ve Angola Zürafalarının İlginç Evrimsel Özellikleri

Yıllardır uzun boyunlarıyla ve evrimsel sürece dair sundukları harika örneklerle dikkatleri üzerlerinde toplayan zürafaların sahip olduğu diğer özellikleri de aslında boyunları kadar şaşırtıcı ve güzeldir. Ayakta uyuyabilmeleri, sert dil yapıları sayesinde dikenli bitkileri kolaylıkla yiyebilmeleri, o ihtişamlı boyunlarının aksine zayıf düşmüş ses tellerine sahip olmaları... Bunların hangisi daha şaşırtıcıdır bilinmez; ama "hayvan deseni" denince akla gelen zebralar kadar kendine has desenlere sahip, iri bedenleri ile zürafaların hemen hepimizin hayal dünyasında bir yere sahip olduğu gerçektir.

Kalabalıktaki en uzun insan olmanın hissini bilir misiniz? Çevreye çok daha fazla hâkimsinizdir ve tüm hareketleri gözlerinizle kolayca yakalayabilirsiniz. Zürafalar da çevrelerindeki canlılar için bir çeşit gözetleme kulübesi görevi görmektedirler. Uzun boyunları ile çevresel tehdit unsurlarını ilk fark edenler genellikle zürafalar olur ve onların ani kaçışmaları, diğer hayvanların da genellikle güvenebileceği bir uyarı işareti görevi görmektedir. Eh, "karada yaşayan en uzun canlı" unvanı, bazı istenmeyen sorumlulukları da beraberinde getiriyor diyebiliriz. Yetişkin zürafa dişileri 4.3 metreye ulaşabilirken, erkekleri 5.4 metreye kadar uzayabiliyorlar. Öyle ki, eğer 1.80 cm boya sahipseniz, yetişkin bir zürafanın ancak bacağı uzunluğundasınız demektir. Hatta bir bebek zürafa bile, ortalama bir insandan daha uzundur!

Pinterest

Zürafalar, aynı zamanda son derece güçlü kalplere sahiptirler. Boyu 60 santimetreyi bulan ve 11 kilogram ağırlığa sahip kalpleriyle, zürafaların insanın kalbinin 50 katı bir hacme ve ağırlığa sahip olduğu söylenebilir. Beyinleri ile kalpleri arasındaki bu akıl almaz mesafe sebebiyle, beklenenden daha güçlü kas yapısı karşımıza çıkmaktadır (zürafaların boyunları ne kadar uzun olursa olsun, beyinlerine ve kafalarındaki diğer organlara kan pompalamaları gerektiğini unutmayın). Kalplerimizin bu farklılıkları bir kenara; o uzun, ihtişamlı boyunlarına rağmen, biz insanlar ile eşit sayıda boyun kemiklerine sahiptirler. Tabii ufak bir fark ile: Bir zürafanın omur kemikleri, bizim omur kemiklerimizin yaklaşık 20 katı büyüklüktedirler! Bu iri yapılarına rağmen, bir zürafa koşmaya başladığında, ortalamada saatte 50 kilometrelik hızlara ulaşabilmektedir!

Rocky Mountain Brain and Spine Institute

İnsanlar arasında uygulanan farklı uyku metotlarını ve düzenlerini duymuşsunuzdur: Öğle uykuları, erken yatıp güne erken başlamalar, gün içinde birden fazla defa uyku… Bu kadar planlı yürüttüğümüz uykuya, bir de zürafaların gözünden bakalım: Zürafalar, günde en az 5 ila 30 dakika olmak üzere, yaklaşık 2 saat kadar uyumaktadırlar. Zürafalar, günlerinin 16-20 saat kadarını yemek yemeye ayırmaktadırlar. Bu kısa uyku süresi ve uzun beslenme dönemi, zürafaları hayatta tutmak ve gelişimlerini sürdürmek için gerekli olan enerjiyi onlara sağlamaktadır.

Zürafa Alt Türleri

Türlerin tükenişleri, en az türeyişleri kadar gerçek bir olgudur. Zürafalar, ne yazık ki bu spektrumun yok oluş tarafında olan yüz binlerce türden sadece birisidirler: 1985-2015 yılları arasında zürafa popülasyonunda %40 oranında azalma saptanmıştır. Yavruların sadece yarısı 1 yaşına basabilmektedir. Artık daralmaya başlayan yaşam alanları ve durdurması güç avcılık faaliyetleri (özellikle de avcılar arasında bir güç sembolü olarak görülen kuyrukları için avlanmaktadırlar), zürafalar için yok oluş çanlarının çalmasına neden olmaktadır.

Zürafaların ataları, Asya ve Avrupa topaklarında yaşayabiliyorlardı; lakin günümüzde, zürafaları sadece Afrika sınırları dâhilinde görebilmekteyiz. Bu ilginç canlılara ait, günümüzde halen hayatta olan toplamda 9 alt tür tespit edilmiştir. Bunların her birinin kendine has deseni ve rengi bulunmaktadır. Giraffa camelopardalis türünün altında bulunan bu alt türleri şöyle sıralayabiliriz:

• G. c. camelopardalis,
• G. c. reticulata,
• G. c. angolensis,
• G. c. antiquorum,
• G. c. tippelskirchi,
• G. c. rothschildi,
• G. c. giraffa,
• G. c. thornicrofti,
• G. c. peralta

Ancak kimi zaman bu alt türler tek bir türün altında değil, 4 ayrı tür altında da (Giraffa camelopardis, Giraffa giraffa, Giraffa tippelskirchi ve Giraffa reticulata) kategorize edilebilmektedirler. Aşağıdaki görsel, bunları güzel bir şekilde göstermektedir:

Peppermint Narwhal Creative

Angola Zürafaları

Angola Zürafaları (G. camelopardis angolensis veya G. giraffa angolensis), adını aldığı Angola bölgesinde artık yaşamadıkları düşünülen ve en soluk beneklere sahip olan zürafa alt türüdür. Çoğunlukla Namibya’da yaşamaktadırlar.

Namibya, bitki popülasyonunun az olduğu kurumuş nehir yatakları, sert esen kum fırtınaları ve sisli, soğuk geceleriyle tam anlamıyla dünyanın en eski çöllerinden birisidir. Develer gibi, Angola Zürafaları da haftalarca susuz kalabilme özelliğine sahiptirler. Yaşadıkları çölde geceleri çöken sisin sabah ardında bıraktığı su taneleri ile gereken su ihtiyaçlarını geçici olarak karşılayabilmektedirler.

Kutuplarda, yani kar ve buz nedeniyle beyaz görünen coğrafi bir örtü üzerinde yaşayan canlıların, adaptif evrimd olayısıyla açık renkli kürklere sahip olduğunu duymuşsunuzdur. Benzer şekilde, çöle adapte olmuş Angola Zürafaları da, çölde kendilerini kamufle edebilecek ve yaşamlarını sürdürebilecek biçimde evrimleşmişlerdir. Atalarından ve kuzenlerinden ayrılarak, onlara nazaran çok daha açık desenlere sahip olacak biçimde evrimleşmişlerdir. Bu, doğal seçilim yoluyla evrimleşen adaptasyonlara güzel bir örnektir. Kulaklarında beyaz bir leke bulunmakta ve eşsiz benekleri, yüzlerinde silikleşmektedir. Vücutlarında daha az yağ depolarlar.

Wikimedia

Wikimedia

Ne yazık ki bu muhteşem hayvanlar, IUCN Kırmızı Liste içerisinde "risk altında, hassas" (İng: "Vulnerable") kategorisine dahil edilmişlerdir. Bu kategorideki canlıların büyük bir kısmı, insan kökenli olan ve doğal olmayan nedenlerle yok olma riski altında bulunan hayvanlardır.

Sonuç

Zürafalar; beneklerinin dağılışı, yaşadıkları coğrafya, benek renkleri, genetik analizler, davranışsal farklılıklar gibi faktörler ile türlere ve alt türlere ayrılabilmektedirler. Angola zürafaları, yaşadıkları spesifik bölge ve zor koşullar ile diğerlerinin arasında dikkatleri üzerlerinde toplayabilmektedirler. Çöl bölgelerinde açık hedef haline gelebilecek derecede büyük oluşlarını renk adaptasyonları ile bir nebze dengelenmiştir ve insan faktörü göz ardı edilecek olsa, bunda büyük oranda başarılı oldukları da söylenebilir. Umuyoruz torunlarımızın görememe riski olan bu hayvanların korunması için gerekli önlemler alınacak ve sürdürülecektir.