İç Grup ve Dış Grup: Sosyal Kimlik, Bizi Nasıl Etkiliyor?

İç grup, bir bireyin millet, ırk, din, sosyoekonomik statü veya politik duruş gibi faktörler çerçevesinde kendini bir parçası olarak gördüğü sosyal gruplardır. Dış grup ise buna bağlı olarak bir bireyin kendini bir parçası olarak görmediği grupları ifade eder. Örneğin inançlı bir birey, inandığı dine inanan diğer insanları kendi iç grubunda; başka dinlere inanan kimseleri dış grubunda olarak görecektir.

İç grup ve dış grup kavramları ve dinamikleri; sosyal kimlik kavramı ve psikolojisi hayatımızı birçok bağlamda etkileyen unsurlardır. Bu nedenle anlaşılmaları son derece önemlidir.

İç Grup ve Dış Grup Örnekleri

İç grup ve dış gruba yönelik temel bir örnek, birçok genç bireyin diğer genç bireyleri iç grubunda, yetişkinleri ise dış grubunda tutmasıdır. Bir üniversite öğrencisi, benzer şekilde kendi bölümünde okuyan öğrencileri iç grubunda olarak değerlendirir; diğer bölümlerde okuyan öğrenciler ise dış grubunda yer alır.

İnsanlar, sosyal kimliklerini millet, etnik köken, ırk, yaş, dil, sosyoekonomik statü (veya sosyal sınıf) ve meslek gibi birçok kriter çerçevesinde oluşturmaktadır ve bu kriterlerin bu denli fazla olması, birçok iç ve dış grubun oluşmasıyla sonuçlanır.^{[1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10]} İnsanların iç gruplarını ve dış gruplarını nasıl oluşturduğu ve bu gruplar çerçevesinde yaratılan sosyal kimliğin insanların düşünce ve davranışlarını nasıl değiştirebileceğine yönelik diğer örnekler şu şekildedir:

• Toplumcal cinsiyet konusunda insanlar, kendileriyle aynı toplumsal cinsiyeti paylaşan insanlara karşı bir yakınlık hissedebilirler.^[11]
• Din konusunda insanlar, kendi dini dışında bir dine inanan insanlara karşı olumsuz tavır sergileyebilirler.^[12]
• Politik duruş konusunda insanlar, kendi düşüncelerine karşı çıkan politik oluşumları destekleyen insanlara karşı ayrımcılık yapabilirler.^[13]
• Spor konusunda ise insanlar, tuttukları takıma rakip bir takımın belirli davranışlarını yersiz, etik dışı, spora yakışmayan şekilde değerlendirebilmektedir.^[14] Halbuki aynı davranışları tuttukları takımın oyuncuları sergilediğinde hiçbir sorun yok gibidir.

İç grup ve dış grup kavramları, tüm bunlara bağlı olarak ırkçılık, cinsiyetçilik, milliyetçilik, ulusçuluk, hizipçilik, kolektif narsisizm, ortak paydacılık ve kutuplaştırıcı etkisi ile göz önüne çıkan "Ya dostsun, ya düşman!" zihniyeti de dahil olmak üzere birçok yaygın olgu ile ilişkilendirilmektedir.^{[15], [16], [17], [18], [19]}

İnsanların birçok kritere dayanarak iç grup ve dış grup üretmeleri, ortalama bireylerin dahi birçok iç ve dış grup tanımlayabilmesini sağlamaktadır.^[20] Bu gruplardan bazıları, belirli durumlarda diğerlerinden daha önemli görülebilir; örneğin futbol taraftarları, bir futbol maçı sırasında tuttukları takım iç grubunu daha önemli görebilir, başka sosyal etkileşimler sırasında dahil oldukları diğer grupları daha önemli görebilirler.

İç grup ve dış grup oluşturmaya yönelik yatkınlık, türümüzde oldukça güçlü ve doğal bir şekilde kendini göstermektedir. Öyle ki insanlar, tamamen rastgele, herhangi bir sebebe dayanmayan, anlamsız kriterlere dayanarak bile minimal iç gruplar oluşturabilir ve oluşturulan grupları tanımlayabilirler.^{[20], [21], [22], [23], [24], [25], [26]} Bir insana herhangi bir gruba dahil olduğunu söylemek, bu insanın grup üyeleriyle herhangi bir ortak özelliği olmamasına rağmen sosyal açıdan ilgili grup kimliğiyle kendini tanımlamasına sebep olabilmektedir.^[27]

Sosyal kimlik olgusu hayvanlarda da gözlemlenmektedir. Örneğin şempanzeler, sosyal gruplarına dahil bir şempanzenin esnediklerini gördüklerinde sosyal gruplarına dahil olmayan bir şempanzenin esnemesine kıyasla daha yüksek bir ihtimalle esneme davranışı gösterirler.^[28]

Pixabay

İç ve Dış Grupların Psikolojisi

İnsanların iç ve dış gruplar arasında nasıl ve neden ayrım yaptığını/yapabildiğini aydınlatan temel bir çerçeve, sosyal kimlik teorisidir. Bu olgu, sosyal kimlik teorisi ile şu şekilde açıklanmaktadır:

Bir grubu... aynı sosyal kategorinin üyeleri olan, bu ortak tanıma duygusal bir yatırım yapan ve gruplarının/grup üyelerinin değerlendirilmesine yönelik belirli bir ölçüde sosyal mutabakata varmış bireyler grubu olarak kavramsallaştırabiliriz...

Sosyal gruplar... üyelerine sosyal bağlamda kendilerini tanımlayabilecekleri unsurlar sunar. Bu unsurlar, büyük oranda bağlamsal ve karşılaştırmalara açıktır; bireylerin diğer gruplara ait bireyleri kendilerine benzer veya farklı, 'daha iyi' veya daha kötü' olarak değerlendirmelerini sağlamaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %%100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır. Kreosus Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık... Daha fazla göster

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

İşbu düşüncelere dayanarak ve oldukça sınırlı bir şekilde 'sosyal kimlik' kavramı ortaya atılmaktadır... Sosyal kimlik, bir bireyin dahil olduğunu düşündüğü gruplar neticesinde belirlenen öz-imaj unsurları ile oluşur. Sosyal kimlik kavramını bu kısıtları da göz önünde bulundurarak ele aldığımızda argümanımızı şu genel çıkarımlara dayandırırız:

Bireyler, özsaygılarını sürdürmeye veya artırmaya yönelik bir çaba içerisindedir. Özbenliklerinin olumlu olmasını isterler.

Sosyal gruplar veya kategoriler, ve buna bağlı olarak üyelikler pozitif veya negatif değer çağrışımlarıyla ilişkilendirilmektedir. Buna bağlı olarak bir bireyin sosyal kimliğinin belirlenmesinde rol oynayan gruplar, grup içi veya gruplar arası boyutta varılan sosyal mutabakatlarca belirlenen pozitif veya negatif değerlendirmelere tabidir. Bu değerlendirmeler çerçevesinde sosyal kimlik olumlu veya olumsuz yönde olabilmektedir.

Bir bireyin ait olduğu grubun değerlendirmesi, değer atfedilmiş özellikler ve nitelikler baz alınarak belirli başkaca gruplarla yapılan karşılaştırmalar neticesinde gerçekleştirilir. İç grup ve dış gruplar arasında olumlu yönde farklılıklar sergileyen karşılaştırmalar yüksek prestij; olumsuz yönde farklılıklar sergileyen karşılaştırmalar ise düşük prestij ile sonuçlanır.

Bu çıkarımlar çerçevesinde bazı teorik ilkeler oluşur:

Bireyler olumlu bir sosyal kimliğe ulaşma veya olumlu sosyal kimliklerini sürdürme çabasındadır.

Tüm Reklamları Kapat

Olumlu sosyal kimlik, büyük oranda iç grup ve bazı ilgili dış gruplar arasında yapılabilen olumlu karşılaştırmalar neticesinde oluşmaktadır. İç gruplar, ilgili diğer dış gruplardan olumlu yönde farklılaşmış veya alakasız olarak değerlendirilmelidir.

Sosyal kimliğin tatminkâr olmaması halinde bireyler, mevcut gruplarını terk etmeye ve daha olumlu bir sosyal gruba dahil olmaya, ve/veya mevcut gruplarını olumlu yönde farklarla donatmaya çabalar.

Bu çıkarımlar çerçevesinde ortaya atılan temel hipotez, bir kimsenin dahil olduğu grubu iç grup/dış grup karşılaştırmaları çerçevesinde olumlu olarak değerlendirmeye yönelik baskı hissettiğini; bunun da sosyal grupların birbirleri arasında ayrımlara gitmeye zorladığını öne sürmektedir...

Tüm Reklamları Kapat

İç grup ve dış grup kavramlarını açıklamak üzere başkaca teorik çerçeveler de ortaya atılmıştır. Bu teorik çerçeveler arasında optimal ayırt edicilik teorisi, öznel belirsizlik azaltma teorisi ve sosyal baskınlık teorisi yer almaktadır.^[15] Bu teorilere ek olarak iç gruplar ve dış gruplar arasındaki ayrım ile ilişkilendirilen özel fenomenleri açıklamayı hedefleyen çeşitli düşünceler de bulunmaktadır:

• Dış grup üyelerine yönelik yapılan genellemeler, ilgili dış grup üyeleriyle gerçekleşen sosyal etkileşim bedelinin genellikle yüksek olmasıyla açıklanmaktadır. Bu bedel yüksekliği, sosyal norm farklılıkları gibi hususlar sebebiyle meydana gelmektedir.
• Kişinin iç grubunda bulunmayan veya iç grubunun düşük düzeyde sergilediği özelliklerin değersizleştirilmesi, bazı durumlarda kişisel veya kolektif öz saygıyı koruma arzusuna bağlanmaktadır.^[29]
• Dış grup üyelerinin aşağılanması, bazı durumlarda bu aşağılamada bulunan bireyin dahil olma arzusu hissettiği iç gruptaki güvensiz durumunu giderme/yerini sağlamlaştırma amaçlarına yönelik bir eylem olarak açıklanmaktadır.^[30]
• İç gruplar dahilinde gözlemlenen birçok önyargı, bireylerin iç grup üyelerine yönelik duyduğu empatinin artması ile açıklanmaktadır.^{[28], [31]} Bu empati artışına aynı zamanda bazı durumlarda dış grup üyelerine yönelik duyulan empatinin azalması da eşlik etmektedir.^[32]

Not: Bir bireyin belirli bir grup insanı kendi iç grubunda olarak görmesi, ilgili insanların kendilerini bu iç grup ile tanımlamasını veya ilgili bireyin iç gruba dahil olduğunu düşünmelerini gerektirmez. Bir başka deyişle, bir birey "Ben buyum." diyebilir; ancak "bu" olan diğer bireyler kendilerini veya bu bireyi "bu" olarak görmek zorunda değildir.

İçermeci ve Dışlayıcı Kategorizasyon

İnsanların iç ve dış gruplar arasında yaptıkları ayrım konusunda göz önünde bulundurulması gereken iki kavram şu şekildedir:

• İçermeci kategorizasyon, insanların "olduğu şeyler ile" tanımlanmasıdır. Buna bağlı olarak bir kimse örneğin liberal veya muhafazakar olabilir.
• Dışlayıcı kategorizasyon, insanların "olmadığı şeyler ile" (örneğin liberal değil veya muhafazakar değil) tanımlanmasıdır.

Bu kategorizasyon türleri, farklı sosyal grupların ve buna bağlı olarak farklı bilişsel ve davranışsal çıktıların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.^{[20], [21]} Örneğin bir çalışmada dışlayıcı kategorizasyon ile kendini tanımlayan iç grupların dış gruplara yönelik aşağılayıcı tavırlarının içermeci kategorizasyon aracılığıyla kendini tanımlayan iç gruplara kıyasla daha fazla olduğu bulgulanmıştır.^[22]

Agora Bilim Pazarı

Globe Dünya Küresi: Turuncu, 26 cm, Işıklı

Yeryüzündeki tüm ülkeleri, sınırlarını, başkentlerini, önemli şehirlerini gösteren Globe Orange, Sizi portakal bahçelerinin renklerini anımsatacak hem gerçek bir eğitim materyali hemde şık bir aksesuar görünümündedir.

• Harita Türü: Siyasi
• Çap: 26 santimetre
• Işık Durumu: Işıklı

Devamını Göster

₺650.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Pexels

Üst Gruplar ve Ast Gruplar

Üst grup (veya üst kategori), belirli sosyal ast grupları (veya ast kategorileri) içeren kümedir.^[23] Örneğin bir üniversite öğrencisi, üniversite öğrencileri grubunu bir üst grup olarak görebilir; bu noktada ast gruplar A, B, C üniversitesinde eğitim gören öğrencileri veya X, Y, Z bölümlerinde okuyan öğrencileri içerecektir.^[24]

Üst ve ast grup kavramları, insanların iç ve dış gruplar arasında nasıl ayrım yaptıklarının anlaşılması bakımından önem arz eder. Konu hakkında yapılan bir çalışmada şu sözlere yer verilmektedir:^[25]

Gruplar arası farkların değerlendirilmesi sırasında uygulanan ilk kriter, iç grup yansıtma modeli çerçevesinde iç ve dış grupların bir üst kategori paydasında buluşması veya buluşmaması kriteridir.

Eğer ilgili gruplar bir üst kategoride beraber yer almıyorlarsa dış grubun iç grup ile aynı norm veya değerleri takip etmesi beklenmez. Dış grupların barındırdığı farklar, iç grup kimliğini herhangi bir şekilde tehdit etmemektedir; nötr bir tutumla ve hatta ilgi çekici, egzotik bir olguymuşcasına incelenebilir.

Bununla beraber şayet ilgili gruplar aynı üst kategoriyi paylaşıyorlarsa bu gruplar arasında gidilecek değer veya durum ayrımları, üst grubun prototip değeri gözetilerek belirlenmektedir. Eğer gruplar arasında üst grubun temsiline yönelik bir mutabakat varsa gruplar arasındaki farklar kabul edilebilir olarak değerlendirilecek ve bir çatışmaya sebebiyet vermeyecektir. Eğer gruplardan biri veya her ikisi de kendi özelliklerini üst gruba dikte etmeye yönelik bir eğilim gösterirse; üst grubu kendi grup imajı ile ilişkilendirmeye çalışırsa iki grup arasında değer, durum ve prototiplik bazında anlaşmazlıklar çıkacak, gruplar arası çatışmalar ve ayrımcılıklar doğacaktır.

Örneğin bir üniversite öğrencisi, üniversite öğrencileri üst grubuna yönelik "Üniversiteli dediğin X üniversitesine gider, diğer üniversite öğrencileri üniversite öğrencisi sayılmamalı." gibi bir ifadeyle bir ayrımcılığa gider ve kendi kimliğini üst gruba dikte ederse Y ve Z üniversite alt grupları ilgili öğrenciye cephe alabilir.

Sosyal Kimliğin Değişkenliği

Sosyal kimlik statik değil, dinamiktir. Bir kimsenin bulunduğu ortam gibi çeşitli faktörlerden etkilenerek değişebilir. Örneğin bir futbol takımı taraftarı, futbol maçı gibi belirli senaryolarda bir dış grup üyesi olarak değerlendirilirken sosyal buluşmalar gibi başkaca senaryolarda iç grup üyesi olarak değerlendirilebilir.^[26]

İç ve Dış Grupların Hayatımızda Oynadığı Rol

İç grup ve dış grup kavramlarını göz önünde bulundurmak, insanların (ve kendimizin) davranışlarına yönelik kimi tahminlerde bulunmak gibi çeşitli durumlarda faydalıdır. Bu kavramları göz önünde bulundurarak örneğin belirli davranışları sergileyen insanların bir iç grup üyesi olması halinde tamamen tolere edilmesi, ancak bir dış grup üyesi olması halinde çifte standarta tabi tutularak eleştirilmesi gibi olguları anlayabilirsiniz. Bir başka deyişle bir arkadaşınızın size kötü bir söz söylemesi ile kardeşinizin size kötü bir söz söylemesi, sizde farklı tepkiler doğuracaktır. Bunun nedeni ise farkında olmadan yaptığınız iç ve dış grup ayrımlarıdır.

İç grup ve dış grup olgularını bu çerçevede değerlendirirken hemen hemen her durumda sorabileceğiniz bazı sorular bulunmaktadır. Bu soruları sorarak bulunduğunuz durumu daha iyi değerlendirebilirsiniz:

• İlgili insan, kendisini hangi iç gruplara ve dış gruplara dahil olarak görüyor?
• Bu insanın iç grup ve dış gruplar arasında bir ayrıma gitmesine ne sebep olabilir?
• İlgili grupların ayırt edici özellikleri nelerdir?
• İlgili grupların ortak özellikleri nelerdir?
• İlgili gruplar arasında fikir ayrılığına sebep olabilecek noktalar hangileridir?
• Sosyal gruplara ayrılma olgusu, bu insanın iç grup üyelerine ve dış grup üyelerine yönelik davranışlarını ne yönde etkilemektedir?

Pexels

Gruplar Arası Önyargı

İnsanların çevresindeki insanlara yönelik davranışları, bu insanların iç gruplarının mı yoksa dış gruplarının mı üyesi olduklarına göre değişmektedir; bu olgu gruplar arası önyargı (veya iç grup-dış grup önyargısı) olarak adlandırılır.^{[27], [28]}

Gruplar arası önyargı, örneğin tektipleştirme (İng: "stereotyping") gibi yollarla insanlara yönelik düşüncelerimizi, yani bilişimizi; diğer insanlara önyargıyla yaklaşmamıza ve insanları değerlendirme şeklimizi değiştirmemize sebep olarak tutumlarımızı; ayrımcılık/ırkçılık gibi eylemlerle davranışlarımızı etkileyebilmektedir.^{[15], [29], [30]} Bu etki açık olabilir; yani bir kimse gruplar arası önyargıdan etkilendiğinin farkında olabilir, veya örtük olabilir; böylesi bir durumda ise birey, bu önyargıdan etkilendiğinin farkında değildir ve hatta peşin hükümler vermekten kaçındığını; önyargılı biri olmadığını bile düşünüyor olabilir.^{[15], [31]}

Gruplar arası önyargı, iki temel şekilde ortaya çıkar:

• İç Grup Kayırmacılığı (İç Grup Önyargısı): Bu önyargı, bir kimsenin dış grupların zarar görmesi pahasına dahil olduğu iç gruba ve bu iç grup ile ilişkilendirilen özelliklere karşı iltimas sergilemesini içerir.^{[32], [33], [34], [35]} Bu önyargı, bir kimsenin örneğin işe alım durumlarında akrabalarını, arkadaşlarını veya ahbaplarını kayırması olarak özetlenebilecek nepotizm ve yandaşçılık gibi olgularla ilişkilendirilmektedir.
• Dış Grup Düşmanlığı (Dış Grup Önyargısı): Bu önyargı, dış grupları ve genellikle dış gruplarla ilişkilendirilen özellikleri hedef alan olumsuz düşünceleri, ifadeleri ve davranışları içermekte olup genellikle dış grupların aşağılanmasına veya dış gruba yönelik düşmanca tavırlara sebebiyet verir. Bu önyargı, örneğin bir dış grubun üyelerine karşı cephe alınmasına, hatta bazı durumlarda ilgili dış grubun üyelerinin insandan daha aşağı görülmesine (İng: "infrahumanize") veya insandışılaştırılmasına (İng: "dehumanize") sebep olabilmektedir.^{[36], [37]}

Gruplar arası önyargı, başkaca şekillerde de karşımıza çıkmaktadır.^[38] Örneğin dilbilimsel gruplar arası önyargı, insanların olumlu iç grup ve olumsuz dış grup davranışlarını; olumsuz iç grup ve olumlu dış grup davranışlarına kıyasla daha soyut bir şekilde kodladığını ve iletişimin daha soyut bir düzlemde gerçekleştiğini öne sürmektedir.^{[39], [40], [41]} Dış grup homojenlik etkisi de benzer şekilde dış grupların normalde olduklarından daha homojen ve/veya iç gruba kıyasla daha yüksek oranda homojen olduklarını öne sürmektedir.^{[41], [42], [43], [44]} Bu etki, dış grup üyelerini genelleştirme veya tektipleştirme gibi birçok bilişsel ve davranışsal örüntü ile de ilişkilendirilmektedir.^{[45], [46]} Tüm bunlara ek olarak insanların genellikle iç gruplarına dahil olan bireyler ile dış gruplarındaki bireylere kıyasla daha rahat iletişim kurduğu da gözlemlenmektedir.^{[47], [48], [49]}

Bu önyargılar ve etkiler, bir arada ortaya çıkabilir ve birbirlerini etkileyebilirler; ancak bir önyargı türünün varlığı, diğer önyargıların da var olacağı anlamına gelmemektedir.^{[50], [51]} Örneğin iç grup kayırmacılığının dış grup düşmanlığının olmadığı durumlarda da ortaya çıkması mümkündür.^{[3], [35]}

Buna ek olarak gruplar arası önyargıyı etkileyebilen, iç grup rekabeti, gruplar arası benzerlik, iç grup özcülüğü, bireysel veya toplumsal boyutta olabilen kültürel geçmiş ve grup üyelerinin yaş ve özbenlik algıları gibi birçok düzenleyici faktör de bulunmaktadır. Bu faktörler ilgili önyargının ne zaman ve nasıl ortaya çıkacağı gibi konuları etkileyebilmektedir.^{[15], [54], [55], [56], [57], [58], [59], [60], [61], [62], [63], [64]}

Özetle gruplar arası önyargı, insanların dahil olduğu veya çevresinde yer alan iç gruplara ve dış gruplara yönelik davranışlarında değişikliklere sebep olmaktadır. Örneğin bir kimse, iç grubuyla ilgili unsurları tercih ederken dış grup unsurlarından uzak durabilir; yani bir futbol takımını tutuyorsanız bir başka futbol takımının lisanslı ürünlerini satın almak istemezsiniz.^[65] Bu önyargı birçok şekilde karşımıza çıkmakta ve iç grup rekabeti gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Örneğin iç grup rekabeti, bu önyargının ne zaman ve nasıl kendini göstereceği gibi konuları etkileyebilmektedir.

Konu hakkında göz önünde bulundurulması gereken bir başka önemli husus da iç grup önyargısının bir önyargı türü olarak kategorize edilebileceği; bu önyargının kendini gösterme şekillerinin ise gruplar arası önyargı türleri şeklinde ele alınabileceği gerçeğidir. Bu çerçevede gruplar arası önyargının bir kimsenin dahil olduğu grubun başarısızlıklarını dış faktörlerle açıklaması, başarılarını ise iç grubuna atfetmesine sebep olan, bir başka deyişle "Benim grubum en iyisidir, asla hiçbir şeyi yanlış yapmaz." gibi bir algı uyandıran bir alt türü olan gruba hizmet önyargısı gibi birçok çeşidinin de bulunduğu unutulmamalıdır.^{[46], [66]}

Pixabay

Gruplar Arası Önyargıdan Nasıl Kaçınabiliriz?

Gruplar arası önyargıdan kaçınmak için aşağıda yer alan tekniklerin çeşitli kombinasyonlarından faydalanabilirsiniz:

• Konuya dikkat çekin. Örneğin içinde bulunduğunuz durumda iç grupların ve dış grupların ne olduğunu açıklayabilir, neden insanların böylesi gruplar oluşturduğunu anlatabilir ve bu önyargının insanların düşünce ve davranışlarını nasıl değiştirdiğini çevrenizdeki kişilerle paylaşabilirsiniz.^[67]
• Değişmeye yönelik bir adım atın. Bu bağlamda gruplar arası önyargının genel ve içinde bulunduğunuz duruma yönelik ne gibi sorunlar yaratabileceğine dikkat çekebilirsiniz.^[26]
• Grupların paylaştığı, ortak paydada buluştuğu konular bulmaya çalışın. Örneğin iki grubun da muzdarip olduğu bir sorunu veya iki grubun da paylaştığı özellikleri bulmaya çalışabilir, bu özelliklere odaklanarak gruplar arası önyargıya bir çözüm getirebilirsiniz.^{[26], [68]}
• Paylaşılan bir grup kimliği yaratmaya çalışın. İçinde bulunduğunuz iç grupların ve çevrenizdeki dış grupların ortak özelliklerini kullanarak bir ortak grup kimliği yaratabilirsiniz.^{[70], [71], [72]} Bu süreçte tüm alt grupların kimliklerini de korumanız mümkündür. Örneğin normalde birbirlerinden pek hazzetmeyen iki futbol takımı taraftarı, tuttukları futbol takımına halel getirmeksizin milli bir bayramda etnik kimlikleri, veya dini bir bayramda dini kimlikleriyle ortak paydada buluşabilir.
• Dış gruba dair olumlu özellikleri tespit edin. Dış gruba dahil bireylerin sahip olduğu, hoşunuza giden/sizi rahatsız etmeyen özellikleri bulabilir, böylelikle gruplar arası önyargınızı azaltabilirsiniz.
• İç gruba dair olumsuz özellikleri tespit edin. Bu bağlamda bir dış grup üyesi tarafından sergilenmesi halinde eleştireceğiniz, ancak bir iç grup üyesi tarafından sergilenmesi halinde sizi rahatsız etmeyecek özellikleri bulabilirsiniz.
• Dış grubun içerdiği heterojenlikleri ve tüm üyelerin paylaşmadığı özellikleri göz önünde bulundurun. Dış grup üyeleri arasındaki farklılıkların tespit edilmesi, gruplar arası önyargıyı azaltmanın iyi yollarından biridir. Bu yöntem, dış grubu tektipleştirmeye yönelik faktörler konusunda da oldukça etkilidir.
• Dış grup üyeleriyle empati kurun. Bir dış grup üyesine belirli bir şekilde davrandığınızda bu insanın ne hissedeceğini; bir başka kimse size aynı şekilde davransa nasıl tepki vereceğinizi düşünün.^[73]
• Dış grup üyelerini dinleyin. Dış gruba dahil bir kimseden size inanç ve düşüncelerini açıklamasını isteyebilirsiniz.
• Grup üyeleri arasındaki iletişimi artırın. Gruplar arası etkileşimler ve olumlu yönde bağlantılar gruplar arası önyargıyı düşürmekte oldukça etkilidir.^{[74], [75], [76]} Bu etkileşimler doğrudan arkadaşlık, belirli durumlarda işbirliği, bir iç grup üyesinin bir dış grup üyesiyle bir ilişkisinin olduğu bilinmesi ve hatta dış grup üyeleriyle konuşmanın hayal edilmesi şeklinde bile olabilir.^{[77], [78], [79], [80], [81]}
• Önyargı azaltma tekniklerini kullanın. Örneğin farklı gruplara dahil üyeler arasında iletişimin başarıyla gerçekleşmesi için ideal koşulları yaratmaya çalışabilir, grup üyelerini daha sakin düşünmeye ve mantıklı olmaya yöneltebilirsiniz.

Hangi teknikleri nasıl kullanacağınıza karar verirken kişisel ve duruma bağlı faktörleri de değerlendirmelisiniz. Örneğin:

• Konunun tarafları kimler? Örneğin sergilediğinizi düşündüğünüz bir gruplar arası önyargıyı ele alırken farklı teknikleri kullanmak daha isabetli olacaktır. Bununla beraber bir arkadaşınızın bu yönde bir önyargı sergilediğini düşünüyorsanız farklı şekilde davranmanız gerekir. Bu önyargıyı sergileyen kimseler bir grup insan ise kullanacağınız teknikler bambaşka olacaktır.
• Sizin kimliğiniz nedir? Önyargıyı sergileyen taraf ile olan ilişkiniz, kullanacağınız tekniklerin doğasını belirler. Örneğin bu önyargıyı sergileyen kimse bir akranınızsa daha baskın teknikler kullanabilirsiniz. Ancak önyargıyı sergileyen kimse patronunuz veya öğretmeniniz ise benimsediğiniz yaklaşım daha farklı olacaktır.
• İlgili kişinin sergilediği gruplar arası önyargının türü nedir? Bu başlık dahilinde ilgili kimselerin dış grup üyelerine yönelik düşüncelerini; gruplar arasında bir anlaşmazlık mı olduğu, yoksa yalnızca bir iletişimsizlik mi olduğu sorusunu; ilgili tarafların önyargının farkında olup olmadıklarını sorgulamanız gerekir. Eğer gerekirse ilgili tarafların düşüncelerini doğrudan kendilerine sorabilir ve edindiğiniz bilgilerle durumu daha iyi analiz edebilirsiniz.
• Ne başarmaya çalışıyorsunuz? Örneğin ilgili kimselerin dış grubunda olarak gördükleri insanlara daha ılımlı mı yaklaşmasını istiyorsunuz; yoksa iç grubunuzda bulunan insanların iç grup bileşenlerinizden bazılarına yönelik fikirlerini değiştirmek mi istiyorsunuz? Amacınız yalnızca insanların davranışlarını mı değiştirmek? Bu davranışlara sebep olan tutumları da değiştirmek istiyor musunuz? Tüm bu soruların cevapları yukarıda belirtilen teknikleri nasıl kullanmanız gerektiği konusunda size yol gösterecektir.

İnsanlar, genellikle önyargı içeren iç grup inançlarına bağışık olduklarını, yalnızca diğer insanların böyle düşüncelere kapılabileceğini düşünme eğilimindedirler.^[82] Bir başka deyişle bir kimse ırkçı veya cinsiyetçi olduğunu kabul etmeyebilir. Bu husus, siz dahil olmak üzere tüm insanların bu önyargıdan etkilenmediklerini düşünmelerine veya ne kadar etkilendiklerini fark etmemelerine sebep olabilir ve bu körlük, gruplar arası önyargının ele alınması konusunda son derece önemlidir.

Özetle iç grup önyargısı, farkındalık yaratmak, ortak grup kimliği oluşturmak, dış gruba dair olumlu ve iç gruba dair olumsuz özellikleri tespit etmek, dış grup üyeleriyle empati kurmak ve farklı grup üyeleri arasındaki iletişimi artırmak gibi birçok şekilde ele alınabilmekte ve azaltılabilmektedir.

Pixabay

Özet ve Sonuçlar

• İç grup, bir bireyin milliyet ve din gibi faktörler çerçevesinde kendisini dahil olarak tanımladığı sosyal gruplardır. Dış grup ise benzer bir kimsenin aynı faktörlere dayanarak kendisini dışında gördüğü gruplardır.
• Örneğin inançlı bir birey, inancını paylaşan diğer insanları kendi iç grubunda; farklı inançlarda olan insanları ise dış grubunda olarak görebilir.
• İnsanlar etnik köken, toplumsal cinsiyet, yaş, meslek, politik duruş gibi birçok faktöre dayanarak iç gruplar ve dış gruplar oluşturmaktadır. Hatta bu öyle güçlü bir içgüdüdür ki bir insana "Sen A grubunun bir üyesisin." demek bile bu insanın kendisini A grubunun üyesi olarak görmesine ve B grubunu dışlamasına sebep olabilir.
• Gruplar arası önyargı, iç grup ve dış gruplara yönelik adaletsiz davranışları içerir. Örneğin bir kimse, farkında olmadan iç grubunu kayırabilir ve dış grubundan nefret edebilir.
• Gruplar arası önyargı, bu önyargı farkındalığının artırılması, gruplar arası paylaşılan bir grup kimliğinin oluşturulması, dış gruba dair olumlu ve iç gruba dair olumsuz yönlerin tespit edilmesi, dış grup üyeleri ile empati ve grup üyeleri arasındaki etkileşimin artırılması gibi birçok şekilde ele alınıp azaltılabilir.