Evrim Tarihi, Türeyişler Tarihinden Ziyade Yok Oluşları Tarihidir!

Sagan, bu sözünde insanların evrimle ilgili olarak sıklıkla gözden kaçırdıkları, son derece kritik bir noktaya ustaca değiniyor. Evrimden söz ederken hep hayatta kalanlar göz önündedir. Çünkü onlar, günümüze kadar ulaşabilmiş olanlardır. Dolayısıyla ilgi ve araştırma alanımızda olmaları çok normaldir.

Fakat bu durum; sanki uyum sağlayıp hayatta kalmanın asıl "norm" olduğu; yok olmanın "istisna" olduğu gibi bir algı yaratmaktadır. Bu durum da, evrimsel süreç içerisindeki tüm türlerin güle oynaya evrimleştikleri gibi bir anlayışa neden olmaktadır. Bu, bir insanın evrimsel biyolojiyle ilgilenenler için müthiş büyük bir hatadır. Çünkü gerçek, bunun tam tersidir.

Sagan'ın da dikkat çektiği gibi, evrim tarihi aslen "yok oluşlar tarihi"dir, "uyum sağlayanlar tarihi" değil. İstatistiki analizler, yeryüzünde var olmuş bütün türlerin %99 ila %99.99 arasının yok olduğunu öngörmektedir. Bir diğer deyişle, var olmuş bütün türlerin sadece %0.01'i ila %1'i arası hayattadır. Her ne kadar günümüzde 8 milyon civarında ökaryotik (karmaşık hücrelerden oluşan), birkaç on milyon da prokaryotik (basit, tek hücreli) tür olduğu hesaplansa da, bu sayıların yüzlerce katı evrimsel süreçte elenerek yok olmuştur.

Bu gerçekle yüzleşmek, insanlara tuhaf gelebilir; çünkü evrimin hızı, yok oluşların hızından yavaşmış gibi gelmektedir. Fakat bu da yine süreç ile ilgili temel bir yanılgıdan kaynaklanmaktadır. Yok oluş ile evrimleşme arasındaki dengenin değişken ve dinamik olduğu hatırlanmalıdır. Evrim, tüm bu kaotik yok oluş süreci içerisinde ortamlarına en fazla uyum sağlayıp tutunabilenler üzerinden ilerleyen bir süreçtir. Yok oluş ne kadar hızlı olursa olsun, hayatta kalan bazı türler bulunacaktır. Hatta bazı türler, etraflarında süregelen yok oluştan etkilenmeyebilirler bile! Örneğin 66 milyon yıl kadar önce dinozorlar ve tüm türlerin %75'i kitlesel olarak yok olmuşken, memeliler bundan kısmen daha az etkilenmiştir. Bakteriler ve arkeler gibi tek hücreliler ise bu yok oluşu hissetmemiş bile olabilirler! Bu durum, evrimin devam edebilmesi için sürekli malzemenin geride kalmasını mümkün kılmaktadır. Böylece canlılık, tutunduğu dal üzerinden yoluna devam edebilmektedir.

Elbette gezegenimiz üzerinde yaşam tutunabilmek zorunda değildir. Bu bir yasa değildir. Kritik ve önlenemez bir yok oluş, tüm türleri gezegenimizden silebilir ve bir anda evrimsel süreci (en azından gezegenimiz üzerindekini) sonlandırabilir. Şimdilik bunu yaşamadık; fakat bu, ileride yaşanmayacağı anlamına gelmiyor.