Uluslararası Uzay İstasyonu: Şu Anda Nerede, İstasyonun Tarihi ve Hakkındaki Gerçekler

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), insanlar tarafından uzayda inşa edilen en büyük ve en çok ulusu tek bir proje etrafında araya getiren yapı. Uluslararası Uzay İstasyonu'nun ana kısımları 1998 ve 2011 yılları arasında tamamlandı ama hala yeni görevler ve deneyler ile gelişmeye devam ediyor. Uluslararası Uzay İstasyonu, 2 Kasım 2000 tarihinden beri içinde sürekli olarak görevli insanlar bulundurmaya devam ediyor.

Kasım 2020 itibariyle Uluslararası Uzay İstasyonu, 18 farklı ülkeden 241 kişi tarafından ziyaret edildi.^[1] Amerika 152, Rusya ise 48 kişiyle bu ülkelerin başını çekiyor (güncel liste). Astronotların uzay istasyonunda geçirdiği zaman ve araştırma süreleri, ülkelerin uzay ajansına yaptığı para ve kaynak katkılarına göre tahsis ediliyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'na 15 farklı millet katkı sağlıyor. Finansmanın büyük bir kısmına katkıda bulunan NASA (Amerika Birleşik Devletleri), Roscosmos (Rusya) ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA), uzay istasyonunun ana ortaklarıdır; diğer ortaklar Japon Havacılık ve Uzay Araştırma Ajansı ile Kanada Uzay Ajansı'dır.^{[2], [3], [4], [5], [6]}

Yapılan antlaşmaya göre Uluslararası Uzay İstasyonu, 2024 yılına kadar çalışmalarına devam edecek; ama ortaklar bunu 2028 yılına kadar uzatmayı planlıyorlar. Uluslararası Uzay İstasyonu'nun geleceği için henüz net planlar yapılabilmiş değil. Gelecekte üretilecek yeni uzay istasyonlarına yer açmak için yörüngeden çıkartılabilir ya da başka bir amaçla tekrar kullanılabilir.

Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki mürettebatlara Houston ve Moskova'daki görev kontrol merkezleri ve Huntsville’deki bir yük kontrol merkezi destek sağlıyor. Japonya, Kanada ve Avrupa'daki diğer uluslararası görev kontrol merkezleri de ISS’yi destekliyor. ISS, Houston veya Moskova'daki görev kontrol merkezlerinden de direkt olarak kontrol edilebiliyor.

Gökyüzünde Uzay İstasyonu Bulmak!

ISS, Dünya'nın üzerinde ortalama 400 kilometre yükseklikte uçarak yaklaşık 28.000 km/s hızla her 90 dakikada bir dünya etrafındaki turunu tamamlıyor. İstasyon, bir günde Dünya'dan Ay’a gidip gelmek için gerekli mesafeye eş değer yol kat ediyor.

Geceleri gökyüzünde hareket eden bir ışık olarak görülen ISS, parlaklığı ile tanınan Venüs ile rekabet edebilir. Ne zaman ve nereye bakılacağını bilen gökyüzü gözlemcileri tarafından teleskop kullanmadan Dünya'dan görülebilir. ISS’nin konumunu, ne zaman ve nerede tespit edeceğinizi öğrenmek için Avrupa Uzay Ajansı'nın bu uygulamasını kullanabilirsiniz.

Uluslararası Uzay İstasyonu Canlı Yayınını İzleyin!

Uluslararası Uzay İstasyonu (ya da kısa ismiyle ISS), Dünya'ya 24 saat canlı yayın yapmaktadır. Siz de canınız sıkıldığında ya da merak ettiğinizde ISS'in nerede olduğunu ve o anda Dünya'yı nasıl gördüklerini merak ediyorsanız, aşağıdan izleyebilirsiniz:

NASA'nın kendi televizyonunu aşağıdan izleyebilirsiniz (kimi zaman ISS görüntülerini buraya da veriyorlar):

Eğer bu videolar çalışmazsa, en güncel yayınları buradan veya buradan takip edebilirsiniz.

Bazı Bilgiler ve Uyarılar

ISS canlı yayınında eğer siyah bir ekran görüyorsanız, ISS Dünya'nın karanlık tarafından geçiyor olabilir. Şehir ışıkları haricinde net görüntü göremeyebilirsiniz.

Eğer gri bir ekran görüyorsanız, ISS ile bağlantı kesilmiş olabilir. ISS ile durmaksızın bağlantı kurulamamaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Eğer ekranda bir yazılı uyarı görüyorsanız, muhtemelen kameralar arası geçiş yapılmaktadır. Sonra tekrar deneyiniz.

Tavsiyelerimiz

Bizim en hoşumuza giden birkaç videodan söz edelim. Örneğin aşağıdaki yayın, NASA'nın SpaceX ile gerçekleştirdiği ortak projenin tam kaydı. Projede, SpaceX'in bir sonraki nesil astronotları ISS'e götürmesi planlanıyor; böylece Rusya'nın Soyuz aracına gerek kalmayacak:

Aşağıdaki ise doğanın gücünü gösteren yayınlardan birisi... ABD'yi vuran en güçlü üçüncü kasırga olarak tarihe geçen, en az 74 kişinin ölümüne sebep olan ve 25.1 milyar dolar zarara neden olan, ABD ve Orta Amerika'da milyonlarca kişiyi elektriksiz bırakan, maksimum rüzgar hızının saatte 224 kilometreyi aştığı Michael Kasırgası'nın uzaydan nasıl gözüktüğünü görebilirsiniz:

Mürettebatın Düzeni ve Faaliyetleri

Uluslararası Uzay İstasyonu mürettebatı genellikle 3-6 kişilik ekiplerden oluşur. İstasyon tesislerinin destekleyebileceği altı kişiye uygun büyüklük 2009’dan sonra mümkün olmuştur ama mürettebat sayısı yıllar içinde değişmiştir. 2003 yılında meydana gelen Columbia uzay aracı felaketinden sonraki yıllarda uçuşlar fazlasıyla kısıtlandı ve o dönem kapasitesinin azalması sonucunda mürettebat 2 kişiye kadar düştü.^[7] ISS’nin birkaç günlük mürettebat değişimi ve uzay aracı ziyaretleri sırasında, 13 kişiye ev sahipliği yaptığı da oldu.

NASA’nın uzay mekiği donanması 2011’den sonra kullanılmayarak insanları Uluslararası Uzay İstasyonu'na getirme işini yalnızca Soyuz’a bıraktı. Astronotlar, Soyuz uzay aracıyla ISS’ye gittiğinde bir seferde yaklaşık altı ay geçiriyor. Bazen, uzay aracı planlaması veya özel olaylar (2015 ile 2016 arasında istasyonda kalan bir yıllık mürettebat gibi) nedeniyle görev uzunlukları biraz değişebiliyor.^[8] Mürettebatın istasyonu boşaltması gerekiyorsa, Dünya’ya 2 adet Soyuz uzay aracı ile dönebiliyorlar.

2019 veya 2020’den itibaren, SpaceX’in Dragon ve Boeing şirketinin CST-100 isimli mürettebat araçları tek seferde Soyuz’dan daha fazla astronot taşıdıkları için, Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki mürettebat sayıları artabilir. ABD şirketlerine ait bu araçlar kullanılabilir olduğundan beri Soyuz’a olan talep azaldı; çünkü NASA kendi astronotları için Ruslardan daha az koltuk almaya başladı.

Astronotlar ISS’de zamanlarının büyük bir kısmını deneylere ve bakım işlerine ayırıyor; ancak günde en az iki saatliğine egzersiz ve kişisel bakım yapmaları için zaman tahsis ediliyor. Ayrıca arada sırada uzay yürüyüşleri yapıyor, Dünya’da düzenlenen medya ve okul etkinliklerine katılıyor ve ISS amiri Kanadalı astronot Chris Hadfield’ın 2013’te yaptığı gibi, sosyal medya paylaşımları yapıyorlar. Buna rağmen, uzayda atılan ilk tweet, 2009’da uzay mekiğinde atılmış olup, Mike Massimino’ya aittir.

Uluslararası Uzay İstasyonu, uzun dönemli araştırmalarda insan sağlığını korumak amacıyla da kullanılan bir platformdur. NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun, astronotlar Mars ve Ay gibi diğer Güneş sistemi gök cisimlerinde araştırmalara giderken bir basamak olarak kullanıldığına dikkat çekiyor. İnsan vücudu yerçekimsiz ortamda kaslar, kemikler, kardiyovasküler sistem ve gözler de dahil olmak üzere değişiyor.^[9] Birçok bilimsel araştırma bu değişikliklerin ne kadar şiddetli olduğunu ve geri döndürülebilir olup olmadığını anlamaya çalışıyor. Özellikle göz problemleri uzay ajansının canını sıkıyor; çünkü astronotlar sebebi anlaşılamayan şekilde Dünya’ya döndükten sonra görüşlerinde kalıcı bir değişimin olduğunu söylüyorlar.^[10]

Astronotlar ayrıca espresso makinesi veya 3D yazıcı gibi bazı ürünlerin deneme süreçlerine katılıyor ya da kemirgenler veya bazen uzayda yetiştirip hatta yiyebildikleri bitkiler üzerindeki bazı biyolojik deneyler yapıyorlar.^{[11], [12], [13], [14]}

Ekipler, sadece bilimsel araştırmalardan değil, aynı zamanda istasyonun bakımından da sorumludur. Bazen bu onarımları gerçekleştirmek için uzay yürüyüşlerine çıkmaları gerekir. Birkaç kez meydana gelen amonyak sisteminin bir parçasının arızalanması gibi durumlarda bu onarımlar acil olabilir.

Uzay yürüyüşü güvenlik prosedürleri 2013’te, Astronot Luca Parmitano'nun istasyonun dışında çalışırken başlığının suyla dolması ve neredeyse ölümcül bir tehlike atlatması sonrası değiştirildi.^[15] NASA artık bu tarz “su baskını” olaylarına hızla karşılık verebiliyor. Ayrıca sıvıyı emmek için kıyafetin boşluklarına pedler ve kaskın suyla dolması durumunda alternatif bir solunum yolu sağlayabilmek için bir tüp eklendi.

NASA ayrıca uzay yürüyüşleri yerine geçebilecek tamamlayıcı teknolojileri de test ediyor. Robonaut buna bir örnek. Şu anda istasyonda bulunan bir prototip, anahtarları çevirebilir, gözetim altında diğer rutin görevleri yapabilir ve bir noktada "dışarıda" da çalışabilir. ^[16]

Uzaydaki Rekorlar

ISS mürettebatı birlikte pek çok göze çarpan başarıya imza attı:^[17]

Agora Bilim Pazarı

Antigone / Hepsi Sana Miras serisi

“Sen mi yaptın?” dedi kral.
Antigone başını kaldırdı ve dosdoğru kralın gözlerinin içine baktı.
“Hiçbir şeyi inkâr etmiyorum,” dedi.
“Yasadan ve yasayı çiğnemenin cezasından haberin vardı, değil mi?” dedi kral.
“Herkesin haberi var,” dedi Antigone.
“Ama yine de çiğnedin yasayı?” dedi kral.
“Tanrı değilsin sen,” dedi Antigone.

Ölen ağabeyinin cesedini defnedip ruhunu huzura kavuşturmak isteyen ve bu uğurda amcası Kral Kreon’un emirlerine karşı gelmeyi bile göze almış Prenses Antigone’nin destansı öyküsünü, ünlü yazar Ali Smith bize şehrin surlarına tünemiş bir karganın gözünden anlatıyor. On kitaplık HEPSİ SANA MİRAS serisinin yedinci kitabında, Sofokles ile özdeşleşmiş ünlü tragedya Antigone’nin öyküsünü, çağdaş edebiyatın önemli isimlerinden, kitapları Türkçe dahil pek çok dile çevrilmiş Ali Smith anlatıyor, Laura Paoletti ise resimliyor.

Devamını Göster

₺164.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

• Uzayda en uzun süre kalan Amerikan Scott Kelly ve Rus kozmonot Mikhail Kornienko 2015-2016 yılları arasında bir yıllık görevde yer alarak 340 gün geçirdi. Aynı zamanda uzay ajansları da Kelly’nin dünyadaki ikizi Mark ile kapsamlı “ikiz çalışmaları” deneyleri yaptı. NASA henüz resmi olarak açıklamasa da daha uzun süreli görevlerle ilgilendiğini belirtti.
• Amerikan astronot Peggy Whitson, 289 gün boyunca 2016-2017 yıllarındaki görevi sırasında en uzun yalnız uzay uçuşunu yapan kadın oldu.
• 665 gününü uzayda geçiren Peggy Whitson, uzayda en çok zaman geçiren kadın oldu.
• Uzayda aynı anda en çok kadının bulunduğu zaman, 2 ayrı uzay uçuşu görevindeki kadınların ISS ‘de buluşması ile 2010 yılının Nisan ayında gerçekleşti. Soyuz uzay aracında uzun süreli bir görevde uçan Tracy Caldwell Dyson ve STS-131 görevinde uzay mekiğini Discovery'ye getiren NASA astronotları Stephanie Wilson, Dorothy Metcalf-Lindenburger ve Japonya’dan Naoko Yamazak da bu kadınlar arasındaydı.
• En çok kişinin katıldığı uzay toplantısı NASA’nın STS-127 mekik görevi sırasında Endeavour uzay mekiğinde 13 kişi ile gerçekleşti. (Sonraki uzay görevleri sırasında birkaç kez egale edildi)
• 2001 yılındaki STS-102 ISS inşa görevi sırasında, NASA astronotları Jim Voss ve Susan Helms 8 saat 56 dakika süren en uzun uzay yürüyüşünü gerçekleştirdi.
• Expedition 54 ISS’nin anten tamiri görevi sırasında Alexander Misurkin ve Anton Shkaplerov Rusya adına en uzun uzay yürüyüşünü 8 saat 13 dakika ile gerçekleştirdi.

Uluslararası Uzay İstasyonu'nun Yapısı

Güneş panelleri de dahil olmak üzere uzay istasyonu, ABD’deki bir Amerikan futbol sahasının alanına ve 391.000 kilograma denktir. Ziyaretçi araçlar bu ölçümlere dahil değildir. Bu yapı geleneksel beş yatak odalı bir evden daha yaşanabilir bir oda, iki banyo, spor salonu ve 360 derecelik bir pencereden oluşuyor. Ayrıca uzay istasyonunun yaşam alanı, bir Boeing 747 jumbo jetinin kabiniyle karşılaştırabilir.

Uluslararası Uzay İstasyonu, uzay yürüyüşü yapan astronotlar ve robotik kullanılarak yörüngede parça parça inşa edildi. Çoğu görevde, daha ağır parçaları taşımak için NASA'nın uzay mekiği kullanıldı ancak bazı modüller tek kullanımlık roketlerle fırlatıldı. Uluslararası Uzay İstasyonu, yaşam alanları ve laboratuvarları içeren modüller ve bağlantı düğümlerinin yanı sıra yapısal destek sağlayan dış kafes ve güç sağlayan güneş panellerine sahip.

İlk modül olan Rusya Zarya, 20 Kasım 1998'de bir Proton roketiyle fırlatıldı. İki hafta sonrasındaysa uzay mekiği uçuşu STS-88, NASA Unity / Node 1 modülünü fırlattı. Astronotlar, istasyonun iki parçasını birbirine bağlamak için STS-88 sırasında uzay yürüyüşleri yaptılar. Sonrasında istasyonun diğer parçaları roketler üzerinde veya uzay mekiği kargo bölmesinde fırlatıldı. Diğer önemli modül ve bileşenlerinden bazıları şunlardır:

• Mekiğin iskeleti, hava kilitleri ve güneş panelleri (ISS’nin başlangıcından bugüne kademe kademe faaliyete geçti. Yeni ticari uzay araçları için kenetlenme mekanizmaları 2017’de aktive edildi)
• Zvezda (Rusya; 2000 yılında başlatıldı.)
• Destiny Laboratuvar Modülü (NASA; 2001 yılında başlatıldı.)
• Canadarm2 robotik kolu (CSA; 2001 yılında başlatıldı.) Başlangıçta yalnızca uzay yürüyüşleri ve uzaktan kumandalı onarımlar için kullanılıyordu. Günümüzde kargo uzay aracını, diğer limanları kullanamayan uzay araçlarını uzay istasyonuna bağlamak için de düzenli olarak kullanılıyor.
• Harmony / Node 2 (NASA; 2007 yılında başlatıldı.)
• Columbus yörünge tesisi (ESA; 2008 yılında başlatıldı.)
• Dextre robotik el (CSA; 2008 yılında başlatıldı.)
• Japon Deney Modülü veya Kibo (2008-2009 arasında aşamalı olarak başlatıldı.)
• Kubbe penceresi ve Tranquility/Node 3 (2010 yılında başlatıldı.)
• Leonardo Kalıcı Çok Amaçlı Modül (ESA; daha önce istasyona kargo getirip götürmek için kullanılmış olmasına rağmen 2011 yılında sabit bir konumda çalışmaya başlatıldı.)
• Bigelow Genişletilebilir Etkinlik Modülü (Özel modül 2016'da piyasaya sürüldü.)

Uzay İstasyonu için Bir Uzay Aracı

Uzay mekiği ve Soyuz’un yanı sıra, uzay istasyonu diğer birçok uzay aracı tarafından ziyaret edildi. Mürettebatsız Gelişim (Rusya) araçları istasyona düzenli ziyaretler yapıyordu. Avrupa'nın Otomatik Transfer Aracı ve Japonya'nın H-II Transfer Aracı programları sonlanıncaya kadar ISS'yi ziyaret etmeye devam etti.

NASA, 2006'dan 2013'e kadar süren Ticari Orbital Ulaşım Hizmetleri programı kapsamında uzay istasyonuna ticari kargo uzay aracı geliştirmeye başladı. 2012 yılında ilk ticari uzay aracı olan SpaceX’in Dragon aracı uzay istasyonunu ziyarete başladı.^[18] NASA'nın Ticari Ulaşım Hizmetleri programını kapsamında Dragon ve Orbital ATK'nin Antares uzay aracıyla ziyaretleri bugün de devam ediyor. Dragon, Antares ve Sierra Nevada Corp.'un Dream Chaser'ı, 2019 ile 2024 arasındaki uçuşları kapsaması beklenen CRS-2 sözleşmelerini aldı.