Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?

İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır? The Economist
11 dakika
6,769
  • Mantık Hataları
  • Psikoloji Safsataları
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 44. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

İlahi Safsata (İng: "Divine Fallacy"), kişinin başka türlü nasıl açıklayacağını bilmediği ya da başka türlü açıklanabileceğine inanamadığı bir olgunun ilahi bir müdahale veya doğaüstü bir güç sonucunda meydana gelmesi gerektiğine hükmetmesiyle ortaya çıkan bir mantık hatasıdır.

Örneğin, evrimin işleyişini anlamayan bir kişi, evrimi anlayamaması durumunu insanları Tanrı'nın yarattığının kanıtı olduğunu ileri sürüyorsa, İlahi Safsata yaptığı söylenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

İnsanlar, katılmadıkları bilimsel teorileri değersizleştirmek veya çeşitli sözdebilimsel görüşleri desteklemek için sıkça İlahi Safsata'ya başvurduğundan, bu kavramın anlaşılması önemlidir. Bu bakımdan, aşağıdaki makalede İlahi Safsata hakkında daha fazla bilgi edinecek ve İlahi Safsata'yı kullananlara nasıl karşılık verebileceğinizi göreceksiniz.

İlahi Safsata Nedir?

İlahi Safsata çeşitli şekillerde görülebilir, ancak genellikle aşağıdakine benzer bir yapıdadır:

Tüm Reklamları Kapat

  • Öncül 1: Bir olguyu bilimi kullanarak açıklayamıyorsam, o olgu ilahi bir müdahale sonucu oluşmuş olmalıdır.
  • Öncül 2: Bu olguyu bilimi kullanarak nasıl açıklayacağımı bilmiyorum.
  • Sonuç: Demek ki bu olgu, ilahi bir müdahale sonucu oluşmuş olmalıdır.

Böyle bir akıl yürütme, mantıken hatalıdır. Çünkü Öncül 1 mantıksızdır, yani bir kişinin bilimsel yolla bir olguyu nasıl açıklayacağını bilmemesinin, bu olgunun doğru açıklamasının ilahi bir güç olduğu anlamına geleceği varsayımı hatalıdır.

Dahası insanlar, söz konusu olguyu anlamak veya açıklamak için en başta hiçbir girişimde bulunmadıkları durumlarda bile İlahi Safsata'yı kullanırlar. Örneğin, İlahi Safsata'ya kapılan bir kişinin bir olguyu Tanrı'ya bağlamasının nedeni, olgunun başka bir açıklaması olmaması değil, kişinin başka bir açıklamanın varlığına inanamaması olabilir.

Üstelik İlahi Safsata, söz konusu olgunun net bir bilimsel açıklaması olduğu durumlarda bile sıkça kullanılır. Çünkü İlahi Safsata, konu hakkında bilinenlerden çok, safsataya kapılan kişinin neler bildiği veya nelere inandığıyla ilgilidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aynı zamanda bu, İlahi Safsata'nın kişinin bir şeyin doğru olduğuna inanamamasından dolayı o şeyin yanlış olmasının gerektiği sonucuna varması (ve tersi) durumunda ortaya çıkan mantıksal bir safsata olan Şüphe Safsatası ile yakından ilişkili olduğu anlamına da gelir.

Not: İlahi Safsata ile yakından ilişkili olan bir diğer safsata da kutsal metinlerde yazılı olan her şeyin kutsal bir bilgi kaynağından geldiği için doğru olması gerektiğinin savunulduğu Kutsal Metinlere Başvurma Safsatası'dır (İng: "Appeal To Holy Scriptures").[1]

Uyarı: İlahi Safsata, Ateizmi Doğrulamaz!

İlahi Safsata; din, Tanrısallık veya doğaüstülüğe inanma konusundaki her ifadenin mutlaka safsata veya yanlış olduğu anlamına gelmez. Tam tersine İlahi Safsata, sadece insanlar sırf başka bir açıklama bulamadıkları için söz konusu olgunun "tanrısal" veya "doğaüstü" bir açıklamasının olması gerektiğine inandıklarında görülür. Örneğin şu ifadeyi ele alalım:

Dünya'daki yaşamın doğal yollardan nasıl gelişebildiğini anlamıyorum, o halde yaşam Tanrı tarafından yaratılmış olmalı.

Bu sözü söyleyen kişi, sırf kendisi Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl geliştiğini anlamadığı için bunun açıklamasının Tanrı olması gerektiği şeklinde bir İlahi Safsata'ya kapılmaktadır.

Buna karşılık, aşağıdaki örnekteki ifade İlahi Safsata içermez:

Tüm Reklamları Kapat

Dünya'daki yaşamın Tanrı tarafından yaratıldığına inanıyorum.

Bu ifadenin doğruluğu sadece kişinin inancına dayandığından, söyleyen kişi söylediğine inandığı sürece ifade doğru ve mantıklıdır. Bu bakımdan, Dünya'da yaşamın nasıl geliştiğiyle ilgili bu kişiyle aynı fikirde olmamanız, bu ifadenin mantıksal geçerliliğini ve sağlamlığını değiştirmez. Aynısı, şunun gibi benzer çoğu ifade için de geçerlidir (ve burada da herhangi bir safsata yoktur):

Tanrı'nın var olduğuna inanmayı seçiyorum, çünkü bu beni daha mutlu bir insan yapıyor.

Buna ek olarak, aşağıdakine benzer bir ifade için de aynı şey söylenebilir (ve burada da İlahi Safsata yoktur):

İnsanlar Tanrı tarafından yaratılmıştır.

Bu ifadenin bilimsel olarak geçerliliğini ve doğruluğunu tartışmak mümkün olsa da, mantıken çelişkili değildir ve İlahi Safsata'ya bir örnek olamaz, çünkü akıl yürütme sürecinde bir hata içermez. Dahası, birileri gidip de bu son iddiayı desteklemek için “Bilim insanları hiçbir zaman evrimin kanıtını bulamamışlardır.” gibi hatalı iddialarda bulunacak olsalar bile bu, söz konusu ifadenin İlahi Safsata içerdiği anlamına gelmez.[2]

Özetle; din, Tanrı veya doğaüstü bir güç gibi şeylere inancı ifade eden bir ifadenin mutlaka safsatalı veya yanlış olduğu söylenemez. İlahi Safsata daha çok, sadece insanların başka türlü nasıl açıklayacaklarını bilmedikleri veya başka türlü olabileceğine inanamadıkları için din, Tanrı veya doğaüstü bir güç gibi şeylerin bazı olguların doğru açıklaması olduğunu düşündükleri safsatalı akıl yürütme biçimini tanımlar.

Tüm Reklamları Kapat

Yeni olanı tercih ettiğini ifade eden bir kişi illâ Yenilik Safsatası'na kapılmış olmayabileceği gibi veya tercihini doğaldan yana kullanan herkes Doğaya Başvurma Safsatası'nın bir örneği olmadığı gibi, inanç belirten herkes de İlahi Safsata'ya kapılmış sayılmaz. Bu safsatalar sadece, temelinde yeni veya doğal olanı tercih etme ya da ilahi olana inanma gibi eğilimlerin sebep olduğu mantıken hatalı akıl yürütme biçimlerini biçimlerini kapsar.

Not: İlahi veya doğaüstü nedenlere dayanan açıklamalar çoğu durumda çeşitli nedenlerden dolayı sorunludur, örneğin çoğunun yanlışlanması mümkün değildir. Ancak bu, bahsedilen açıklamaları değerlendirirken ve onları yanıtlarken dikkate alınması gereken bir durum olsa bile, bu tür kavramlara inancı içeren bir savın safsata veya yanlış olması gerektiği anlamına gelmez.[3]

İlahi Safsata Örnekleri

Fosillerin milyonlarca yıl dayanabilmesi bana anlamsız geliyor, Tanrı inancımızı sınamak için yakın bir zaman önce sahte kanıt yerleştirmiş olmalı.

Yukarıdaki ifade, İlahi Safsata'ya bir örnektir. Bu sözü söyleyen kişi, fosillerin milyonlarca yıl nasıl dayanabildiğini anlamadığı için bunların Tanrı tarafından yakın bir zamanda konulduğunu düşünmektedir.

Bu örnekte görüldüğü gibi İlahi Safsata, çoğu kez bilimsel bulguları değersizleştirmek, ilahi ve doğaüstü açıklamalar çevresindeki sözdebilimsel alternatifleri desteklemek amacıyla kullanılır. Şu cümle, buna bir başka örnektir:

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Peter Schlemihl'in Olağanüstü Öyküsü

“Sevgili dostum, insan bir kere düşüncesizlik edip doğru yoldan ayrılırsa, onu hep aşağıya, daha aşağıya çeken başka yollara da sapar; gökyüzünde ona yön gösterecek bir yıldız araması da boşunadır; zira çaresi yoktur, yokuş aşağı gidecek ve intikam tanrıçasına kurban olacaktır.”

Modern insanın çaresizliğinin masallara özgü bir üslupla aktarıldığı Peter Schlemihl’in Olağanüstü Öyküsü, sonsuz bir servet elde etmek adına Şeytan’a gölgesini satan Peter Schlemihl’in diğer insanlar tarafından aşağılanıp dışlanmasını anlatır. Adelbert von Chamisso’nun edebiyat tarihine damgasını vuran bu eşsiz hikayesi, aradan geçen iki yüzyıla rağmen hâlâ geçerliliğini koruyor.

“Damgalanmış ve dışlanmış bir adamın çektiği ızdırapların derin bir tasviri.”

Thomas Mann

Devamını Göster
₺33.00
Peter Schlemihl'in Olağanüstü Öyküsü

Ülkemizde yakın zamanda yaşanan bunca kasırganın doğal bir nedeni olamaz. Bu, Tanrı'nın bir işi olmalı.

Bir başka örnek de şudur:

İnsan, tesadüfen evrimleşmek için çok karmaşık bir varlık. Demek ki Tanrı tarafından tasarlanmış olmalı.

Bu örneklerden görüleceği gibi İlahi Safsata, ilahi veya doğaüstü bir açıklama olmadan bir olguyu açıklayamayan veya açıklamayı istemeyen kişilerce üretilir.

İnsanların bu şekilde akıl yürütmeleri, söz konusu olgu için başka bir açıklama olmadığı veya bu konuda bilimsel bir bulgu olmadığı anlamına gelmez. Daha çok, insanların bu bulgudan haberlerinin olmadığı, bulguyu anlamadıkları veya kabul etmek istemedikleri anlamına gelir.

Dahası bazı durumlarda insanlar, söylediklerinin yanlış olduğunu bile bile İlahi Safsata'yı kasıtlı olarak kullanırlar, çünkü bu onlara insanları etkilemek ve belirli bir gündem yaratmak konusunda yardımcı olur.

İlahi Safsata ve Boşlukların Tanrısı

Boşlukların Tanrısı Argümanı (İng: "God Of The Gaps"), bilimdeki bilinmeyenleri Tanrı’nın işlerinin kanıtı olarak sunan bir argümandır.[4], [5] Boşlukların Tanrısı argümanlarının yapısı temelde şöyledir:

  • Öncül 1: Bilim bir olguyu açıklayamıyorsa, bu olgu Tanrı'nın işi olmalıdır.
  • Öncül 2: Bilim, X olgusunu açıklayamamaktadır.
  • Sonuç: X olgusu Tanrı’nın işi olmalıdır.

Bu açıdan Boşlukların Tanrısı Argümanı, İlahi Safsata içeren argümanlara çok benzer. Bu safsataların arasındaki temel fark, Boşlukların Tanrısı Safsatasının bilim dünyasında nelerin bilindiğine, İlahi Safsata'nın ise kişinin neler bildiğine veya neye inandığına dayanmasıdır.

İlahi Safsataya Nasıl Karşı Koyulur ?

İlahi Safsata'ya birkaç temel yolla karşılık verilebilir:

  • İlahi Safsata'nın arkasındaki akıl yürütme biçiminin neden safsatalı olduğunu açıklayın. Bu durumda, İlahi Safsata'nın öncüllerini ve bu öncüllerin söz konusu duruma uyarlanmış hallerini açıklamalısınız. Örneğin, karşı tarafın Tanrı'nın belirli bir olgudan sorumlu olmadığını kabul etmek istememesinin, Tanrı'nın bundan gerçekten de sorumlu olduğu anlamına gelmediğini söyleyebilirsiniz.
  • Karşı taraftan muhakemesini doğrulamasını isteyin. Örneğin, söz konusu kişiye neden ilahi olmayan açıklamalar da olabileceğine inanmadığı ve bunun neden kendi ilahi açıklamalarının doğruluğunu kanıtladığını düşündüğü sorulabilir. Bu, safsatalı düşünen kişinin sorunu net şekilde görmesine yardımcı olurken, sizin de onların muhakemesini anlamanızı sağlayarak daha iyi cevaplar vermenize yol açar. Ayrıca zıtlaşmacı bir tavır sergilemezseniz, karşıdakinin söyledikleriyle ilgilendiğinizi göstermiş olursunuz ve bu da verimli bir konuşmayla fikirlerini değiştirme şansınızı artırır.
  • Safsatalı muhakemenin neden kusurlu olduğunu açıkça gösteren daha önceki örnekleri kullanın. Örneğin, insanların başka türlü nasıl açıklayacaklarını bilmedikleri için bir zamanlar gök gürültüsüne Tanrıların, sara nöbetlerine de cinlerin neden olduğuna inandıklarını belirtebilirsiniz. Bu örnekleri kullanmanın yararı, birçoğunun bugün komik görünmesidir; bu da bu muhakemedeki sorunları göstermeye yardımcı olabilecekleri anlamına gelir. Buna karşılık bu tür örnekleri kullanmanın olumsuz yanı, konuştuğunuz kişinin bu sorunları görememesi veya o an sözünü ettiğiniz olgunun artık bir şekilde değişmiş olduğunu düşünmesi olabilir.
  • Mümkünse, söz konusu olgunun ilahi açıklamalar olmadan açıklanabileceğini gösterin. Örneğin, olguyu açıklayan bilimsel kanıtlar sunabilirsiniz. Bu, doğrudan safsatanın sorunlu yanlarını göz önüne sermese de insanların fikirlerini değiştirmeye yardımcı olabilir. Bunu yaparken, özellikle konuştuğunuz kişi açıklamanızı anlamak için çabalıyorsa, açıklamayı mümkün olduğunca basit tutmaya çalışın. Ayrıca, söz konusu olgunun ilahi olmayan bir açıklaması olsa da olmasa da, İlahi Safsata içeren savların her şekilde safsata olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Sizin veya genel olarak insanlığın belirli bir olguyu şu anda açıklayamıyor olmanız, bu olguya yönelik ilahi açıklamaların doğru olduğu anlamına gelmez.

Bunlara ek olarak bazı durumlarda İlahi Safsata'ya karşılık vermenin en iyi yolu, karşınızdaki kişinin fikrini değiştirmeye çalışmak yerine tartışmadan çekilmek olabilir. Bu yol, özellikle karşınızdaki kişi bu safsatayı kasten kullandığında veya kasıtsız olarak kullanıyor olsa da ne söylerseniz söyleyin karşınızdakinin fikrini değiştiremeyeceğiniz açıkça belli olduğunda uygun olabilir. Yine de bazen, bu gibi durumlarda bile tartışmaya katılmak önemlidir; örneğin sizin savlarınızı dinlemeye açık ve fikirlerini değiştirebilecek dinleyiciler varsa.

Özetle, İlahi Safsata'ya ardındaki muhakemenin neden safsatalı olduğunu açıklamak, İlahi Safsata'yı kullanan kişiden doğrulama istemek, safsatanın sorunlarını açıkça sergileyen geçmişten örnekler sunmak veya söz konusu olgunun ilahi açıklamalar olmadan da açıklanabileceğini göstermek gibi birkaç yolla karşılık verilebilir. Ayrıca, bazen bu safsataya bel bağlamış olan kişilerle tartışmaktan kaçınmak en iyi yol olabilir. Ancak bu kişiler fikirlerini değiştirmese bile, örneğin dinlemeye istekli bir dinleyici kitlesi olması durumunda konuşmakta yarar olabileceği unutulmamalıdır.

İlahi Safsata'dan Nasıl Kaçınabilirsiniz?

İlahi Safsata'dan sakınmanın en kolay yolu, karşılaştığınız olgular için ilahi veya doğaüstü açıklamalarda bulunmaktan kaçınmaktır. Böyle bir açıklamada bulunmayı seçiyorsanız da, açıklamayı safsatasız bir şekilde yapabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Özellikle sırf söz konusu olguyu başka türlü nasıl açıklayacağınızı bilmediğiniz ya da açıklamanın ilahi veya doğaüstü olmadığına inanamadığınız için ilahi bir açıklamanın doğru olduğunu varsaymaktan kaçınmalısınız. Kuşkuya düştüğünüzde, bu kusurlu varsayıma açıkça veya üstü kapalı biçimde kapılıp kapılmadığınızı belirlemek için savınızı parçalara ayırarak analiz edebilirsiniz.

Argümanınızda bu tür safsatalı varsayımlar kullanmış olduğunuzu fark ederseniz, başka bir açıklama bulmaya çalışarak inancınızı değiştirebilir veya inancınızı değiştirmeden savınızı sağlam bir mantıksal çerçeveye oturtabilirsiniz.

Örnek olarak, İlahi Safsata içeren şu ifadeyi ele alalım:

Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl gelişebildiğini anlamıyorum, bu yüzden Tanrı tarafından yaratılmış olmalı.

Buna benzer bir argüman geliştirdiyseniz, Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl oluştuğunu anlamak için konuyla ilgili daha fazla bilgi edinmeye çalışabilir veya ifadenizi aşağıdaki şekilde değiştirebilirsiniz:

Tüm Reklamları Kapat

Kişisel olarak Dünya'da yaşamın doğal yollardan nasıl gelişebildiğini anlamıyorum, bu yüzden Tanrı tarafından yaratılmış olduğuna inanmayı seçiyorum.

Bu argüman İlahi Safsata'ya bir örnek oluşturmaz; ancak konu hakkında çok sayıda bilimsel bulgu olması gibi başka nedenlerden dolayı yanlış olabileceği akılda tutulmalıdır. Yani savlarınızı mantıksal olarak tutarlı hale getirseniz bile yine de iyi savlar haline getiremeyebilirsiniz.

Not: İlahi veya doğaüstü açıklamalarda bulunmasanız bile benzer bir safsatalı düşünme biçiminin daha genel bir formu olan Şüphe Safsatası hakkında bilgi edinmeniz yararlı olacaktır.

Özet ve Sonuçlar

  • İlahi Safsata, kişinin başka türlü nasıl açıklayacağını bilmediği ya da başka bir açıklama olabileceğine inanamadığı için, bir olgunun ilahi bir müdahale veya doğaüstü bir güç sonucunda meydana gelmesi gerektiğine hükmetmesiyle ortaya çıkan bir mantık hatasıdır.
  • Örneğin, evrimin işleyişini anlamayan bir kişi, evrimi anlayamaması durumunun insanları Tanrı’nın yarattığının kanıtı olduğunu ileri sürüyorsa, İlahi Safsata sergilemektedir.
  • İlahi Safsata; din, Tanrı veya doğaüstü bir güç gibi şeylere inancı ifade eden bir savın mutlaka safsatalı veya yanlış olduğu anlamına gelmez; sadece bunlara inancı içeren safsatalı bir akıl yürütme biçimini tanımlar.
  • İlahi Safsataya birkaç yolla karşılık verilebilir: ardındaki muhakemenin neden safsatalı olduğunu açıklamak, İlahi Safsatayı kullanan kişiden doğrulama istemek, safsatanın sorunlarını açıkça sergileyen geçmişten örnekler sunmak veya söz konusu olgunun ilahi açıklamalar olmadan da açıklanabileceğini göstermek gibi.
  • Bazen bu safsataya bel bağlamış olan kişilerle tartışmaktan kaçınmak en iyi yol olabilir, ancak bu kişiler fikirlerini değiştirmese bile, örneğin dinlemeye istekli bir dinleyici kitlesi olması durumunda konuşmakta yarar olabileceği akılda tutulmalıdır.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 44. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
66
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 45
  • Merak Uyandırıcı! 11
  • İnanılmaz 7
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Umut Verici! 2
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/03/2023 01:11:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11584

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Yağ
Görme
Hastalık Kataloğu
Evrimsel
Sağlık Bakanlığı
Mühendislik
Doğru
Karanlık Enerji
Tespit
Diş Hastalıkları
Paleontoloji
Etimoloji
İmmünoloji
Hastalık
Öne Çıkan
Hücre Biyolojisi
Zooloji
Kan
Yeni Koronavirüs
Bilimsel
İnfografik
Hava
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Çiftleşme
Dil
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
I. Shatz, et al. İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?. (29 Mart 2022). Alındığı Tarih: 21 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11584
Shatz, I., Alparslan, E., Öztürk, . (2022, March 29). İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 21, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11584
I. Shatz, et al. “İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 29 Mar. 2022, https://evrimagaci.org/s/11584.
Shatz, Itamar. Alparslan, Eda. Öztürk, . “İlahi Safsata: İnsanlar, Anlamadıkları veya Katılmadıkları Şeyleri Neden "Tanrı" ile Açıklamaya Çalışır?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, March 29, 2022. https://evrimagaci.org/s/11584.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.