Graham Bell ve Patent Yarışı: Telefonun Patenti Kavgasında Neler Yaşandı?

Hemen her teknolojik ve bilimsel atılımda olduğu gibi, bu müthiş icada da patent gölgesi düşmüştür. İlk olarak, yukarıda neden "mucitlerinden biri ama en bilineni" dediğimizi izah edelim: çünkü 1871 yılında Amerikan Patent Ofisi'ne "ses aktarımı yapan alet" başvurusunu ilk yapan Antonio Meucci'dir. Ne var ki dosyasında "vokal seslerin elektromanyetik yöntemle aktarımı"na değinilmediği için Meucci'nin başarısı gölgelenmiştir. Neyse ki günümüzde ismi Bell ile birlikte anılmaya, bu sayede bir nevi onurlandırılmaya başlamıştır.

Sadece bu da değil... Bu tip teknoloji yarışları, kimi zaman iki yüzlülüğe ve arka plandaki kural tanımaz mücadelelere sahne olabilir.

1875 dolaylarında Graham Bell patentini almak üzere mücadele ederken, henüz daha telefonu tamamlamamıştı bile! Yani bir nevi, henüz aleti üretmeden patente başvurmuştu. Henüz telefona benzemeyen bu alet, "akustik bir telegraf" gibi iş görüyordu. Bu acelenin sebebi, Bell'in çalışmalarına son derece paralel çalışmalar yürüten Elisha Gray'dir. Elisha Gray de, akustik bir telegraf üzerinde çalışıyordu ve suyla sesin iletimiyle ilgili bir yöntem geliştirmişti. 14 Şubat 1876'da Gray, Amerikan Patent Ofisi'ne "su yoluyla ses ileten telefon dizaynı" adıyla başvuruda bulundu. Aynı sabah, Bell'in avukatları da aynı tasarımla, aynı ofise başvuruda bulundular. Kimin önce gittiği ile ilgili halen süren tartışmalar vardır, ancak Bell'in fiziki olarak orada bulunmadığından eminiz çünkü o sırada Boston'da halen makinayı üretmekle uğraşıyordu ve Washington D.C.'ye 26 Şubat'tan önce varmadı. 

Ancak şaibeli nokta şudur: 7 Mart 1876'da, Amerikan Patent Ofisi ilk telefonun icadıyla ilgili patenti Graham Bell'e verdiği günün akşamında Bell, odasında Elisha Gray'in tasarımının aynısını defterine çizmiştir. Burada, bir "tasarım hırsızlığı" şüphesi bulunmaktadır. Üstelik Bell, bu çizimi yapmasından tam 3 gün sonra telefonu çalıştırmayı başarmıştır. Gray'in tasarımına dayandığı ileri sürülen tasarımı, sesin suda yarattığı titreşimlerin uzak mesafelere iletilmesi ve yeniden sese dönüştürülmesi prensibine dayanıyordu. Bu telefonla iletilen ilk sözler, bir odadan diğerine iletilen şunlar oldu:

Bay Watson, lütfen buraya geliniz, sizi görmek istiyorum.

Bell savunucularının ise açıklamaları aslında ikna edicidir. İlk olarak Bell, Gray'in tasarımını ancak patent belli olduktan sonra kullanmaya başlamıştır. Dolayısıyla amaç "tasarım hırsızlığı" değil, "konseptin ispatı"dır. Tabii ki bir belirsizliği her kılıfa sokmak mümkün olduğundan, bu çok ikna edici değil. Ancak Bell'in bu kadar rahatlıkla "telefonun babası" olarak bilinmesinin sebebi, Gray'in suya dayalı icadının hiçbir zaman piyasa ürünü haline gelmemiş olmasıdır. Çünkü Bell, Mart 1876'dan sonra elektromanyetik yöntemlerle ses iletimine yönelmiş ve bir daha Gray'in çalışmalarına hiç başvurmamıştır. Sonunda da icat ettiği "gerçek telefon", onu "telefonun babası" olarak anmamızı sağlamıştır. Ancak yine de, bilimsel temelde bir telefon, "iki nokta arasındaki ses iletimini sağlayan cihaz" olarak tanımlandığından, piyasa ürünü olamamış bir tasarım da bunu başarıyorsa, mucidi o olarak anılmalıdır.

Bir de, kafanızda bir soru işareti daha bırakmak adına, patent ofisinde telefonla ilgili patenti inceleyen Zenas Fisk Wilber'ın hakkında "Bell'in avukatı Mercellus Bailey'e bolca borcu olan bir alkolik" olduğuna dair bir suçlama bulunduğunu da söyleyelim.

Kim ilk buldu bilinmez, ancak yine de, Bell'in bu yolda çok büyük çabalar harcadığı aşikardır. Dolayısıyla ona ve arkaplanda en az onun kadar çalışkan olan tüm büyük zekalara teşekkürü borç biliriz.