Yenilik Safsatası: Daha Yeni Olan Bir Şey Neden İllâ Daha İyi Olmak Zorunda Değildir?

Yeninin iyi olduğu yanılgısı, bir şeyin sırf yeni olduğu için, diğerlerinden daha iyi veya daha üstün olduğu düşünüldüğünde ortaya çıkan mantıksal bir yanılgıdır.

Örneğin, yeninin iyi olduğu yanılgısına düşen bir birey, bir ünlünün önerdiği yeni bir egzersiz programının, sadece yeni olduğu için alışılagelmiş diğer alternatif programlardan daha iyi olduğunu ileri sürebilir.

Bu düşünce insanların düşüncelerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynar ve kullanımında ikna etme amacı güdülmesi yönüyle bu kavramı anlamak önemlidir. Bu makalede, yeninin iyi olduğu yanılgısı hakkında daha çok bilgi edinecek, bu yanılgıyla nasıl etkili bir şekilde baş edebileceğinizi öğreneceksiniz.

Yeninin İyi Olduğu Yanılgısı Örnekleri

Tıbbi Ürünler

Yeninin iyi olduğu yanılgısının örnekleri birçok farklı alanda karşımıza çıkar.^[1] Bir örnek vermek gerekirse, sağlık sektöründe yeni tedavilerin etkinlik ve risk faktörleri açısından halihazırda var olan mevcut alternatiflerden daha kalitesiz olmasına rağmen, yeni ilaçların ve tıbbi cihazların bu sektörde hızla benimsenmesine yönelik yapılan baskılar yeninin iyi olduğu yanılgısının sonuçlarından biridir.^{[2], [3]} Buna ek olarak, yeni üretilen çözüm yollarının mevcut çözüm yollarına kıyasla genelde daha düşük kalitede olmalarına rağmen, nanoteknoloji tabanlı çözümlerin çeşitli alanlarda benimsenmesine yönelik yapılan baskılar da benzer bir yeninin iyi olduğu yanılgısı örneğidir.^[4]

Bu tarz bağlamlarda yeninin iyi olduğu yanılgısı, insanları hangi ilacı kullanmaları gerektiği gibi daha kişisel olan tercihlerinden, mevzuatlara ilişkin değişikliklere gidilmesi gerekip gerekmediği gibi bir ülkeyi tümüyle etkileyebilecek geniş çapta politik kararlara kadar birçok karar aşamasında etkiler.

Moda Diyetler ve Kilo Kaybı

Bu yanılgının var olduğu ileri gelen bağlamlardan biri de, kilo vermede "büyülü" bir çözüm vadeden, hızlı bir şekilde ancak sağlıksızca kilo kaybını hedefleyen; bilimin geçersiz saydığı ve neredeyse her zaman beraberinde potansiyel tehlikeler getiren, kilo vermede eski ve daha çok kabul görmüş çözüm yollarından daha iyi olmayan "moda diyet"lerdir.^{[5], [6]} Moda diyetin savunucuları diğer etmenlerin yanı sıra bu diyetin özellikle ne kadar yeni bir diyet olduğunu ve yakın zamanda geliştirildiğini vurgular ve kısa bir süre sonra bu diyetin yerini yeni bir diyet alana kadar insanları buna teşvik etme eğilimindedir.

Reklamcılık

Genellikle buna benzer diğer insan grupları da yine benzer yollarla ikna amacı güderek yeninin iyi olduğu yanılgısından faydalanırlar. Örneğin, reklamcılık sektöründe ürünlerin yeni olmasının onları özü gereği daha iyi yaptığı dolaylı veya direkt olarak öne sürülür ve insanları söz konusu ürünleri satın almaya ikna etmek adına yeninin iyi olduğu yanılgısına başvurulur. Bu bağlamda yeninin iyi olduğu yanılgısının nasıl göründüğüne dair aşağıdaki örneğe göz atalım:

• Reklam: "Bu eski soruna yeni bir çözümle yanıt veren, yeni geliştirilmiş ürünümüzü satın alın."

Buradaki reklamda, yeni çözümün etkinliğine veya diğer faydalarına değil, yeni oluşuna odaklanılır; ancak bu yenilik, mevcut alternatiflerden mutlaka daha iyi olduğu anlamına gelmez.

Not: Buna benzer başka bir kavram ise "kronolojik züppelik"tir; bu durum, bir kişinin daha sonraki dönemlerde var olan bilimsel, kültürel ve felsefi kavramların önceki dönemlerden mutlaka üstün olduğunu varsaymasıyla kendini gösteren, mantıksal bir yanılgıdır. Bu yanılgı, "yenilenmiş ve daha iyi gerekçelendirilmiş olan, toplumda giderek artan bilgiler; kendiliğinden ve sürekli bir şekilde modası geçmiş ve kanıtlanmamış fikirlerin yerine geçer; böylelikle, eski fikirler yalnızca eski oldukları için yanlış veya bağıntısız fikirlere dönüşür" kanısına dayanmaktadır.^[7]

Yeninin İyi Olduğu Yanılgısını Kavramak

Yeninin iyi olduğu yanılgısı, informel bir mantıksal hatadır; çünkü önermenin kendisi, yani "yeni"nin muhakkak "daha iyi" anlamına geldiği varsayımı problematiktir.

Pratikte, yeninin iyi olduğu yanılgısı genel hatlarıyla iki ana argüman içerir:

• "Yeni" olarak algılanan veya resmedilen şeyleri abartmak. Örneğin: "Kilo vermeye çalışıyorsanız, diyetteki son trendleri takip etmelisiniz; onlar her zaman en işe yarayanlardır."
• "Eski" olarak algılanan veya resmedilen şeyleri küçümsemek. Örneğin: "Kilo vermeye çalışıyorsanız, eski usul yöntemleri uygulamamalısınız; onlar asla en son ortaya çıkan yöntemler kadar iyi değildir."

Ayrıca, yeni ve eski şeylerin doğrudan karşılaştırıldığı birçok durumda, yeninin iyi olduğu yanılgısı, bu iki argümanı da aynı anda içerir. Örneğin: "Kilo vermeye çalışıyorsanız, diyetteki son trendleri takip ettiğinizden emin olun; işe yaramayan eski yöntemleri değil, bulabileceğiniz en modern diyetleri uygulamak isteyeceksinizdir."

Bununla birlikte, eski yaklaşımların tamamen başarısız olduğu ve yeni bir yaklaşımı denemenin hiçbir riski olmadığı gibi bazı durumlarda yeniliğin aslında özünde avantajlı olabileceğini belirtmek gerekir. Bu nedenle, bu akıl yürütme biçimi, yalnızca insanların yeni olan bir şeyin neden yararlı olduğunu açıklamaksızın argümanlarını söz konusu olgunun yeni oluşuna dayandırdıkları zaman yanlış bir yanılgı olarak nitelendirilebilir.

Son olarak, belirli bir şeyin lehine karşı yapılan bir görüşün yeniliğin iyi olduğu yanılgısıyla yapılması, o görüşü her koşulda yanlış yapmaz; yani, söz konusu yeni şey aslında eski alternatifinden daha iyi bir alternatif olabilir. Bunun aksini varsaymak ise "yanılgı yanılgısı" olarak bilinen ve yaygın bir düşünce modeli olan farklı bir yanılgıdır.

Not: Yeninin iyi olduğu yanılgısı aynı zamanda argumentum ad novitatem gibi farklı isimlerle de anılmaktadır.

İnsanlar Neden Yeninin İyi Olduğu Yanılgısına Kapılır ve Bunu Uygular?

Yeninin iyi olduğu yanılgısı, insanlar tarafından çeşitli nedenlerle ve genellikle farkında olunmayarak uygulanır. Bu nedenler iki ana kategoriye ayrılabilir:

• "Sıcak", duygusal motivasyonlar. Örneğin, yaygın bir duygusal motivasyon olarak insanlar kontrolün kendilerinde olduğunu hissetmeye ve harekete geçebiliyor olmaya ihtiyacı duyar; bu durum, eski çözümlerin işe yaramadığı zamanlarda ihtiyaçları olan şeyin yeni bir çözüm olduğunu düşünmelerine yol açabilmektedir.
• "Soğuk", akılcı motivasyonlar. Örneğin, yaygın bir akılcı motivasyon olarak, insanlar genellikle onlara yeni şeylerin eski olanlardan daha çok gelişme eğiliminde olduğunu düşündüren geçmiş deneyimlerine güvenme eğilimindedir.

İnsanlar yeninin iyi olduğu yanılgısında kasıtlı olmayarak bulunduklarında, argümanlarını karşılarındaki kişilere daha ikna edici kılmak adına genellikle bu motivasyonlardan yararlanırlar. Bir örnek olarak, henüz kanıtlanmamış bir tıbbi tedavinin satışını yapabilmek adına yeninin iyi olduğu yanılgısına başvuran biri, insanların şimdiye kadar tedavi edilemeyen kronik bir hastalıklarının üstesinden bu tedavinin geleceğini öne sürerek onların boş yere ümitlenmesine neden olabilir.

Yeninin İyi Olduğu Yanılgısıyla Baş Etme Yöntemleri

Yeninin iyi olduğu yanılgısıyla baş etmenin başlıca yolu, bu yanılgının içerdiği düşünce biçimine, yani "yeni"nin muhakkak "daha iyi" anlamına geldiği düşüncesine dikkat çekmek ve bu tür bir düşünce biçiminin neden problematik olduğunu izah etmektir.

Bunu başarmak için ise bu yanılgıya başvuran kişiye genel hatlarıyla argümanının yalnızca savunduğu şeyin yeni olduğu gerçeğine dayandığını; savunduğu şeyin yeni oluşunun nasıl bir faydası olduğunu, hatta yeni ve iyi olması arasında gerçekten bir bağıntı olup olmadığını gerekçelendirmediklerine dikkat çekerek başlamalısınız.

Bir sonraki adımda ise karşınızdaki kişiden neden yeniliğin bu durumda faydalı olduğunu ve yeni olan bir şeyin iyi olacağı bağlantısına hangi sebeple inandığını açıklamasını veya savunduğu şeyi farklı bir şekilde izah etmek için halihazırda sunduğu argümandan farklı bir argüman öne sürmesini ve kendisinin haklı olduğunu gerekçelendirmesini istemelisiniz.

Yalnızca ona bunun yanlış olduğunu göstermek yerine, onun düşünce biçimini açıklamasını talep etmek, genellikle daha verimli bir tartışmanın gerçekleşmesine kapı aralar; çünkü bu durum karşınızdaki kişinin söylediklerinin sizin tarafınızdan önemsendiğini anlamasını sağlar ve böylelikle bu kişi, düşünce biçiminde var olan hatayı özümseyebilir. Üstelik bazı durumlarda, bunu uygulayarak karşınızdaki kişinin aslında başından beri haklı olduğunu, yalnızca argümanını yeterince özenli ifade etmediğini fark edebilirsiniz.

Eğer karşınızdaki kişi sizin yeninin iyi olduğu yanılgısını belirtmenize rağmen argümanını gerekçelendiremiyorsa, bu durum onun düşünce biçiminin büyük olasılıkla yanlış olduğu anlamına gelir ve böyle bir durumda bunun yanlış olduğunu karşınızdaki kişiye ifade etmeye odaklanabilirsiniz. Bunun için ise karşınızdaki kişinin bir şeyin yeni olması ve iyi olması arasında herhangi bir bağıntı olmadığını veya yeni olan şeylerin mutlaka daha iyi olduğu varsayımının neden yanlış olduğunu kavramasına yardımcı olmalısınız.

Bu tür bir düşüncenin neden yanlış olduğu konusunda karşınızdaki kişiyi aydınlatmanın iyi bir yolu, ona karşıt örnekler sunmaktır. Örneğin, genel olarak yeni çıkan tıbbi çözümlerin etkinlikleri ve yan etkileri hakkında yeterli düzeyde kanıt toplanana dek nispeten riskli olarak görüldüğü gerçeğinden bahsedebilirsiniz.^[2]

Verdiğiniz örnekler ele alıyor olduğunuz tartışmanın konusuyla ne kadar alakalıysa, genellikle bir o kadar etkili olacaktır. Çünkü örnekler ne kadar yakınsa, karşınızdaki kişinin aradaki benzerlikleri fark etmesi o kadar kolaylaşacaktır. Örneğin, bir moda diyeti tartışıyor olduğunuz durumda, denenen fakat başarısız olan bir başka moda diyeti örnek göstermek, konuyla ilişiksiz bir teknolojik akımla ilgili bir örnek vermekten daha faydalı olacaktır.

Agora Bilim Pazarı

Murdo: İmkânsız Hayaller Kitabı

 
2021 Premio Andersen ve Premio Strega Ödülleri

“Yetiler gerçek değil derler. Ama işte buradayım. Adım Murdo, ben bir yetiyim. Ne zaman böyle desem, yetilerin sadece hikâyelerde var olduğunu söylerler. Yalnızca efsanelerde. Kitap sayfalarının arasında. Kurduğum imkânsız hayallerden ilki bu işte: bir kitabın dışında var olmak. Kâğıttan olmayan dağlarda yaşamak.” 

Murdo, küçük hayali bir yeti. Her sayfada bize bir hayalini anlatıyor: şiirden bir hırka örmek, bir ayakkabıya saklanmak, bir çakıl taşıyla sırlarını paylaşmak, içinde “her şey”in olduğu bir sandviç, yağmurun yerden göğe doğru yağdığı tepetaklak bir dünya…

Alex Cousseau’nun kendisine Premio Andersen ve Premio Strega gibi iki prestijli ödül kazandıran sınır tanımaz yaratıcılığı Éva Offredo’nun yalın ve muzip çizimleriyle birleşiyor, ortaya çocukluğun şiirini muhteşem bir dille aktaran, yediden yetmişe herkesi sarıp sarmalayacak ve dönüp dönüp tekrar okuma isteği uyandıracak bu büyüleyici kitap çıkıyor.

Devamını Göster

₺225.00

Satın Al Tüm Ürünler

Not: Yeninin iyi olduğu yanılgısıyla baş ederken faydalı olacak 2 ilke vardır. Bunlardan ilki, birinin ifadesini yorumlarken, o ifadenin mümkün olan en iyi yorumunun konuşmacının iletmek istediği yorum olduğunun varsayılmasını gerektiren "iyi niyet ilkesi"dir. İkinci ilke ise, aksini düşünmek için kuvvetli bir neden olmadıkça, yeninin iyi olduğu yanılgısına başvuran kişinin bunu farkında olmaksızın yaptığını varsaymamız gerektiğini ileri süren Hanlon'un Usturası'dır.

Yeninin İyi Olduğu Yanılgısından Nasıl Kaçınılır?

Bir konuda karar aşamasındayken veya konuyu başkalarıyla tartışırken, sizin de yeninin iyi olduğu yanılgısında bulunabileceğiniz gerçeğini unutmamak önemlidir.

Yeninin iyi olduğu yanılgısında bulunup bulunmadığınızı tespit etmek için, yenilik kavramından söz ettiğiniz durumlara dikkat kesilin ve bir şeyi savunurken onun yeni oluşunun iyi olmasıyla herhangi bir ilişkisinin olup olmadığını veya bu durumun herhangi bir fayda sağlayıp sağlamadığını açıklamaksızın onu yalnızca yeni olması nedeniyle savunuyor olma ihtimalinizi sorgulayın. Ardından bakış açınızı gerekçelendirmeye çalışın; eğer yapamıyorsanız, yenilik kavramını bir argüman olarak sunmama konusunda çaba gösterin ve düşünce biçiminizi yenilik kavramı olmaksızın tekrar değerlendirin.

Bazen bu aşamada, durumu yeninin iyi olduğu yanılgısında bulunan bir başkasıymış gibi ele almak fayda sağlayabilir. Örneğin, yenilik kavramı hakkında ne düşündüğünüz ile ilgili kendinize aktif olarak sorular sorabilir veya konuyla ilişkili karşıt örnekleri belirleyerek bunların argümanınız ile ilgili olup olmadığını sorgulayabilirsiniz.

Özet ve sonuçlar

• Yeninin iyi olduğu yanılgısı, bir şeyin sırf yeni olduğu için, diğerlerinden daha iyi veya daha üstün olduğu düşünülerek ortaya çıkan, mantıksal bir yanılgıdır.
• Örneğin, yeninin iyi olduğu yanılgısında bulunan bir birey, bir ünlünün önerdiği yeni bir egzersiz programının sadece yeni olduğu için alışılagelmiş diğer alternatif programlardan daha iyi olduğunu ileri sürebilir.
• Bir şeyin yeni oluşu ile ele alınan olgu arasında bir ilişki olabilir ve bazı durumlarda yenilik avantajlı da olabilir; ancak yeniliğin her zaman faydalı olduğunu ileri sürmek yanlıştır.
• Yeninin iyi olduğu yanılgısıyla baş etmenin başlıca yolu, bu yanılgının içerdiği düşünce biçimine, yani "yeni"nin muhakkak "daha iyi" anlamına geldiği düşüncesine dikkat çekmek ve bu tür bir düşünce biçiminin neden problematik olduğunu izah etmektir.
• Yeninin iyi olduğu yanılgısıyla baş ederken, yeni bir şeyin mutlaka daha iyi olmayabileceğini gösteren konuyla ilişkili karşıt örnekler vermek ve bu yanılgıda bulunan kişiden düşüncesinin gerekçelerini doğrulamasını istemek genellikle faydalı olabilir.