Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Sir Francis Galton Kimdir? Sayısız Bilim Dalının Babası, Aynı Zamanda Öjeniyi Nasıl Geliştirdi?

14 dakika
4,485
Sir Francis Galton Kimdir? Sayısız Bilim Dalının Babası, Aynı Zamanda Öjeniyi Nasıl Geliştirdi? Galton Organizasyonu
Sir Francis Galton
Tüm Reklamları Kapat

Francis Galton, 1822-1911 yılları arasında yaşamış İngiliz bir hezarfendir: istatistikçi, sosyolog, psikolog, antropolojist, kaşif, coğrafyacı, mucit, meteorolog, proto-genetikçi, psikometrist olarak eserler vermiştir.[1] Evrim Teorisi'nin babası Charles Darwin'in yarı-kuzeni olan (ikisinin de dedesi Erasmus Darwin'dir) ve 1909 yılında "Sir" unvanını alan Galton, aynı zamanda Sosyal Darwinizm, öjeni ve bilimsel ırkçılık gibi sahtebilim alanlarında da çalışmalar yapmıştır.

Francis Galton, modern bilimin en önemli parçalarından biri olan "korelasyon" kavramının ve bir konuda veri toplamaya devam ettikçe, elde edilen ortalamanın uç değerlerden yavaş yavaş arınacağını ve ortalamaya yanaşacağını söyleyen "ortalamaya gerileme" ilkesinin mucididir. Bilimin halen tartışmakta olduğu meselelerden biri olan "doğuştan mı, yetiştirmeden mi" (İng: "nature vs. nurture") tartışmasını da ileri süren kişidir.

Galton, dahiler ve süper-yetenekli kişilere özel bir ilgi duymuştur ve bunları diğer insanlardan ayıran farkları anlamak istemiştir. Bu nedenle, geliştirdiği istatistiki yöntemleri insanlar arası farkları ve özellikle de insan zekasının kalıtımını incelemekte kullanan Galton, insan toplumlarından veri toplama amacıyla özel anketler geliştirmiştir. Bu merakı, onu, "daha üstün insanlar yaratma" arzusuyla, daha zeki insanların çiftleştirilip diğerlerinin çiftleşmesine engel olunması gerektiğini savunan "öjeni" fikrine götürmüştür. Bugün bu arzunun bilimsel olarak temelsiz ve aynı zamanda etik dışı olduğunu biliyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

İnsan zekasına olan ilgisi, bugün "psikometri" olarak bilinen, zihinsel yetenekleri ölçme biliminin temllerini atmasını sağlamıştır. Bir yandan parmak izlerinin sınıflandırılmasına yönelik yaptığı çalışmalar, adli bilimlerde önemli bir kataloglama aracını mümkün kılmıştır. Doğaüstüne olan inançlara da ilgi duyan Galton, özellikle de "duanın gücü" üzerine çalışmalar yapmış ve dua etmenin sonuçları değiştirme konusunda tamamen işlevsiz olduğu sonucuna varmıştır. Çalışmalarının bir kısmı "çay yapmanın en optimal yöntemi" veya "işitme sorunlarını test etmekte kullanılabilecek Galton Düdüğü" gibi daha gündelik konulara da odaklanmıştır.

Francis Galton, aynı zamanda modern meteorolojinin de babasıdır: Tarihin ilk hava durumu haritasını üretmiş, antisiklonların oluşumuna yönelik yeni bir teori gelişitrmiş ve Avrupa genelindeki kısa-dönem iklim olaylarına yönelik tarihin ilk eksiksiz kayıtlarını oluşturmuştur.

Bu yazının amacı, hayatı boyunca 340 makale ve kitap yayınlamış olan Francis Galton'un hayatının önemli noktalarını, araştırmalarını, bilime katkılarını ve hatalarını açıklamaktır.

Francis Galton Kimdir?

Sir Francis Galton, Quaker (yani tarihsel olarak Protestan olan) bir aile içinde, yedi kardeşin en küçüğü olarak, 16 Şubat 1822 yılında, İngiltere'de dünyaya geldi. Galton, küçüklüğünden beri çok zeki bir çocuktu. Örneğin üstün zeka araştırmalarının kurucularından biri olan Lewis Madison Terman'ın 1917'de belirttiği üzere, IQ'sunun yaklaşık olarak 200 civarında olduğu hesaplanmaktadır.[2]

Tüm Reklamları Kapat

Burada bir parantez açmakta fayda var: Günümüzde IQ, yani zeka bölümü, tek başına bir sayı olarak kullanıldığında, muğlak ve eleştiriye açık bir ifade olarak görülmektedir. Modern zeka araştırmalarında artık bu kavramın yanlış kullanılmasının zarar verdiğini ve "üstün zekalılık" gibi kavramların "emekli edilmesi" gerektiğini düşünen bilim insanlarının sayısı giderek artmaktadır.[3] Ayrıca belirtmek gerekir ki tıpkı Galton'da olduğu gibi, ondan etkilenen Terman'ın da öjenist ve ırkçı düşünceleri, zeka ölçümü üzerine yaptığı araştırmalara yansımıştır ve bu nedenle sonuçlarının güvenilirliği tartışmalıdır.[4]

Öte yandan Terman'ın retrospektif, akademik çıktıya ve tarihsel verilere dayalı muğlak ölçümüyle analiz etmeye çalıştığı zihinsel potansiyel, günümüz standartlarıyla Galton'u bir "çocuk prodiji" olarak sınıflamaya yetebilir. Galton'un yaşamının ilk yıllarında gösterdiği bu üstün zihinsel potansiyeli, ilerleyen yaşlarında etkili bir şekilde ürüne dönüştürebilmiştir.

Galton, çocukluğu boyunca yaşıtlarına göre çok ilerideydi. Önemli bir sosyal, akademik ve düşünsel sermaye içine doğmuştu. Bunu iyi kullanabilecek zihinsel sermayesi de olduğunu biliyoruz. Öyle ki, 5 yaşına girmeden hemen önce, adeta eğitmeni de olan ablası Adele'e bir mektup yazmıştı. Adele, Galton'a birçok şey anlatıyordu ve büyük oranda evde eğitiyordu (İng: "homeschooling"). Galton, mektubunda, herhangi bir İngilizce kitabı okuyabildiğini, rakamları toplayıp çarpabildiğini, biraz Fransızca okumaya başladığını, Yunanca ve Latince bazı kelimeleri öğrendiğini söylemektedir. Bir düşünün: 1827 yılında 5 yaşındaki olan bir çocuk, bütün bunları çoktan yapabiliyordu. Meraklıydı, ilgiliydi ve araştırmayı çok seviyordu.

Bunda Galton'un çevresinin etkisi açıktır: Galton'un ailesi birçok başarılı insanla doluydu. Başta da belirttiğimiz gibi, büyükbabası meşhur İngiliz hekim, doğa filozofu, fizyolog, kölelik karşıtı, mucit ve şair Erasmus Darwin'di; dolayısıyla büyük doğa bilgini Charles Darwin de yarı-kuzeniydi (Francis Galton'un annesi, Darwin'in kuzeniydi).[1] Bu şecereye baktığında, Galton kendisinin de "mutlaka" başarılı olması gerektiğini düşünüyordu. Bu düşünce, onun ileride üreteceği fikirlere temel olacaktı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Çocukluğundan sonra, ailesinin yönlendirmesiyle Birmingham’da bir hastanede işe girdi.[1] Buradaki stajından sonra King's College'a tıp okumak için gitti. Burada öğrendikleri, ileri kariyerinde ona çok şey katacaktı; özellikle de kaşiflik yaptığı dönemde bu bilgileri kullanacaktı. 1840 yılında, Sir Isaac Newton ve James Clerk Maxwell gibi büyük isimlerin de gittiği Cambridge ÜniversitesiTrinity College'a girdi. Üç yıl devam etse de burada pek tutunamadı.[1] Yeni bir hayat arayışına girmişti ve bu sırada psikiyatrik bazı sorunlar yaşamaya, sinir krizleri geçirmeye başlamıştı.

Varlıklı bir ailesi olduğu için para kazanmaya ihtiyacı yoktu. Sinir krizleri sonrası, okulu bırakıp geziye çıktı. İstanbul'u, Mısır’ı, Suriye'yi, Ürdün'ü ziyaret etti. Güney Afrika'yı gezdi. Buradaki gezilerini anlattığı yazılar hazırladı. Güney Afrika'daki bu keşifleri, Galton'un önemli katkılarından bir diğeridir. Yazdığı Seyahat Sanatı kitabıyla, Royal Geographic Society’den ilk ödülünü aldı.[5] Katkıları için ona bir madalya taltif edilmişti. Sonrasında biraz daha sakin bir hayata geçiş yaparak, 1853 yılında Louisa Butler ile evlendi.

Onu daha iyi anlamak adına, bir insan olarak Galton'u şöyle tanımlayabiliriz: Diğer bilim insanlarının tanımlarına göre kibar, cömert ve inanılmaz derecede mütevaziydi, aile çevresine göre ise sempatik, yardım sever ve neşeliydi.[6] İlk biyografisti olan Pearson'un (ki ikincisi de D. W. Forrest'tir) yazdıklarından biliyoruz ki, bazı konularda da beceriksizdi: müzik, sanat ve belagat. En karakteristik özelliği meraklı olmasıydı. Öyle ki bilime merağı, ona çay yaparken bile deneyler yaptırmaktaydı.[6] Hatta önemli düzeyde gözlemler ve ölçümler yaparak Flavour, Freshness, Body and Softness of Tea (Tür: "Çayın Lezzeti, Tazeliği, Yoğunluğu ve Yumuşaklığı" başlıklı notlar tuttu.

Francis Galton ve Charles Darwin

Fakat 1859 yılında öyle bir olay olacaktı ki, Galton, tamamen bilimin girdabına kapılacaktı. O yıl, yarı kuzeni Charles Darwin Origin of the Species'i (Tür: Türlerin Kökeni) yayımlamıştı. Bu sırada Darwin ile Galton da sık sık mektuplaştılar.[7] Galton, sıklıkla ona hayranlığını dile getiriyordu. Darwin'in kitabını okuduktan sonra kendisinin de bazı düşünceleri belirmişti. Galton, insan türünün davranışlarını incelemeye başladı; ancak düşüncelerini hemen yayınlamadı.

Francis Galton
Francis Galton
Wikimedia

1869 yılında Galton, artık düşüncelerini yayımlamaya hazırdı. Kalıtsal Deha (İng: Hereditary Genius) isimli kitabı ile katılımın yetenekteki rolünü vurguluyordu. Fakat ilerlen yıllarda bu "deha" kavramının düşüncesi için uygun bulmadığını söylemişti. Kitaba tekrar isim verecek olsa Katılımsal Yetenek diyeceğini söylüyordu.[8] Eski terimiyle "dehanın" (yeni terimiyle "yeteneğin") kalıtsal olarak aktarıldığını ortaya atıyordu.

Galton'un bu düşüncesi, ilerleyen neredeyse 50 yıl boyunca yetenek geliştirmede "varsa vardır" (İng: "entity") inancının benimsenmesine yol açacaktı; yani yeteneğin sonradan kazanılabilen doğası göz ardı edilecek, sadece kalıtımsal özelliklerine odaklanılacaktı. Galton'un bu görüşleri, 1900'lerin başında ürün vermiş üstün zeka araştırmacıları ve zeka ölçümü gibi alanların üyelerine de bugün yanlış olduğunu bildiğimiz bir temel oluşturacak; zekanın salt kalıtsallığı düşüncesi, ilk zeka teorilerinin tek-nedensel (İng: "monocasual") olmasına yol açacaktı.

Tüm Reklamları Kapat

Galton, dehanın bir kişilik özelliği olarak "sorunlu olmaya yatkın" olduğunu söylüyordu. Bu fikir, sonradan L.M. Terman'ın yaptığı boylamsal araştırmaları tetikledi.[9] Terman'ın araştırmasının sonuçları, zekanın negatif özelliklerle anılmasının çok doğru olmadığını, aksine bir "kaynak" olarak görülmesi gerektiğini ortaya koydu. Ama tüm bu düşünceleriyle Galton, üstün zeka ve zeka araştırmalarının kurucusu olarak anılacaktı.[1] Bu, bilimin ilerleyişi adına önemli bir dönüm noktası olsa da, Galton'un ilerleyen dönemdeki düşüncelerinin etkileri, sadece zeka alanında değil, bilimin genelinde tamamen hatalı bir paradigmanın yaygınlaşmasına sebep olacaktı.

Darwin, Galton'a kitabını yayınladığı yıl bir mektup yazdı ve Kalıtımsal Deha kitabının şimdiye kadar okuduğu en iyi ve en orijinal çalışmalardan biri olduğunu söyledi. Galton, kalıtımı temele koyduğu için Darwin, Galton'a kısmen hak veriyor olmakla birlikte onu nazik şekilde uyararak, "üstünlüğün, insanların gayret ve çalışmayla elde edildiğini" söylüyordu.[7] Bu sözleriyle Darwin Galton'un gereğinden fazla ileri gittiğini ve belki düşüncelerini yanlış yorumladığını ima etmiştir.

Darwin'in Galton'a "Hereditaty Genius"kitabı hakkında yazdığı mektup. Okunması zor olsa da paragraf içinde anlattıklarımız görselin üst kısmında yer almaktadır. Altında Darwin'in imzasını "Yours most sincerely" ("En içten sevgilerimle") sözüyle birlikte görüyoruz.
Darwin'in Galton'a "Hereditaty Genius"kitabı hakkında yazdığı mektup. Okunması zor olsa da paragraf içinde anlattıklarımız görselin üst kısmında yer almaktadır. Altında Darwin'in imzasını "Yours most sincerely" ("En içten sevgilerimle") sözüyle birlikte görüyoruz.
Galton Organization

Galton'un Felaketi: Öjeni

Galton, 1883'te öjeni (İng: "eugenics") terimini ortaya attı.[10] Bu terim, Yunancada (eugenēs) "iyi doğum" anlamına gelmektedir.[11] Galton'un verdiği dipnot tanımında, "iyi döl" (İng: "good in stock") anlamında kullanılmaktadır. Pragmatik kullanımında ise, "soy ıslahı için seçilme prensibini" ifade etmektedir.[12] Disjeni (İng: "dysgenics") ise, Galton'dan daha sonra, 1900'lerin başında Caleb Saaleby tarafından ortaya atılmıştır.[13] En genel tanımıyla disjeni, öjeniyle düzeltmesi hedeflenen genetiğin istemsiz olarak bozulmasıdır.[14]

Tüm Reklamları Kapat

Galton'un öjeni konusundaki motivasyonlarını Kalıtsal Deha'nın 1869 yılındaki baskısının 362. sayfasında görmek mümkündür:

Irkın gelişmesi açısından en iyi uygarlık biçimi, toplumun maliyete sebebiyet vermediği; gelirlerin esas olarak profesyonel kaynaklardan elde edildiği ve miras yoluyla pek bir aktarımın olmadığı; her delikanlının yeteneklerini gösterme şansına sahip olduğu ve çok yetenekliyse, ilk gençlik yıllarında kazandığı sergi ve bursların liberal yardımıyla birinci sınıf bir eğitim alma ve profesyonel hayata girme olanağına sahip olduğu; evliliğin eski Yahudi zamanlarında olduğu kadar yüksek bir onurla yapıldığı; ırkın gururunun teşvik edildiği (tabii ki günümüzün bu ad altında geçen saçma sapan duyarlılığından bahsetmiyorum); zayıfların bekar manastırlarında veya kardeşliklerde bir karşılama ve sığınak bulabildiği ve son olarak, diğer ülkelerden daha iyi göçmenlerin ve mültecilerin davet edildiği ve karşılandığı ve onların soyundan gelenlerin vatandaşlığa alındığı bir uygarlık olacaktır.

Francis Galton'un inancına göre Charles Darwin'in Evrim Teorisi'ni insanlar üzerinde de uygulamak mümkündü. Galton, şu tür bir ıslah programı kurguladı: Eğer zekanın kalıtsal bir bileşeni varsa ve sürekli (veya sadece) daha zeki bireyler birbiriyle çiftleştirilirse, öte yandan da daha düşük zekaya sahip kişilerin üremesi engellenirse ve tüm bunlar merkezi bir otorite tarafından denetlenirse, bir toplumun giderek daha üstün bireylerden oluşacak biçimde evrimleşmesi mümkündür. 1883 yılında yayınlanan İnsan Yeteneklerine ve Gelişimine Yönelik İncelemeler (İng: Inquiries into Human Faculty and Its Development) kitabının 24-25. sayfalarında şöyle yazıyor:[15]

[Bu kitabın] amacı, ırk yetiştirme konusuyla az çok bağlantılı çeşitli konulara ya da bizim "öjenik" olarak adlandırabileceğimiz sorularla ilgili çeşitli konulara değinmek ve kendi ayrı araştırmalarımın birkaçının sonuçlarını sunmaktır.

Bu cümlenin altında, dipnot kısmında Galton, "öjeni" kavramını şöyle tanımlıyor:

[Öjeni], Yunancada 'eugenes', yani 'iyi stok', 'kalıtsal olarak asil niteliklere sahip olan' anlamındadır. Bu ve benzeri bir sözcük olan 'eugeneia'; insanlar, hayvanlar ve bitkiler için eşit derecede geçerlidir. Hiçbir şekilde makul çiftleşme sorunlarıyla sınırlı olmayan, ancak özellikle insan söz konusu olduğunda, daha uygun ırklar ya da kan türleri, daha az uygun olanlara karşı, aksi takdirde sahip olacaklarından daha hızlı bir şekilde galip gelmek için belirli bir dereceye kadar bile olsa daha iyi bir şans verme eğiliminde olan tüm etkileri ifade etmekte kullanılabilecek, 'nesli geliştirme bilimi'ni karşılayan kısa bir kelime bulmamız gerekmektedir. 'Öjenik' kelimesi bu fikri yeterince ifade etmektedir. Bu sözcük, en azından bir zamanlar kullanmaya cesaret ettiğim 'bağcılık' teriminden daha temiz ve genelleştirilmiş bir kelimedir.

Aileye liyakat için bir "puan" sistemi geliştirilmesi gerektiğine ve yüksek rütbeli aileler arasında erken evliliklerin para yoluyla teşvik edilmesi gerektiğine inanıyordu. Ünlü kişilerin geç evlenmesinin ve bu sözde "kaliteli" insanların az çocuk yapması gibi İngiliz toplumunda "disjenik" olduğuna inandığı bazı eğilimlere dikkat çekti. Yetenekli çiftlere çocuk sahibi olmaları için teşvikler sağlayarak öjenik evlilikleri teşvik edilmesi gerektiğini savundu.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Odysseia

Dünya üzerinde her toplum zaman içinde kendi tarihini, inançlarını ve değerlerini ele alan sözlü ve yazılı anlatılar yaratmıştır. Bu büyük anlatılar iyi-kötü, doğru-yanlış, cesaret-korku, sevgi-nefret, yaşam-ölüm gibi zıtlıklara dair izler barındırır ve gücünü, kalıcığını bu zıtlıklar arasındaki çekişmelerden alır. Binlerce yıldır okunan, modern edebiyatı derinden etkilemiş destanlar bunların en önemli örnekleridir. Bu dizimizde, çocuk ve gençler için uyarlanmış, çizimlerle zenginleştirilmiş destanları okurlarıyla buluşturuyoruz. Odysseia, Troya Savaşı’nın kahramanlarından Odysseus’un on yıl süren eve dönüş hikâyesidir. Odysseus, Troya düştükten sonra memleketi İthaka’ya doğru yola çıkar ama bu yolculuk başlı başına bir serüvene dönüşür. Bir deniz tanrıçası tarafından yıllarca alıkonur, efsanevi yaratıklarla mücadele eder ve nihayet evine varır. Ama bu sefer de onun yokluğunu fırsat bilip krallığını ele geçirmek isteyenlerle başa çıkmak zorunda kalır. Zekâsıyla meşhur Odysseus’un hikâyesi yaklaşık üç bin yıldır pek çok esere ilham kaynağı olmuştur.

Devamını Göster
₺130.00
Odysseia
  • Dış Sitelerde Paylaş

Francis Galton
Francis Galton
Wikimedia

Galton'un bu feci "iyi döl" düşüncesi, sadece Amerika'da mahkeme kararıyla 60.000'den fazla kişinin kısırlaştırılmasına, İsveç, Norveç, İsviçre gibi ülkelerde zorunlu kısırlaştırmalara yol açmıştır. [12] Gillham'a göre bu tür kısırlaştırmalar 1970'lere kadar devam etmiştir.

Nazi Almanyasında ise tüm bunların en kötüsü gerçekleşmişti: 400.000'den fazla kişi, alkolizm, zeka geriliği, şizofreni gibi "genetik" rahatsızlıklara sahip olduğu ve "gen havuzunu kirlettiği" gerekçesiyle kısırlaştırılmıştı. 1935 Nüremberg Yasaları, Alman toplumunu "istenmeyen elementlerinden arındırmak" için tasarlanmıştı.[12] Tüm bunlar, Galton'un çalışmalarından ilham alıyordu. Adolf Hitler'in idealleriyle Francis Galton'un ideolojisinin ne kadar uyumlu olduğunu, Galton'a ait şu cümleden anlamak mümkündür:[16]

Çoğunluğun, düşük seviyeli bir ırkın kademeli olarak yok olmasına/edilmesine karşı sahip olduğu duyarlılık oldukça mantıksız bir duygudur.

Günümüzde öjeninin ahlak felsefesi (etik) olarak temellendirilmesinin mümkün olmadığını, makul bir hukuki çerçevede uygulanmasının imkansız olduğunu ve bilimsel temellerinin oldukça tartışmalı olduğunu biliyoruz. Öjeni, modern bilim çerçevesinde bir "sahtebilim" olarak kategorize edilmektedir ve geçerli bir hipotez olarak değerlendirilmemektedir. Bu konuda çok daha fazla bilgi için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Diğer Çalışmalarından Bazı Örnekler

Galton, Kalıtsal Deha kitabından sonra İngiliz Bilim İnsanları kitabını yayımladı.[17] Royal Society'de görev alan bilim insanlarından ve onların ailelerinden veri topladı. Bu çalışmasıyla bilim insanlarının karakteristik özelliklerini ortaya çıkarmayı hedeflemişti. British Association for the Advancement of Science'da (Tür: "İngiliz Bilimin İlerleyişi Birliği") aktif olarak yer aldı. 1858-1899 yılları arasında sayısız bildiri okudu. 1888 yılında bir laboratuvar kurdu, buraya gelen deneklere ölçümler yapıyordu. English Men of Science kitabında kullanacağı verileri toplamak için anket yöntemini geliştirdi. 1889'da korelasyon ve regresyon üzerine çalışmalarının da bazı parçaları olan Natural Inheritence'ı yayımladı.[18]

Galton'un ilgi alanlarından biri de istatistikti. Bu alanda yaptığı çalışmalardan elde ettikleri sayesinde meteoroloji veya coğrafya gibi alanlarda da atılımlara imza atabilmişti.[6] Onun bu son iki alandaki bazı yöntemleri bugün hala kullanılmaktadır.

İnsanları, diğer insanlardan ayıran özelliklerin çalışma alanı olan "ayrımsal psikoloji" üzerine çalışmıştır. Örneğin sinestezi ile ilgili ilk çalışmaları da Galton yapmıştır. İlk kez ikizler üzerine çalışma yapma fikrini ortaya atarak zekanın katılımsal temelleri için kanıtlar bulmanın mümkün olacağını söylemiştir. Bugün kriminolojide kullanılan parmak izi yöntemi ilk kez Galton tarafından geliştirilmiştir.[19]

Görebileceğiniz gibi Francis Galton, 89 yıllık hayatına çok sayıda çalışma sığdırdı. 1902 yılında Darwin Madalyası'na layık görüldü. Son yıllarını, anılarını yazmaya adadı ve bu anılarını 1908 yılında yayımladı. 1909 yılında, 13-15 yaşlarına gittiği okula adını veren Kral Edward tarafından kendisine "Sir" ünvanı verildi. Nihayetinde, 1911 yılında evinde akut bronşitten hayatını kaybetti.[1]

Sonuç

Günümüzde, tarihteki bilim insanlarının karanlık ve aydınlık taraflarıyla nasıl bir arada başa çıkılması gerektiğiyle ilgili yoğun ve aktif tartışmalar süregelmektedir. Örneğin 2020 yılında, İngiltere'nin en önde gelen üniversitelerinden olan UCL, Francis Galton'un karanlık taraflarını gerekçe göstererek, Galton'un adını taşıyan ders amfilerinden birinin ismini değiştirme kararı almıştır.[20] Sanıyoruz ki bu tip durumlarda, tarihi ve bilimi anlatmanın doğal bir sorumluluğu olan tarafsızlık ilkesini daha da fazla el üstünde tutmak ve tarihsel karakterleri bütün artılarıyla ve eksileriyle bir arada, bağlamlarından koparmaksızın aktarmak elzemdir.

Hiç kuşku yok ki Francis Galton, öjeni gibi sahalarda bilimsel temeli zayıf çok sayıda çalışma yaparak, kendisinden sonra gelen sayısız felakete ve yanlışa temel hazırlamıştır. Ayrıca bugün biliyoruz ki Galton'un zeka üzerindeki düşünceleri yanlıştı. Maalesef onun Binet veya Terman gibi takipçileri de bu yanlış düşünceleri benimsemişti.

Öte yandan aynı Francis Galton, çeşitli bilim alanlarına yaptığı katkılarla modern bilime katkılar sunmuştur. Sayısız bilim dalına yaptığı katkıların ne kadar çeşitli ve güçlü olduğunu anlamak için, günümüzdeki ne kadar çok sayıdaki ve çeşitteki bilim sahasının onu "alanlarının kurucusu" olarak gördüğüne bakmak yeterlidir. Galton'un arkasında bıraktığı 120 koli dolusu çalışma, University College London'daki arşivlerde tutulmaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
27
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 12
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Muhteşem! 2
  • İnanılmaz 2
  • Üzücü! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ a b c d e f Robinson, A. & Jolly, J. L.. (2014). A Century Of Contributions To Gifted Education: Illuminating Lives. ISBN: 9780415898805. Yayınevi: Routlegde.
  • ^ L. M. Terman. (2006). The Intelligence Quotient Of Francis Galton In Childhood. JSTOR, sf: 209. doi: 10.2307/1413721. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Gentry. (2021). Excellence, Equity, And Talent Development: Time To Retire The G-Word. SAGE Publications, sf: 373-378. doi: 10.1177/02614294211054203. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ R. J. Sternberg, et al. (2021). The Legacy: Coming To Terms With The Origins And Development Of The Gifted-Child Movement. Roeper Review, sf: 227-241. doi: 10.1080/02783193.2021.1967544. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Biography of Francis Galton. Biography Of Francis Galton. Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Biography of Francis Galton | Arşiv Bağlantısı
  • ^ a b c Biography of Francis Galton. Karl Pearson. Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Biography of Francis Galton | Arşiv Bağlantısı
  • ^ a b Darwin Correspondence Project. | Darwin Correspondence Project. Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Darwin Correspondence Project | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Ashton, K.. (2018). Bir Atı Kanatlandırma Sanatı. ISBN: 9786053114871. Yayınevi: Destek Yayınları.
  • ^ H. Stoeger, et al. International Perspectives And Trends In Research On Giftedness And Talent Development.. (10 Ağustos 2017). Alındığı Tarih: 5 Ekim 2022. Alındığı Yer: American Psychological Association (APA) doi: 10.1037/0000038-002. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ F. Galton. (1883). Inquiries Into Human Faculty And Its Development. Yayınevi: J. M. Dent & Co (London) - Erdutton & Co (NY).
  • ^ Dictionary. Definition Of Eugenics | Dictionary.com. Alındığı Tarih: 5 Ekim 2022. Alındığı Yer: Dictionary | Arşiv Bağlantısı
  • ^ a b c N. W. Gillham. (2001). A Life Of Francis Galton: From African Exploration To The Birth Of Eugenics.
  • ^ Saleeby, C.. (1914). The Progress Of Eugenics. Yayınevi: Methuen.
  • ^ R. Lynn. (1930). Dysgenics: Genetic Deterioration In Modern Populations. Yayınevi: Ulster Institute for Social Research.
  • ^ F. Galton. (2007). Hereditary Genius And Inquiries Into Human Faculty And Its Development. ISBN: 9780548080238. Yayınevi: Kessinger Publishing.
  • ^ I. W. Charny. (2000). Encyclopedia Of Genocide. ISBN: 9780874369281. Yayınevi: ABC-CLIO.
  • ^ Galton. English Men Of Science. Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Galton | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Galton. Natural Inheritance By Francis Galton. Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Galton | Arşiv Bağlantısı
  • ^ Embryo Project Encyclopedia. Francis Galton (1822-1911) | The Embryo Project Encyclopedia. Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Embryo Project Encyclopedia | Arşiv Bağlantısı
  • ^ P. Media. Ucl Renames Three Facilities That Honoured Prominent Eugenicists. (19 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 6 Ekim 2022. Alındığı Yer: the Guardian | Arşiv Bağlantısı
  • Encyclopedia Britannica. Alfred Binet | Biography & Contributions. (14 Ekim 2021). Alındığı Tarih: 3 Kasım 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/10/2024 02:31:51 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11124

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Video
Obezite
Yanlış
Köpekbalığı
Zaman
Viral
Oksijen
Grup
Balıklar
Kalıtım
Gazetecilik
Enfeksiyon
Dişler
Jeoloji
Ağız Sağlığı
Bitki
Hormon
Türleşme
Canlılık Ve Cansızlık Arasındaki Farklar
Tür
Kuantum
Ekonomi
Teori
Hayvanlar
Biyografi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Bıçakçı, et al. Sir Francis Galton Kimdir? Sayısız Bilim Dalının Babası, Aynı Zamanda Öjeniyi Nasıl Geliştirdi?. (6 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 28 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11124
Bıçakçı, M., Bakırcı, Ç. M. (2022, October 06). Sir Francis Galton Kimdir? Sayısız Bilim Dalının Babası, Aynı Zamanda Öjeniyi Nasıl Geliştirdi?. Evrim Ağacı. Retrieved October 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/11124
M. Bıçakçı, et al. “Sir Francis Galton Kimdir? Sayısız Bilim Dalının Babası, Aynı Zamanda Öjeniyi Nasıl Geliştirdi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 06 Oct. 2022, https://evrimagaci.org/s/11124.
Bıçakçı, Mehmet. Bakırcı, Çağrı Mert. “Sir Francis Galton Kimdir? Sayısız Bilim Dalının Babası, Aynı Zamanda Öjeniyi Nasıl Geliştirdi?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 06, 2022. https://evrimagaci.org/s/11124.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close