Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?

11 dakika
9,282
İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır? The Economist
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 44 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

İlahi Safsata (İng: "Divine Fallacy"), kişinin başka türlü nasıl açıklayacağını bilmediği ya da başka türlü açıklanabileceğine inanamadığı bir olgunun ilahi bir müdahale veya doğaüstü bir güç sonucunda meydana gelmesi gerektiğine hükmetmesiyle ortaya çıkan bir mantık hatasıdır.

Örneğin, evrimin işleyişini anlamayan bir kişi, evrimi anlayamaması durumunu insanları Tanrı'nın yarattığının kanıtı olduğunu ileri sürüyorsa, İlahi Safsata yaptığı söylenebilir.

İnsanlar, katılmadıkları bilimsel teorileri değersizleştirmek veya çeşitli sözdebilimsel görüşleri desteklemek için sıkça İlahi Safsata'ya başvurduğundan, bu kavramın anlaşılması önemlidir. Bu bakımdan, aşağıdaki makalede İlahi Safsata hakkında daha fazla bilgi edinecek ve İlahi Safsata'yı kullananlara nasıl karşılık verebileceğinizi göreceksiniz.

Tüm Reklamları Kapat

İlahi Safsata Nedir?

İlahi Safsata çeşitli şekillerde görülebilir, ancak genellikle aşağıdakine benzer bir yapıdadır:

  • Öncül 1: Bir olguyu bilimi kullanarak açıklayamıyorsam, o olgu ilahi bir müdahale sonucu oluşmuş olmalıdır.
  • Öncül 2: Bu olguyu bilimi kullanarak nasıl açıklayacağımı bilmiyorum.
  • Sonuç: Demek ki bu olgu, ilahi bir müdahale sonucu oluşmuş olmalıdır.

Böyle bir akıl yürütme, mantıken hatalıdır. Çünkü Öncül 1 mantıksızdır, yani bir kişinin bilimsel yolla bir olguyu nasıl açıklayacağını bilmemesinin, bu olgunun doğru açıklamasının ilahi bir güç olduğu anlamına geleceği varsayımı hatalıdır.

Dahası insanlar, söz konusu olguyu anlamak veya açıklamak için en başta hiçbir girişimde bulunmadıkları durumlarda bile İlahi Safsata'yı kullanırlar. Örneğin, İlahi Safsata'ya kapılan bir kişinin bir olguyu Tanrı'ya bağlamasının nedeni, olgunun başka bir açıklaması olmaması değil, kişinin başka bir açıklamanın varlığına inanamaması olabilir.

Üstelik İlahi Safsata, söz konusu olgunun net bir bilimsel açıklaması olduğu durumlarda bile sıkça kullanılır. Çünkü İlahi Safsata, konu hakkında bilinenlerden çok, safsataya kapılan kişinin neler bildiği veya nelere inandığıyla ilgilidir.

Tüm Reklamları Kapat

Aynı zamanda bu, İlahi Safsata'nın kişinin bir şeyin doğru olduğuna inanamamasından dolayı o şeyin yanlış olmasının gerektiği sonucuna varması (ve tersi) durumunda ortaya çıkan mantıksal bir safsata olan Şüphe Safsatası ile yakından ilişkili olduğu anlamına da gelir.

Not: İlahi Safsata ile yakından ilişkili olan bir diğer safsata da kutsal metinlerde yazılı olan her şeyin kutsal bir bilgi kaynağından geldiği için doğru olması gerektiğinin savunulduğu Kutsal Metinlere Başvurma Safsatası'dır (İng: "Appeal To Holy Scriptures").[1]

Uyarı: İlahi Safsata, Ateizmi Doğrulamaz!

İlahi Safsata; din, Tanrısallık veya doğaüstülüğe inanma konusundaki her ifadenin mutlaka safsata veya yanlış olduğu anlamına gelmez. Tam tersine İlahi Safsata, sadece insanlar sırf başka bir açıklama bulamadıkları için söz konusu olgunun "tanrısal" veya "doğaüstü" bir açıklamasının olması gerektiğine inandıklarında görülür. Örneğin şu ifadeyi ele alalım:

Dünya'daki yaşamın doğal yollardan nasıl gelişebildiğini anlamıyorum, o halde yaşam Tanrı tarafından yaratılmış olmalı.

Bu sözü söyleyen kişi, sırf kendisi Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl geliştiğini anlamadığı için bunun açıklamasının Tanrı olması gerektiği şeklinde bir İlahi Safsata'ya kapılmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Buna karşılık, aşağıdaki örnekteki ifade İlahi Safsata içermez:

Dünya'daki yaşamın Tanrı tarafından yaratıldığına inanıyorum.

Bu ifadenin doğruluğu sadece kişinin inancına dayandığından, söyleyen kişi söylediğine inandığı sürece ifade doğru ve mantıklıdır. Bu bakımdan, Dünya'da yaşamın nasıl geliştiğiyle ilgili bu kişiyle aynı fikirde olmamanız, bu ifadenin mantıksal geçerliliğini ve sağlamlığını değiştirmez. Aynısı, şunun gibi benzer çoğu ifade için de geçerlidir (ve burada da herhangi bir safsata yoktur):

Tanrı'nın var olduğuna inanmayı seçiyorum, çünkü bu beni daha mutlu bir insan yapıyor.

Buna ek olarak, aşağıdakine benzer bir ifade için de aynı şey söylenebilir (ve burada da İlahi Safsata yoktur):

İnsanlar Tanrı tarafından yaratılmıştır.

Bu ifadenin bilimsel olarak geçerliliğini ve doğruluğunu tartışmak mümkün olsa da, mantıken çelişkili değildir ve İlahi Safsata'ya bir örnek olamaz, çünkü akıl yürütme sürecinde bir hata içermez. Dahası, birileri gidip de bu son iddiayı desteklemek için “Bilim insanları hiçbir zaman evrimin kanıtını bulamamışlardır.” gibi hatalı iddialarda bulunacak olsalar bile bu, söz konusu ifadenin İlahi Safsata içerdiği anlamına gelmez.[2]

Özetle; din, Tanrı veya doğaüstü bir güç gibi şeylere inancı ifade eden bir ifadenin mutlaka safsatalı veya yanlış olduğu söylenemez. İlahi Safsata daha çok, sadece insanların başka türlü nasıl açıklayacaklarını bilmedikleri veya başka türlü olabileceğine inanamadıkları için din, Tanrı veya doğaüstü bir güç gibi şeylerin bazı olguların doğru açıklaması olduğunu düşündükleri safsatalı akıl yürütme biçimini tanımlar.

Yeni olanı tercih ettiğini ifade eden bir kişi illâ Yenilik Safsatası'na kapılmış olmayabileceği gibi veya tercihini doğaldan yana kullanan herkes Doğaya Başvurma Safsatası'nın bir örneği olmadığı gibi, inanç belirten herkes de İlahi Safsata'ya kapılmış sayılmaz. Bu safsatalar sadece, temelinde yeni veya doğal olanı tercih etme ya da ilahi olana inanma gibi eğilimlerin sebep olduğu mantıken hatalı akıl yürütme biçimlerini biçimlerini kapsar.

Tüm Reklamları Kapat

Not: İlahi veya doğaüstü nedenlere dayanan açıklamalar çoğu durumda çeşitli nedenlerden dolayı sorunludur, örneğin çoğunun yanlışlanması mümkün değildir. Ancak bu, bahsedilen açıklamaları değerlendirirken ve onları yanıtlarken dikkate alınması gereken bir durum olsa bile, bu tür kavramlara inancı içeren bir savın safsata veya yanlış olması gerektiği anlamına gelmez.[3]

İlahi Safsata Örnekleri

Fosillerin milyonlarca yıl dayanabilmesi bana anlamsız geliyor, Tanrı inancımızı sınamak için yakın bir zaman önce sahte kanıt yerleştirmiş olmalı.

Yukarıdaki ifade, İlahi Safsata'ya bir örnektir. Bu sözü söyleyen kişi, fosillerin milyonlarca yıl nasıl dayanabildiğini anlamadığı için bunların Tanrı tarafından yakın bir zamanda konulduğunu düşünmektedir.

Bu örnekte görüldüğü gibi İlahi Safsata, çoğu kez bilimsel bulguları değersizleştirmek, ilahi ve doğaüstü açıklamalar çevresindeki sözdebilimsel alternatifleri desteklemek amacıyla kullanılır. Şu cümle, buna bir başka örnektir:

Tüm Reklamları Kapat

Ülkemizde yakın zamanda yaşanan bunca kasırganın doğal bir nedeni olamaz. Bu, Tanrı'nın bir işi olmalı.

Bir başka örnek de şudur:

İnsan, tesadüfen evrimleşmek için çok karmaşık bir varlık. Demek ki Tanrı tarafından tasarlanmış olmalı.

Bu örneklerden görüleceği gibi İlahi Safsata, ilahi veya doğaüstü bir açıklama olmadan bir olguyu açıklayamayan veya açıklamayı istemeyen kişilerce üretilir.

İnsanların bu şekilde akıl yürütmeleri, söz konusu olgu için başka bir açıklama olmadığı veya bu konuda bilimsel bir bulgu olmadığı anlamına gelmez. Daha çok, insanların bu bulgudan haberlerinin olmadığı, bulguyu anlamadıkları veya kabul etmek istemedikleri anlamına gelir.

Dahası bazı durumlarda insanlar, söylediklerinin yanlış olduğunu bile bile İlahi Safsata'yı kasıtlı olarak kullanırlar, çünkü bu onlara insanları etkilemek ve belirli bir gündem yaratmak konusunda yardımcı olur.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Erdemler Serisi: Çocuklar İçin 9 Bilim Kitabı

Ülkemizde ve yurt dışında modern bilimin en önemli isimlerin hayatlarını Serhat Filiz’in harika çizimleriyle öğrenmeye ne dersiniz? Edineceğiniz kitapların detaylarını aşağıda bulabilirsiniz.

Benim Adım Aziz Sancar
İdealist Olmanın Önemi
İdealistti Aziz Sancar. Yaşamını bunun üzerine kurmuştu. Çalışmış, başarmış, ideallerini gerçekleştirmişti. Bütün dünya onu tanıyor ve başarılarını alkışlıyordu. Onu, bugünlere getirenleri hiç unutmadı Aziz Sancar.

Benim Adım Albert Einstein
Azimli Olmanın Önemi
Ben bir bilim insanıyım. Ben de herkes gibi bu dünyada yaşadım ve zamanı gelince ayrıldım. Ama eserlerim, buluşlarım, getirdiğim yenilikler asla unutulmayacak. Yeryüzündeki şartların düzelmesi, savaşların bitmesi, her şeyin güzel olması sadece bilimsel buluşlarla değil, ahlaklı ve doğru bir yaşamla sağlanır. Bunu asla unutmayın!

Benim Adım Graham Bell
Yardımlaşmanın Önemi
Ben Graham Bell. Bir bilim insanıyım. Hayatım boyunca insanların hayatını kolaylaştırmak için çalıştım. Bunun için icatlar yaptım, yeni aletler keşfettim. Tüm bunları yardımlaşmak için, insanlara faydalı olmak için yaptım. Çalışmalarımda, başka bilim dallarında çalışan arkadaşlarımdan yardım aldım. Çünkü insan her konuda anlamıyla bilgi sahibi olamaz. Bilmediğimiz konuları bir başkasına sormak, başkalarının fikirlerini almak bir eksik değil, büyük bir erdemdir.

Benim Adım Louis Pasteur
Disiplinli Olmanın Önemi
Ben bir bilim insanıyım, bir doktorum. Bilim ve barışın, cehaleti yeneceğinden eminim. Milletlerin, yıkmak ve yok etmek için değil, barışı ve yaşamayı yüceltmek için bir gün birleşeceğine inanıyorum. Geleceğimizi, bu yolda uğraş verenlere, bu yolu ışıklandıranlara
borçluyuz.

Benim Adım Marie Curie
Sözünü Tutmanın Önemi
Marie Curie, Nobel Ödülü’nü alan ilk kadın bilim insanıdır. Onun yaşadığı dönemde kadınlar günümüzdeki gibi özgür değillerdi. Bu nedenle bilimsel çalışmalarını yaparken birçok zorlukla karşılaştı. Buna karşın eşi Pierre Curie’ye pes etmemeye dair söz vermişti. Eşinin ölümünden
sonra sözünü tutarak insanlık adına çok faydalı buluşlara imza attı. Nobel Ödülü’nü iki kez alan bilim insanı olarak da tarihe geçti.

Benim Adım Nikola Tesla
Hayal Kurmanın Önemi
Hayal kuran insanları başarıya götüren şey, hayallerinden vazgeçmemeleri ve kararlı olmalarıdır. Bugün düşünüp üzerinde çalışmaya başladığınız bir fikir eğer vazgeçmezseniz ileride insanlığın kaderini değiştiren faydalı bir buluş olabilir. Başarının en büyük sırrı asla pes etmemek, sabırlı olmak ve çok çalışmaktır.

Benim Adım Galileo
Paylaşmanın Önemi
Bir insanın diğer insanların yanında kıymeti, bildiklerini paylaştığı zaman çoğalır. Bu sayede keşfettiğimiz ya da öğrendiğimiz bazı bilgiler diğer insanlara da yol gösterici olur. Sadece bilgiyi değil, elimizdekileri de diğer insanlarla ya da hayvanlarla paylaşmak
hepimizin eşit şartlara ulaşmasında ve birbirimizi sevmede etkilidir. Dünyanın daha güzel bir yer olması kardeşçe yaşamakla mümkün olur.

Benim Elon Musk
Kararlı Olmanın Önemi
Yapmak istediğimiz bir şeyde kararlı olmak o işi başarmakta çok etkilidir. Hayallerimizden, isteklerimizden vazgeçmediğimiz ve onları gerçekleştirmek için çalıştığımız sürece üstesinden gelemeyeceğimiz zorluk yoktur. Yeter ki kendimize inanalım ve güvenelim.

Benim Thomas Edison
Yaratıcı Olmanın Önemi
Hayatın en büyük hataları, başarıya ne kadar yaklaştıklarını bilmeyen insanların, vazgeçmelerinden dolayı olur. Yaratıcılığımızdan ve hayallerinden vazgeçmeyin. Başarıya ancak bu şekilde ulaşılır.

Set İçindeki Ürünler:

  •  Benim Adım Aziz Sancar
  •  Benim Adım Albert Einstein
  •  Benim Adım Graham Bell
  •  Benim Adım Louis Pasteur
  •  Benim Adım Marie Curie
  •  Benim Adım Nikola Tesla
  •  Benim Adım Galileo
  •  Benim Elon Musk
  •  Benim Thomas Edison

Bilgiler ve Uyarılar:

  1. Bu ürün sipariş alındıktan 1-3 gün içinde postalanacaktır.
  2. Bu eserler, okuma-yazma bilen 5-8 yaş grubuna uygundur.
  3. Lütfen sipariş vermeden önce iade ve ürün değişikliği ile ilgili bilgilendirmemizi okuyunuz.
  4. Bu kampanya, Panama Yayıncılık tarafından Evrim Ağacı okurlarına sunulan fırsatlardan birisidir.
Devamını Göster
₺783.00
Erdemler Serisi: Çocuklar İçin 9 Bilim Kitabı

İlahi Safsata ve Boşlukların Tanrısı

Boşlukların Tanrısı Argümanı (İng: "God Of The Gaps"), bilimdeki bilinmeyenleri Tanrı’nın işlerinin kanıtı olarak sunan bir argümandır.[4], [5] Boşlukların Tanrısı argümanlarının yapısı temelde şöyledir:

  • Öncül 1: Bilim bir olguyu açıklayamıyorsa, bu olgu Tanrı'nın işi olmalıdır.
  • Öncül 2: Bilim, X olgusunu açıklayamamaktadır.
  • Sonuç: X olgusu Tanrı’nın işi olmalıdır.

Bu açıdan Boşlukların Tanrısı Argümanı, İlahi Safsata içeren argümanlara çok benzer. Bu safsataların arasındaki temel fark, Boşlukların Tanrısı Safsatasının bilim dünyasında nelerin bilindiğine, İlahi Safsata'nın ise kişinin neler bildiğine veya neye inandığına dayanmasıdır.

İlahi Safsataya Nasıl Karşı Koyulur ?

İlahi Safsata'ya birkaç temel yolla karşılık verilebilir:

  • İlahi Safsata'nın arkasındaki akıl yürütme biçiminin neden safsatalı olduğunu açıklayın. Bu durumda, İlahi Safsata'nın öncüllerini ve bu öncüllerin söz konusu duruma uyarlanmış hallerini açıklamalısınız. Örneğin, karşı tarafın Tanrı'nın belirli bir olgudan sorumlu olmadığını kabul etmek istememesinin, Tanrı'nın bundan gerçekten de sorumlu olduğu anlamına gelmediğini söyleyebilirsiniz.
  • Karşı taraftan muhakemesini doğrulamasını isteyin. Örneğin, söz konusu kişiye neden ilahi olmayan açıklamalar da olabileceğine inanmadığı ve bunun neden kendi ilahi açıklamalarının doğruluğunu kanıtladığını düşündüğü sorulabilir. Bu, safsatalı düşünen kişinin sorunu net şekilde görmesine yardımcı olurken, sizin de onların muhakemesini anlamanızı sağlayarak daha iyi cevaplar vermenize yol açar. Ayrıca zıtlaşmacı bir tavır sergilemezseniz, karşıdakinin söyledikleriyle ilgilendiğinizi göstermiş olursunuz ve bu da verimli bir konuşmayla fikirlerini değiştirme şansınızı artırır.
  • Safsatalı muhakemenin neden kusurlu olduğunu açıkça gösteren daha önceki örnekleri kullanın. Örneğin, insanların başka türlü nasıl açıklayacaklarını bilmedikleri için bir zamanlar gök gürültüsüne Tanrıların, sara nöbetlerine de cinlerin neden olduğuna inandıklarını belirtebilirsiniz. Bu örnekleri kullanmanın yararı, birçoğunun bugün komik görünmesidir; bu da bu muhakemedeki sorunları göstermeye yardımcı olabilecekleri anlamına gelir. Buna karşılık bu tür örnekleri kullanmanın olumsuz yanı, konuştuğunuz kişinin bu sorunları görememesi veya o an sözünü ettiğiniz olgunun artık bir şekilde değişmiş olduğunu düşünmesi olabilir.
  • Mümkünse, söz konusu olgunun ilahi açıklamalar olmadan açıklanabileceğini gösterin. Örneğin, olguyu açıklayan bilimsel kanıtlar sunabilirsiniz. Bu, doğrudan safsatanın sorunlu yanlarını göz önüne sermese de insanların fikirlerini değiştirmeye yardımcı olabilir. Bunu yaparken, özellikle konuştuğunuz kişi açıklamanızı anlamak için çabalıyorsa, açıklamayı mümkün olduğunca basit tutmaya çalışın. Ayrıca, söz konusu olgunun ilahi olmayan bir açıklaması olsa da olmasa da, İlahi Safsata içeren savların her şekilde safsata olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Sizin veya genel olarak insanlığın belirli bir olguyu şu anda açıklayamıyor olmanız, bu olguya yönelik ilahi açıklamaların doğru olduğu anlamına gelmez.

Bunlara ek olarak bazı durumlarda İlahi Safsata'ya karşılık vermenin en iyi yolu, karşınızdaki kişinin fikrini değiştirmeye çalışmak yerine tartışmadan çekilmek olabilir. Bu yol, özellikle karşınızdaki kişi bu safsatayı kasten kullandığında veya kasıtsız olarak kullanıyor olsa da ne söylerseniz söyleyin karşınızdakinin fikrini değiştiremeyeceğiniz açıkça belli olduğunda uygun olabilir. Yine de bazen, bu gibi durumlarda bile tartışmaya katılmak önemlidir; örneğin sizin savlarınızı dinlemeye açık ve fikirlerini değiştirebilecek dinleyiciler varsa.

Özetle, İlahi Safsata'ya ardındaki muhakemenin neden safsatalı olduğunu açıklamak, İlahi Safsata'yı kullanan kişiden doğrulama istemek, safsatanın sorunlarını açıkça sergileyen geçmişten örnekler sunmak veya söz konusu olgunun ilahi açıklamalar olmadan da açıklanabileceğini göstermek gibi birkaç yolla karşılık verilebilir. Ayrıca, bazen bu safsataya bel bağlamış olan kişilerle tartışmaktan kaçınmak en iyi yol olabilir. Ancak bu kişiler fikirlerini değiştirmese bile, örneğin dinlemeye istekli bir dinleyici kitlesi olması durumunda konuşmakta yarar olabileceği unutulmamalıdır.

İlahi Safsata'dan Nasıl Kaçınabilirsiniz?

İlahi Safsata'dan sakınmanın en kolay yolu, karşılaştığınız olgular için ilahi veya doğaüstü açıklamalarda bulunmaktan kaçınmaktır. Böyle bir açıklamada bulunmayı seçiyorsanız da, açıklamayı safsatasız bir şekilde yapabilirsiniz.

Özellikle sırf söz konusu olguyu başka türlü nasıl açıklayacağınızı bilmediğiniz ya da açıklamanın ilahi veya doğaüstü olmadığına inanamadığınız için ilahi bir açıklamanın doğru olduğunu varsaymaktan kaçınmalısınız. Kuşkuya düştüğünüzde, bu kusurlu varsayıma açıkça veya üstü kapalı biçimde kapılıp kapılmadığınızı belirlemek için savınızı parçalara ayırarak analiz edebilirsiniz.

Argümanınızda bu tür safsatalı varsayımlar kullanmış olduğunuzu fark ederseniz, başka bir açıklama bulmaya çalışarak inancınızı değiştirebilir veya inancınızı değiştirmeden savınızı sağlam bir mantıksal çerçeveye oturtabilirsiniz.

Örnek olarak, İlahi Safsata içeren şu ifadeyi ele alalım:

Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl gelişebildiğini anlamıyorum, bu yüzden Tanrı tarafından yaratılmış olmalı.

Buna benzer bir argüman geliştirdiyseniz, Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl oluştuğunu anlamak için konuyla ilgili daha fazla bilgi edinmeye çalışabilir veya ifadenizi aşağıdaki şekilde değiştirebilirsiniz:

Tüm Reklamları Kapat

Kişisel olarak Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl gelişebildiğini anlamıyorum, bu yüzden Tanrı tarafından yaratılmış olduğuna inanmayı seçiyorum.

Bu argüman İlahi Safsata'ya bir örnek oluşturmaz; ancak konu hakkında çok sayıda bilimsel bulgu olması gibi başka nedenlerden dolayı yanlış olabileceği akılda tutulmalıdır. Yani savlarınızı mantıksal olarak tutarlı hale getirseniz bile yine de iyi savlar haline getiremeyebilirsiniz.

Not: İlahi veya doğaüstü açıklamalarda bulunmasanız bile benzer bir safsatalı düşünme biçiminin daha genel bir formu olan Şüphe Safsatası hakkında bilgi edinmeniz yararlı olacaktır.

Özet ve Sonuçlar

  • İlahi Safsata, kişinin başka türlü nasıl açıklayacağını bilmediği ya da başka bir açıklama olabileceğine inanamadığı için, bir olgunun ilahi bir müdahale veya doğaüstü bir güç sonucunda meydana gelmesi gerektiğine hükmetmesiyle ortaya çıkan bir mantık hatasıdır.
  • Örneğin, evrimin işleyişini anlamayan bir kişi, evrimi anlayamaması durumunun insanları Tanrı’nın yarattığının kanıtı olduğunu ileri sürüyorsa, İlahi Safsata sergilemektedir.
  • İlahi Safsata; din, Tanrı veya doğaüstü bir güç gibi şeylere inancı ifade eden bir savın mutlaka safsatalı veya yanlış olduğu anlamına gelmez; sadece bunlara inancı içeren safsatalı bir akıl yürütme biçimini tanımlar.
  • İlahi Safsataya birkaç yolla karşılık verilebilir: ardındaki muhakemenin neden safsatalı olduğunu açıklamak, İlahi Safsatayı kullanan kişiden doğrulama istemek, safsatanın sorunlarını açıkça sergileyen geçmişten örnekler sunmak veya söz konusu olgunun ilahi açıklamalar olmadan da açıklanabileceğini göstermek gibi.
  • Bazen bu safsataya bel bağlamış olan kişilerle tartışmaktan kaçınmak en iyi yol olabilir, ancak bu kişiler fikirlerini değiştirmese bile, örneğin dinlemeye istekli bir dinleyici kitlesi olması durumunda konuşmakta yarar olabileceği akılda tutulmalıdır.
Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!

Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...

O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...

O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.

Avantajlarımız
"Maddi Destekçi" Rozeti
Reklamsız Deneyim
%10 Daha Fazla UP Kazanımı
Özel İçeriklere Erişim
+5 Quiz Oluşturma Hakkı
Özel Profil Görünümü
+1 İçerik Boostlama Hakkı
ve Daha Fazlası İçin...
Aylık
Tek Sefer
Destek Ol
₺50/Aylık
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
93
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu Makale Sana Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 53
  • Merak Uyandırıcı! 12
  • İnanılmaz 7
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Umut Verici! 3
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/03/2025 22:59:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11584

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
I. Shatz, et al. İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?. (29 Mart 2022). Alındığı Tarih: 24 Mart 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11584
Shatz, I., Alparslan, E., Öztürk, . (2022, March 29). İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 24, 2025. from https://evrimagaci.org/s/11584
I. Shatz, et al. “İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 29 Mar. 2022, https://evrimagaci.org/s/11584.
Shatz, Itamar. Alparslan, Eda. Öztürk, . “İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, March 29, 2022. https://evrimagaci.org/s/11584.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close