Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Yerçekimsiz Ortam Nedir? Astronotlar, Uzayda Nasıl Serbestçe Süzülüyorlar?

Uluslararası Uzay İstasyonunu, Gerçekten "Kütleçekimsiz Ortamda" mı?

4 dakika
7,049
Yerçekimsiz Ortam Nedir? Astronotlar, Uzayda Nasıl Serbestçe Süzülüyorlar? NASA
Evrim Ağacı Akademi: Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği Yazı Dizisi

Bu yazı, Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği yazı dizisinin 8 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Dünya, üzerindeki tüm varlıkları kendisine doğru çeken bir kuvvet uygular. Kütleçekimi (veya Dünya özelinde yerçekimi) olarak tanımladığımız, Latince karşılığı olan gravitas sözcüğünden ötürü küçük g harfi ile ifade edilen bu kuvvet, ayaklarınızın yere basmasını sağlamakla kalmaz, doğanın bütün işleyişini belirler! İnsan vücudunun gelişimi ve fizyolojisi de yerçekimi etkisi altında şekillenir. Yerçekimi etkisi yapay yollarla veya uzaya çıkarak ortadan kaldırıldığında (veya en aza indirildiğinde), yalnızca insanların değil, diğer canlıların da normal davranışlarından uzaklaştığı görülür. Örneğin aşağıdaki videoda, halk arasında yaygın olarak "kütleçekimsiz" olarak tabir edilen, daha doğrusu "ağırlıksız" olan, en doğrusu ise "mikrokütleçekimli" olan bir ortamda kedilerin 4 ayak üstüne düşme davranışındaki sapmayı görebilirsiniz.

Tabii ki kütleçekimsiz ortamdan söz edildiğinde akla ilk gelen, Dünya yüzeyinden 350-450 kilometre kadar yüksekte olan, insan yapımı en büyük nesne unvanına sahip olan Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) isimli uzay aracıdır. Ne var ki, yerden yüzlerce kilometre yukarıda olan Uluslararası Uzay İstasyonu bile, yerçekiminin etkisinden kaçamaz. Aslına bakarsanız, Uluslararası Uzay İstasyonu'na etki eden yerçekimi kuvveti, Dünya yüzeyinde sizin hissettiğinizin %90'ı kadardır! Bir diğer deyişle, yeryüzünde 100 kilogram çeken biri, yerden 408 kilometre yükseğe, yani Uluslararası Uzay İstasyonu kadar uzağa gidecek olsa, kendisini hâlen 90 kilogram olarak deneyimlerdi (elbette kütlesi değişmezdi; ancak ağırlığı %10 oranında azalırdı; “kilogram” aslında kütle birimidir ama günlük yaşamda -hatalı bir şekilde- ağırlık için de kullanmaktayız).

Ama nasıl olur? O zaman astronotlar ve diğer nesneler Uluslararası Uzay İstasyonu'nda nasıl olur da havada özgürce süzülebilirler?

Tüm Reklamları Kapat

Astronotlar veya Nesneler Uzayda Nasıl Süzülüyor?

Uluslararası Uzay İstasyonu için sık kullanılan "yerçekimsiz ortam" veya "kütle tanımlaması eksik ya da hatalıdır. Çünkü ilk başta sanabileceğinizin aksine, mikrokütleçekimli ortamlarda kütleçekimi sıfır değildir ve aslına bakarsanız, cisimlerin havada süzülebilmesinin nedeni, kütleçekiminin zayıf olması değil, Uluslararası Uzay İstasyonu gibi yörüngede dönen uyduların içerisindeki her şeyin durmaksızın serbest düşme halinde olmasıdır.

Bildiğiniz üzere Dünya, pürüzsüz bir yassılaşmış küremsi bir şekle sahiptir. Yani Dünya'nın yüzeyi, sonsuza kadar uzamamaktadır; bir küreyi oluşturmak için, Dünya'nın çekirdeğinde olan bir merkezden 6371 kilometre (Dünya'nın yarıçapı) uzakta olan bir yay boyunca kıvrılarak gözden kaybolmaktadır. Dolayısıyla bir cismi, ufka doğru yeterince hızlı fırlatacak olursanız, cismin biraz ileride yere düşmek yerine, Dünya'nın kıvrımı boyunca sürekli düştüğünü görürsünüz. İşte bu hıza kaçış hızı denir ve Dünya yörüngesinde yatay olarak bu hızda hareket eden cisimler, durmaksızın yere düşmeye çalışırlar; ancak Dünya'nın küreliğinin kıvrımı, onların yere yaklaşma hızından daha hızlı bir şekilde ufuktan uzaklaşır. Bu şekilde "yörüngeye oturmuş" cisimler, sanki sürekli düşen bir asansörün içindeymişler gibi davranırlar. Nasıl ki düşen bir asansörde ağırlıksızmışsınız gibi hissetmeniz mümkün olacaktır; Uluslararası Uzay İstasyonu'nda da hissedilen budur.

Cisimler üzerine yerçekimine zıt yönde, yerçekiminden daha güçlü bir kuvvet uygulanırsa cisimler yeryüzünden uzaklaşır. Daha zayıf bir kuvvet altında ise yerçekimi baskın gelir ve cisimlerin yeryüzüne çekilmelerine sebep olur. Dolayısıyla cisimlerin Dünya yörüngesinde kalabilmeleri için onlar üzerine uygulanan kuvvetin yerçekimini dengelemeleri gerekir. ISS de belirli bir hızda (saniyede yaklaşık 7,66 km) hareket ederek bu dengeyi sağlar. Bunun sonucunda istasyon üzerindeki veya içerisindeki her şey sürekli bir denge, yani "serbest düşme" halindedir.

Uzaya Çıkmadan Ağırlıksızlığı Deneyimlemek Mümkün mü?

Eğer Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki kütleçekimi, yeryüzündekinin %90'ı kadarsa ve buna rağmen durmaksızın düşme nedeniyle ağırlıksızlık deneyimi yaratılabiliyorsa, yeryüzündeki %100'lük kütleçekimiyle de bunun yaratılabileceğini düşünebilirsiniz; haklısınız da! Az önce verdiğimiz asansör örneği, bunun tipik bir yoludur. Ancak eğer eğlence parklarındaki sürat trenlerine bindiyseniz de bu deneyimi yaşamış olabilirsiniz. Sürat trenlerinde hızlı bir şekilde yükseğe tırmanıp bir anda aşağıya doğru dalışa geçtiğinde kısa süreliğine boşlukta süzülüyormuş gibi bir his oluşur.

Tüm Reklamları Kapat

The Telegraph

Sanki yerçekimi etkisinden kurtulmuş gibi yaşanılan bu süzülme hissini daha uzun süre deneyimleyebilmek için özel uçuşlar yapılmaktadır. Bu uçuşlarda uçaklar 45 derecelik yükseliş ve alçalış manevralarını içeren parabolik bir rota izler. Parabolün tam tepesinde ise 20-30 saniye arasında serbest düşme deneyimi yaşatır. Bu yöntem, kişilere mikro-kütleçekimli ortam hissiyatını yaratmak ve bu ortamda kısa süreli deneyler yapmak amacıyla çeşitli uzay ajansları tarafından kullanılmaktadır.

Sonuç

Uluslararası Uzay İstasyonu içerisindeki astronotlar da parabolik uçuşlardaki gibi (fakat kısa süreli değil, sürekli) bir serbest düşme halindedirler. Dolayısıyla "yerçekimsiz ortam" tanımı, sık kullanılıyor olsa da pek isabetli bir tanım değildir. Bilimsel açıdan daha isabetli olması için "ağırlıksız" (İng: "weightless") ortam ya da (Uluslararası Uzay İstasyonu üzerinde az da olsa farklı kuvvetlerin etki ettiği düşünülürse) "mikro-kütleçekimli (İng: "microgravity") ortam" tanımı daha uygun olacaktır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği Yazı Dizisi

Bu yazı, Genel Görelilik Teorisi & Kütleçekim Fiziği yazı dizisinin 8 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Kütleçekimiyle İlgili (Muhtemelen) Bilmediğiniz 20 Gerçek!" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
54
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 28
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 15
  • Merak Uyandırıcı! 9
  • Bilim Budur! 4
  • Muhteşem! 3
  • İnanılmaz 3
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • NASA. What Is Microgravity?. (15 Mayıs 2015). Alındığı Tarih: 26 Mart 2021. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
  • ESA. Microgravity And Iss. Alındığı Tarih: 26 Mart 2021. Alındığı Yer: ESA | Arşiv Bağlantısı
  • ESA. Parabolic Flights. Alındığı Tarih: 26 Mart 2021. Alındığı Yer: ESA | Arşiv Bağlantısı
  • EtymOnline. Gravity | Origin And Meaning Of Gravity By Online Etymology Dictionary. Alındığı Tarih: 26 Mart 2021. Alındığı Yer: EtymOnline | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 04:08:40 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10304

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Işık
İspat Yükü
Olumsuz
Diyabet
Moleküler Biyoloji
Endokrin Sistemi
Nöron
Kurbağa
Fizyoloji
Dünya Dışı Yaşam
Uzay Aracı
Metal
Doğru
Kanser Tedavisi
Toprak
Coğrafya
Doku
Kahve
Doğum
Tehlike
Cinsellik Araştırmaları
Yatay Gen Transferi
Fobi
Odontoloji
Biyoteknoloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. U. Avcı, et al. Yerçekimsiz Ortam Nedir? Astronotlar, Uzayda Nasıl Serbestçe Süzülüyorlar?. (30 Mart 2021). Alındığı Tarih: 5 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10304
Avcı, A. U., Bakırcı, Ç. M. (2021, March 30). Yerçekimsiz Ortam Nedir? Astronotlar, Uzayda Nasıl Serbestçe Süzülüyorlar?. Evrim Ağacı. Retrieved December 05, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10304
A. U. Avcı, et al. “Yerçekimsiz Ortam Nedir? Astronotlar, Uzayda Nasıl Serbestçe Süzülüyorlar?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 30 Mar. 2021, https://evrimagaci.org/s/10304.
Avcı, Ahmet Uğur. Bakırcı, Çağrı Mert. “Yerçekimsiz Ortam Nedir? Astronotlar, Uzayda Nasıl Serbestçe Süzülüyorlar?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 30, 2021. https://evrimagaci.org/s/10304.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close