Karasinek (Musca domestica)

Gözlem Bilgileri

Karasinek veya ev sineği olarak bilinen bu türü 26 temmuz 2016 tarihinde Sakarya'nın Karasu ilçesinde gözlemledik.

Tanım ve Genel Bilgiler

Karasinek veya ev sineği olarak bilinen Musca domestica, çift kanatlılar (Diptera) takımının Muscidae ailesine ait bir böcek türüdür. Dişiler erkeklerden daha büyüktür. Erkek bireylerde abdomen (karın) 8 parçadan (segment) oluşurken dişilerde 9 parçadır. Dişilerde ilk 5 parça dışarıdan görülebilir. Geri kalan 4 parça yumurtlama zamanları haricinde geri çekilir. Yumurtlama zamanlarında dişilerin yumurtaları yüzeyin birkaç mm altına gömmesini sağlar. Bütün sineklerde (Diptera) olduğu gibi bir çift kanada sahiptirler. İkinci çift denge için kullanılan ''halter organına'' evrimleşmiştir. Arka kanatlarının evrimleşmesiyle oluşan halter denen denge organı sayesinde, üstün bir uçma kabiliyetine sahip olmuştur. Kanatları yarı saydamdır ve dinlenme esnasında geriye doğru katlanır. Karasinekler, yumurta, larva (kurtçuk), pupa ve erişkin aşamasından oluşan tam bir metamorfozdan (başkalaşım) geçer. Karasinekler yaşam döngülerini 7-10 gün gibi kısa bir sürede tamamlayabilirler; böylece bir yaz aylarında 10-12 kuşak meydana getirebilirler. Larvalar 12-13 mm uzunluğunda ve sarımsı beyaz renktedir. Vücutları pürüzsüz ve parlaktır. Erişkin bireyler gri renkte olup ortalama 4-8 mm uzunluğunda ve yalayıcı-emici tipte ağız organına sahiptir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Karasinek (Musca domestica), çift kanatlılar (Diptera) takımının Muscidae ailesine ait bir türdür. Karasinek ilk olarak taksonominin babası sayılan meşhur İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından tanımlanmıştır. Diptera takımının çok daha eski olmasına rağmen, karasineklerin ilk olarak Senozoyik Dönemi'in (66 milyon yıl öncesi ile günümüz arasındaki dönem) başlarında Orta Doğu'da evrimleştiği düşünülmektedir.

Gökhan Eren

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Oldukça kozmopolit bir türdür. Orta Doğu kökenli olan bu tür günümüzde Avrupa, Asya, Afrika, Avustralya ve Amerika kıtalarında nüfusun yoğun olduğu alanlarda yayılım göstermektedir. Karasinekler insanların yaşadığı en soğuk iklimden en sıcak iklime kadar bütün yaşam alanlarında bulunabilir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

İnsanların yaşam alanlarında bulunan bütün sinekler içinde yaklaşık %90'lık bir dilimi oluştururlar. Karasinek popülasyonları, insan nüfusunun yoğun olduğu yerlerde yoğundur. Aynı şekilde memelilerin bulunduğu popülasyonlarda da yoğun olarak bulunabilirler.

Davranış ve Etoloji

Her türlü gıda ve çöp artıklarının olduğu alanlarda ortalama 3 km uçarak çevrede insanların yaşadığı her yeri istila ederler ve vücutlarında çok çeşitli hastalık mikropları taşıdığı için her dolaştığı şeye hastalık etkenlerini bulaştırabilirler. "Sinekler hastalık bulaştırabilir mi?" sorusunu cevapladığımız yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Her beş dakikada bir gezdiği alanlara dışkı bırakırlar. Kanatlarını saniyede 1000 defa vurabilir ve günde yaklaşık 32 km mesafe kaydedebilir. Kanatların yüzeyinde ve başının arka kısmında bulunan hassas duyu organları olan antenleriyle uçuşla ilgili mesajları anında beyne nakleder. Uçuş esnasında farklı bir hava akımına maruz kalırsa, bu duyu organları hemen beyne gerekli sinyalleri iletirler. Kaslar da beyinden gelen bu sinyallere göre kanatları, yeni duruma uygun harekete geçirir. Bu sistem, günümüzün modern uçaklarına ilham kaynağı olmakta şimşek gibi hızlı manevralarla, kendisini yakalamak isteyenleri, çileden çıkaran sineği vurmak için kullandığımız sineklik ile çok defa ıskalamamızın sebebi bu harikulade duyu organlarıdır. Karasinek bunlarla, sinekliğin havada meydana getirdiği yeni hava akımını hemen algılar ve bu durumun bir tehlike oluşturduğunu anlayarak, ani bir hareketle uçup, kurtulur. Reflekslerinin, yani ani hareket kabiliyetinin, insandan 10 kat fazla olduğu kabul edilir.

Karasinekler, güçlü koku alma duyuları sayesinde besin kaynaklarını kolaylıkla bulabilirler. Yalayıcı-emici tipteki ağız organları ile yiyecekleri ya sıvı halde ya da çözünmüş halde alırlar. Karasinekler 0,045 mm'den daha büyük parçacıkları alamaz. Sert gıdaları parçalamak için, tükürük ve mide içeriklerini kullanırlar. Yiyeceklerin üzerindeki saman renginde lekeler, karasineklerin nerede toplandığının belirtisidir. Karasinekler ayrıca yiyeceklerin yüzeyine dışkılarını bırakır ve bu da koyu lekelenmeler şeklinde görülür. Ağız organları yoluyla yiyecekleri alsalar da, yiyeceklerini ayaklarındaki tat reseptörleri ile tadarlar. Bu nedenle karasineklerin yiyecek üzerinde sürünme eğilimi vardır.

Karasineklerde poligami (çok eşlilik) görülür. Erkekler birçok dişiyle çiftleşebilirken dişiler genel olarak sadece bir erkekle çiftleşir, çünkü tek çiftleme hayatı boyunca yumurtaları bırakması için yeterlidir. Nadir durumlarda, dişiler birden fazla erkekle çiftleşebilirler. Erkek ve dişi erişkin sinekler, sırasıyla 16 ve 24 saatlik olduklarında çiftleşebilirler. Çiftleşmede feromonlar aracılığıyla iletişim kurarlar. Çiftleşme süreci esas olarak erkeğin sorumluluğundadır ve bu süreç kur davranışı, bacak açma, kafaya dokunma, genital temas gibi davranışlardan meydana gelir. Dişi, özellikle daha önce çiftleşmişse, erkeği istediği zaman önleyebilir. Dişilerin temel rolü, ovipositor (yumurtlama borusu) erkeğe uzatarak erkeğin çiftleşme talebini kabul edip etmemeye karar vermektir. Ardından bu kanal sayesinde yumurtalarını küçük çatlaklara bırakabilirler. Karasinekler, yumurtalarını bırakacak nemli, besleyici bir malzeme seçerek ebeveyn bakımını tamamlamış olurlar. Yumurtalarını bıraktıktan sonra, dişi bir daha yumurtalarıyla veya larvalarıyla etkileşime girmez.

Gökhan Eren

Karasinekler dışkılara, çöplüklere, özellikle sıcak ve nemli yerlere yumurtalarını (100-150 tanesi yığın halinde) bırakırlar. Larvalar sıcak havalarda, 8-12 saat içinde yumurtadan çıkar. Soğuk havalarda ise 24 saate kadar sürebilir. Larvalar yumurtadan çıktıktan sonra dışkıya girerler ve beslenmeye başlarlar. Larvaların tamamen gelişmesi 5 gün sürer. Larvalar, gübre veya hayvansal madde ile zenginleştirilmiş çürüyen sebzelerin kompost karışımlarında en iyi hayatta kalır. Larvaların çöpte sıkça bulunmasının nedeni budur. Pupa döneminden önce larvalar 3-4 güne kadar kuru bir alana göç eder. Yumurta ve larva yoğunluğu, dişilerin yumurtalarını nerede bıraktıklarını belirlemede önemli faktörlerdir. Dişiler yumurtalarını larva yoğunluğunun fazla olduğu yerlere koyma eğilimindedir çünkü bu, ortamın besin bakımından zengin olduğunu gösterir. Larva ne kadar iyi beslenirse, yetişkinler o kadar büyük olur. Düşük larva yoğunluğuna sahip alanlar düşük besin seviyesine işaret ederken, yoğunluğun çok yüksek olması besinlerin tükendiği anlamına gelir. Orta yoğunluk, larvalar için en uygun olanıdır.

Hızlı bir şekilde ürerler. Nisan ayı ortalarında yumurtasını bırakan bir karasinekten gelen neslin, aynı yılın Eylül ayı ortalarında bıraktığı yumurta sayısı 5 trilyonu geçer. Başka bir ifadeyle, bir gramın % 1’i ağırlığındaki (yaklaşık olarak 70 sinek 1 gr ağırlığındadır) bir sineğin devamı olan nesillerden 80 bin ton ağırlığında bir sinek ordusu meydana gelir. Karasinekler sıcaklığa bağlı olarak 2-3 hafta yaşarlar. Kara sinek yılda 8-10 kez yumurta verir. Bir senede 250 milyar karasinek oluşabilir. Yani yıl boyunca üreyebilirler, ancak en yoğun üreme zamanları Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarıdır. Erişkin bireyler diürnal (gündüz aktif) olup, aktiviteleri günün en sıcak vakitlerinde öğleden sonra 14.00-16.00 arasında zirve yapar. Erişkin bireyler geceleri aktif değildir; ancak hem gündüz hem de gece boyunca yapay ışıkta harekete geçerler.

Vücutlarında bulunan kıl benzeri uzantılar yoluyla hava akımlarını algılayabilirler. Bu duyu, uçarken engellerden kaçınmalarını sağlar. Bileşik gözler aynı zamanda onlara keskin bir görüş duygusu ve ışık ve hareketleri tanıma yeteneği verir. Bileşik gözler, "ommatidium" adlı birçok organın birleşmesiyle meydana geldiği için bu adla anılan bir göz çeşididir. Ommatidiumların sayısı ne kadar fazlaysa, görme işlevi de o denli gelişmiştir. Kara sinekte bileşik göz yaklışık 4000 adet ommatidiumdan oluşur.

Diyet ve Metabolizma

Karasineklerin temel besin kaynakları içerisinde; süt, şeker, kan, dışkı, meyveler ve sebzeler gibi çürüyen organik maddeler bulunur. Larvalar ayrıca, nemli ve uygun sıcaklıklarda tutulursa yün, pamuk ve çuval bezi gibi kağıt ve tekstil malzemelerini de tüketirler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Karasinekler çürüyen maddeleri ayrıştırır ancak bunun yanında özellikle insanlar için en yaygın böcek zararlılarından biri sayılır. Yumurtalarını insan ve hayvan dışkılarına bırakabilir, kurtçuklar (larva) besin açısından zengin atık maddelerinden beslenirler. Karasinekler ayrıca tifo, dizanteri, ishal, kolera, hepatit, çocuk felci, salmonelloz, verem gibi hastalıkların yanında sestod, nematod ve protozoon gibi mikroorganizmalara ara konaklık yaparak bu etkenlerin yayılmalarına neden olabilirler. Ayrıca atlarda gastrik, oküler ve kutanöz habronemiyazis etkeni olan Habronema muscae ve Draschia megastoma gibi nematodlara ara konaklık yapabilirler.