Mythbusters Tarafından Çürütülen 22 Yaygın Mit!

Discovery Channel'ın gelmiş geçmiş en başarılı mit avcısı ekibi olan Mythbusters (Mit Avcıları), bugüne kadar çektikleri yüzlerce bölümle, onlarca miti yerle bir etti ve birçoklarının da doğruluğunu ispatladı ve "mit" statüsünden çıkardı. Ancak bu mitlerin bilimsel olarak çürütülmüş olmasına rağmen hala birçok insan, aşağıda sıralayacağımız mitlerin doğruluğuna inanmayı sürdürüyor. İşte o mitler ve kısa gerçekler:

Mythbuster Tarafından Çürütülen Mitlerden Seçkiler

Mit-1: Breaking Bad dizisinin Walter White isimli kimyager karakteri, müthiş bir kimyacıdır.

Gerçek-1: Hayır. Walter White'ın dizinin kilit noktalarında bahsedilen iddialarından bazıları tamamen hatalıdır. Bunlardan ilki, ölü bir vücudu hidroflorik asit içerisinde eriterek yok edebileceğiniz iddiasıdır. İkincisi ise civa fülminatın devasa bir patlama yaratabileceği iddiasıdır. İkisi de, Mythbusters tarafından denenmiş ve yanlışlanmıştır. Evrim Ağacı olarak yaptığımız bir inceleme buradan okunabilir.

Mit-2: Köpekbalıkları aşırı evrimleşmiş ölüm makinalarıdır.

Gerçek-2: Mythbusters sayesinde köpekbalıklarıyla ilgili yanlış bildiğimiz birçok şeyi öğrenme imkanımız oldu. Örneğin hiçbir köpekbalığının bir gemiyi ters çeviremeyeceğini, hiçbir köpekbalığının burnunun bir havuz büyüklüğündeki su içerisinde bir damla kan kokusunu algılayamadığını (balıkları algılayabilirler ama insan kanını değil), köpekbalıkları karşısında ölü taklidi yapmanızın köpekbalığını ölü olduğunuza ikna etmeye yetmediğini (tamamen işe yaramaz değil) ve köpekbalıklarının iddiaların aksine son 400 milyon yıldır evrimleşmeyi sürdürdüğünü, son 100 milyon yıldırsa bu evrimsel hızın düştüğünü öğrendik. Köpekbalıkları ile ilgili yazılarımızı buradan okuyabilirsiniz.

Mit-3: Bir kaşık dolusu tarçını yutmak imkansızdır.

Gerçek-3: Kendi adınıza konuşun. Mythbuster ekibinden biri bunu yapmayı başardı ama tabii, dikkatli olun. Hem neden böyle bir şey yapasınız ki?

Mit-4: Bir ördeğin vakvaklaması eko yapmaz.

Gerçek-4: Her ne kadar bir ördeğin vakvaklamasının eko yaptığını duyması zor olsa da, ses dalgaları konusunda ördeklerin gagasından çıkan seslerin özel olduğuna inananmak çok daha zor. Hayır, ördeklerin sesleri de eko yapar. Evrim Ağacı olarak yaptığımız bir analizi buradan okuyabilirsiniz.

Mit-5: Alkolmetreyi demir para emerek, soğan yiyerek, ağız temizleyicileri kullanarak atlatabilirsiniz.

Gerçek-5: Mythbusters ekibi bu numaraların her birini denedi. Hayır, hiçbiri en ufak derece işe yaramıyor. Hem polisler eğer gerekirse kan testi de yapabilir. Ne yapacaksınız, transfüzyonla kan mı değiştireceksiniz? Araba sürerken alkol almayın, olsun bitsin.

Mit-6: Çok yüksek bir yerden suya düşerken, çarpmadan önce bir çekici hızla suya fırlatırsanız, suyun yüzey gerilimi kırarsınız ve hayatta kalırsınız.

Gerçek-6: Hayır, yine de ölürsünüz. Hatta bulgulara göre daha bile acı verici bir ölüm olabilir. Evde denemeyin. Bir de, öleceğiniz kadar yüksekten suya atlamayın!

Mit-7: Atakule'den (ya da Empire State Binası'ndan) aşağıya 1 kuruş fıtlatırsan, yükseklik sebebiyle para birini öldürebilir.

Gerçek-7: Hayır, öldüremez. Bir demir para bunu yapabilecek kadar büyük veya yoğun değildir. Ne kadar yüksekten atarsanız atın, para belli bir hıza ulaştıktan sonra daha fazla hızlanamaz ve sabit bir hızla yere düşer. O hız, kimseyi öldürmeye yetmez; ancak can yakabilir, neden yapasınız? Mythbusters bozuk paraları silahla bile, yüksek mesafeden yere doğru ateşledi ve yine de sonuç ölümcül değildi.

Mit-8: Bazı diş dolguları sebebiyle insanlar radyo istasyonlarını veya polis radyolarını beyinlerinin içerisinde duyabilirler.

Gerçek-8: Hayır. Var olmuş hiçbir diş dolgusu bir anten görevi görmemiştir.

Mit-9: Benzin doldururken cep telefonu kullanmak patlamaya neden olur.

Gerçek-9: Bir patlama, ancak buharlaşan benzinin elektrostatik yüklenme sonucu alev almasıyla gerçekleşebilir. Ancak bu, telefonunuzun suçu değildir. Bu tür bir elektriklenme, arabanıza binip inerken bile oluşabilir. Benzin istasyonlarında telefonların kullanılmasının yasak olma sebebi patlama ihtimali değil, güvenlik sistemlerinin sinyallerini bozabilecek olmasıdır.

Mit-10: Bir iskambil kağıdı yeterince hızlı fırlatılırsa insan vücudunu kesebilir.

Gerçek-10: Hayır, bu sadece X-Men'de olur ve eğer farkında değilseniz diye söylüyoruz: X-Men gerçek değildir. Mythbusters ekibinin insan eliyle fırlatabildiği en hızlı kart saatte 40 kilometre hızla insan derisine çarpmıştır ve hiçbir hasar verememiştir. Daha sonra ekibin ürettiği bir makine aracılığıyla kartlar saatte 250 kilometre hızla fırlatılmıştır ve bu hızda bile ciddiye alınmayacak kadar hafif bir yaralanmaya neden olmuştur. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Mit-11: Bataklıklar sizi ölünceye kadar dibe çekerler.

Gerçek-11: Bu, filmlerin ve insan hayal gücünün yarattığı bir saçmalıktır. Gerçek bataklıkların kaldırma kuvveti kum havuzlarından bile fazladır ve normal bir insan yüzeyde asılı kalır, batmaz. Evrim Ağacı olarak bu konuda yaptığımız bir incelemeyi buradan okuyabilirsiniz.

Mit-12: Bir gökdelenden düşerken açacağınız şemsiye sizi yavaşlatır ve hayatta kalma şansınızı arttırır.

Gerçek-12: Ne yazık ki bu sadece çizgi filmlerde olmaktadır. Evet, şemsiye açmanız düşüşünüzü çok az miktarda yavaşlatabilir; ancak yine de ölürsünüz. Tekrar söyleyelim: öleceğiniz yüksekliklerden atlayıp kurtulmak için şemsiye açmayı denemeyin!

Mit-13: Düşen bir asansör kabininde, düşüşün etkisinden kurtulmak için, çarpma öncesinde basitçe zıplarsınız ve kurtulursunuz.

Gerçek-13: İlk bakışta kulağa mantıklı gelse de, bunun yapılması neredeyse imkansızdır. Bunun ilk sebebi, çarpma anını tahmin edemeyecek olmanızdır. İkinci sebebiyse, asansörle birlikte vücudunuzun da boşluğa düşmesine karşı koyacak kadar bacak kuvvetini uygulamanızın çok zor olmasıdır. Üçüncüsü ise, tam zamanında ve var gücünüzle zıplasanız bile, düşen kabinin hızı o kadar fazla olacaktır ki, bu defa da anlık olarak havada asılı kaldığınız için, düşen asansörün tavan kısmı size var hızıyla çarparak ölmenize neden olacaktır. Dolayısıyla düşen bir asansörde yapacak çok bir şey yok, kafanızı korumaya çalışın.

Mit-14: Yangın söndürme helikopterleri okyanustan su alırken yanlışlıkla dalgıçları da alıp yangının üzerine fırlatabilirler.

Gerçek-14: Elbette hayır.

Mit-15: Birinin arabasını, benzin deposuna şeker atarak mahvedebilirsiniz.

Gerçek-15: Hayır, eklediğiniz şekerin doğrudan bir etkisi olmayacaktır. Hatta garip bir şekilde, yapılan deneylerde benzin deposuna şeker eklenen arabalar daha yüksek performans göstermiştir. Aramızda kalsın. 

Mit-16: Tavanlarda yaşayan Pholcidae ailesinden örümcekler aslında en zehirli örümceklerdir; ancak dişleri insan derisini delemeyecek kadar kısadır; bu yüzden zararsızdırlar.

Gerçek-16: Hayır, bu bir şehir efsanesidir. Buradan haklarında bilgi alınabilir.

Mit-17: Bir Japon balığının hafızası sadece 3 saniyedir.

Gerçek-17: Hayır, bu bir "koca karı" masalıdır. Öyle ki, bir araştırma ekibinin eğittiği Japon balıkları, öğretilen engelleri 1 ay süresince hatırlamayı başardı. Bu konudaki bir incelememizi buradan okuyabilirsiniz.

Mit-18: Eğer bir parça yiyecek yere düşerse, 5 saniye içerisinde alırsanız kirlenmemiştir.

Gerçek-18: Eğer yere düşmüş bir yiyeceği yemek sizin için problem değilse, yerde 5 saniye kalmasıyla 5 dakika kalması arasında pek bir fark yoktur. Üzerinde toplanan mikroplar hemen hemen aynı olacaktır. Bu konudaki bir incelememizi buradan okuyabilirsiniz.

Mit-19: Arabanızın arka camının önünde peçete kutusu bulundurmamalısınız, çünkü bir kaza sırasında uçarak kafanıza çarpabilir ve bu, o kadar şiddetli olur ki sizi öldürebilir.

Gerçek-19: Bir diğer koca karı masalı. Hangi hızla giderken kaza yaparsanız yapın, bir peçete kutusunun ağırlığı sizi öldürmeye yetecek kadar hızlanmasına izin vermez; hatta size zarar bile veremez. Ancak eğer ki metal ve ağır eşyaları arabanızın camı önünde bulunduruyorsanız, onlardan kurtulmanızı tavsiye edebiliriz.

Mit-20: Ay'a iniş hiçbir zaman gerçekleşmedi.

Gerçek-20: Evet, aynı bayat iddia; ancak Mythbusters bu konuya bile el attı ve "Neil Armstrong'un fotoğrafta görünmemesi gerektiği" (yanlış: Ay'daki ışıklanma Dünya'dan farklıdır), "bayrağın dalgalanmaması gerektiği" (yanlış: dalgalanabilir; ayrıca bayrağın o şekilde durması için ek bir çubuk kullanılmıştır), "vakum ortamında ayakizinizin kalmaması gerektiği" (yanlış!), "Ay inişinin aslında Dünya'da çekilmiş ve sonradan yavaşlatılmış olduğu" (komik ama asılsız) iddialarını tek tek çürüttü. Bu konuda kapsamlı bir incelememizi buradan okuyabilirsiniz. 

Mit-21: Bir odayı kısa süreliğine terk edeceğiniz zaman, ışığı açık bırakmak, kapatıp açmaya göre daha verimlidir.

Gerçek-21: Mythbusters ekibi birçok deneme sonucu yaptıkları hesaplamalarda, bir ışığı açmak sırasında harcanan enerjinin, ışığı sadece 1 saniye açık tutmakla eşdeğer olduğunu gösterdi (bu florosan ışıklar için geçerli değil, onların yanmak için harcadığı enerji, 23 saniye açık bırakılmaya eşit). Üstelik bir ışık düğmesini açıp kapatmanın, onun enerji verimliliğini etkileyecek kadar önemli olmadığı da gösterildi. Ne olursa olsun, kullanmadığınız zaman bir ışığı kapalı tutmak en verimlisi. Üşenmeyin ve ışığı kapatın!

Mit-22: Arabanızla suya uçtuğunuzda, su altında hayatta kalmak için araba tekerleklerinizdeki havayı kullanabilirsiniz.

Gerçek-22: Bu sadece filmlerde olur. Yapılan deneyde su altındaki denek, lastikte açtığı yarıktan çıkan havadan yeterli oksijen alamamış ve boğulma tehlikesi yaşamıştır.