"Senin O Dediğin Adaptasyon, Evrim Değil!" Yanılgısı

Evrimle ilgili en yaygın hatalı algılardan birisi, Doğal Seçilim ile olan ''ufak tefek'' değişimlerin (örneğin kamufle olmayı kolaylaştırdığı için deri renginin koyulaşması gibi değişimlerin) "sadece adaptasyon" olduğu, dolayısıyla bunun "evrim olmadığı"nı ileri sürme hatasıdır. Halbuki her adaptasyon, evrimsel değişim olmak zorundadır; ancak her evrimsel değişim, adaptasyon değildir. 

Bunun nedenini anlamanın en kolay yolu, "adaptasyon" sözcüğünün ne olduğunu hatırlamaktır: Adaptasyon, Doğal Seçilim yoluyla meydana gelen evrimsel değişimlerin tümüne verilen isimdir. Doğal Seçilim etkisi altında çeşitliliğin seçilmesi ve türün popülasyon içi gen ve özellik dağılımlarının değişmesi, evrimin tanımının ta kendisidir!

"Adaptasyon" sözcüğünün kullanılma nedeni, bir evrimsel değişimin Doğal Seçilim yoluyla olup olmadığını belirtmektir. Zira evrim, illa Doğal Seçilim yoluyla olmayabilir; örneğin Cinsel Seçilim veya Genetik Sürüklenme gibi evrim mekanizmaları da evrimsel değişimler yaratabilir. Ancak örneğin Cinsel Seçilim yoluyla evrimleşen bir özellik (mesela bir sürüngenin boynunda devasa boyutlara kadar şişebilen, dişileri üzerine çeken bir kesenin evrimleşmesi) "adaptasyon" değildir; çünkü Doğal Seçilim yoluyla evrimleşmemiştir. İşte bu nedenle her adaptasyon evrimsel değişim olmak zorundadır; ancak her evrimsel değişim adaptasyon olmayabilir.

Aşağıdaki videoda, genel olarak "O dediğin sadece adaptasyon, evrim değil ki!" şeklinde genellenebilecek yanlış anlamayı gidermeye çalışacağız. Bunu yaparken modifikasyon, aklimasyon, seleksiyon, varyasyon gibi çokça karıştırılan terimleri de temizlemeyi hedefleyeceğiz. Böylece evrimle ilgili çok genel hatalı anlaşılmalardan arınmış olacağız. İyi seyirler! 

Ayrıca bu "meme"i de evrimsel biyolojiye adapte etmek istedik birilerine faydalı olabilir umuduyla:

9GAG

Evrim, Bir Türden Diğerinin Oluşması mıdır? Tür İçi Değişimler Sadece Adaptasyon Değil mi?

Birçok insan bir türün kendi içerisinde meydana gelen değişimlerinin "sadece adaptasyon" olduğunu ve "evrim örneği olamayacağını" düşünür. Bu tamamen hatalıdır. Adaptasyon ile evrim özünde birbirinden farklı şeyler değildir. 

Evrim, bir tür içerisindeki genlerin ve özelliklerin görülme sıklıklarının (frekanslarının) değişmesidir. Yani bir insan popülasyonunda 1. nesilde sarışınlık geni %15 sıklığında görülüyorsa, 1000. nesilde %24 sıklığında görülüyorsa, o popülasyon evrim geçiriyor olmak zorundadır! Bir diğer deyişle, o popülasyon tartışmasız bir şekilde evrim geçirmektedir.

Adaptasyon, bir türün bulunduğu ortama uyum sağlamasıdır. Bu uyum sağlama, özünde evrim geçirmektir. Bir canlının ortama uyum sağlaması, uyumsuz olanların seçilim mekanizmalarıyla (örneğin Doğal Seçilim yoluyla) elenip, uyumlu olanların hayatta kalmasıyla olur. Uyumsuzların sayısı azalıp, uyumluların sayısı arttıkça "canlı ortama uyum sağlıyor" deriz. İşte bu adaptasyondur. Ancak dikkat edin! Bizim uyumluluk kriterimiz, belirli genler ve özelliklerdir. Canlı türü ortama adapte oldukça, gen ve özellik frekansları değişir. Ki zaten o yüzden "Canlı ortama adapte oluyor (uyum sağlıyor)!" deriz. İşte bu gen ve özellik frekanslarının değişimi, evrimin ta kendisidir!

Dolayısıyla adaptasyonlar ile evrimi birbirinden ayırmak imkansızdır. Adaptasyonlar, evrimin yerel (lokal) olarak gerçekleşmesinden kaynaklanır. Adaptasyonlar uzun nesiller boyunca birikerek, bir türün bambaşka bir türe dönüşmesine bile neden olabilir. İnsanların genellikle evrimden kasıtları (evrimsel değişimde görmek istedikleri) budur. Ancak evrimin tanımı sadece bir türün başka türlere dönüşmesi değildir! Adaptasyonların aynı türün birbirinden ayrık (izole) grupları üzerinde farklı miktar ve şekillerde birikmesi sonucu, atasal bir türden, birden fazla yeni tür evrimleşebilir. Buna türleşme denir. Türleşme, evrimin bir sonucudur; ancak türleşmenin olmayışı evrimin olmaması anlamına gelmez.

Uzun lafın kısası; adaptasyonlar evrimin yapıtaşlarından birisidir (ancak tek yapıtaşı değildir). Adaptasyonların varlığı, evrimin kanıtıdır. Adaptasyonlar biriktikçe, canlının farklılaşma miktarı da artar. Adaptasyonlar, izole tür gruplarında (kimi zaman "alt tür" veya "ırk" olarak anılırlar) biriktikçe, bu gruplar birbirinden farklı yönlere doğru evrimleşir. Bu, kimi zaman türleşme ile sonuçlanır. Bu uzun sürecin hiçbir basamağı birbirinden tamamen bağımsız değildir. Dolayısıyla herhangi bir canlının belli bir ortama uyum sağlamasına "Bu adaptasyondur, evrim değildir!" denemez. 

Evrim olmaksızın, adaptasyonlardan söz edilemez.