Sosyal Davranış Nedir?
Nature
- Özgün
- Evrimsel Biyoloji
Sosyal davranış, bireyler arasında meydana gelen etkileşimleri karakterize eder. Her tür, hayatta kalabilmek ve başarılı bir şekilde neslinin devamlılığını sağlayabilmek adına sosyal davranışlarda bulunur. Böylece hayvan türleri arasında geniş bir etkileşim yelpazesi oluşur. Sosyal davranışlar değişikliklere göre uyarlanabilir ve düzenlenebilir ki neslin devamlılığı doğrultusundaki riskler minimize edilir ve hayatta kalabilme olasılıkları artırılır.[1]
Yalnız antiloplarla dolu bir ortamda aslanların av yakalama oranları oldukça yüksektir fakat bir araya gelen antilop süresindeki bireylerin avlanılma olasılığı oldukça düşüktür. Sosyal davranış örneklerinden biri olan sürü halinde gezme, bir antilobun hayatta kalma olasılığını sürüdeki birey sayısı ile doğru orantılı olarak artırır. Tek olan bir antilobun aslanların hedefi olma olasılığı %100 iken 100 kişilik bir sürüdeki antilobun %1, 1000 kişilik bir sürüde ise %0.1'dir.[1]
Doğal Seçilim ve Sosyal Davranışlar
Doğal seçilim, seçilim baskısı ile açıklanabilir. Seçilim baskısı, türlerin adaptasyon yeteneklerine ters orantılı artacak şekilde tanımlanır. Bir canlının adaptasyon düzeyi ne kadar yüksekse, üzerindeki seçilim baskısı o kadar düşüktür. Doğal seçilim ise seçilim baskısının tabii hali olarak tanımlanabilir. Doğal seçilim nedeniyle türler, defans yöntemleri olan çeşitli sosyal davranışlar geliştirmiştir.
İşbirliğine Dayalı - Diğerkam Davranış
Diğerkam davranışlar, fedakar davranışlar olarak tanımlanabilir. Topluluk içindeki türün karşılık beklemeden, hatta bazı durumlarda bedel ödediği davranış biçimidir. Bu davranış biçimi köpeklerde, sincaplarda ve koloni halinde yaşayan canlılarda görülür. Örneğin, işçi böcekler kendi üreme yeteneklerini sınırlayarak kraliçeyi ve yavrularının bakımını üstlenerek koloninin uzun ömürlü olmasını garanti eder. Bu, hayvanların kişisel olarak kendilerine hizmet etmeyen eylemleri türlerinin bir bütün olarak yararına nasıl yaptıklarının harika bir örneğidir: Bu özgecil davranışlar, üremeyi her şeyin üzerinde teşvik ederek ve koruyarak koloninin hayatta kalma şansını artırır.[2]
Bir diğer örnek olan sincaplarda ise yırtıcının varlığı bir üye tarafından fark edildiğinde çığlık atarak diğer sincaplara haber verilmesi olarak gözlemlenir. Diğer üyeleri uyarmak adına çağrıda bulunan sincap sürüyü korumak için yırtıcı tarafından fark edilmeyi göze alıp özgecil bir davranış sergiler.[2]
Yurt (Savunak, Territoryum) Davranışı
Genellikle beslenme, yaşam alanları gibi elzem koşulların kıtlığında görülen bu davranış biçimi kuşlarda görülür. Birey; eşleşme, hayatta kalma, yavrularını besleme gibi amaçlarla kendi türünden diğer bireylere karşı bir alanı korur. Yurt belirleme ve savunma davranışı; tür içi çekişmeyi azaltır, popülasyon büyümesini kontrol altına alır, çevresel kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasına olanak sağlar.[3]
Örneğin sümsük kuşları, aralarında boyunlarını uzatıp birbirlerini gagalayabilecek kadar küçük mesafeler bırakacak şekilde yuva yapar, yurtlarını bağırıp çağırarak ve birbirlerini gagalayarak savunur.
Baskınlık ve Hakimiyet (Hiyerarşi) Davranışları
Hakimiyet hiyerarşisi, her hayvanın hiyerarşide kendi altındakilere karşı baskın olduğu ve üstündekilere boyun eğdiği, doğrusal veya neredeyse doğrusal bir sıralamanın var olduğu bir hayvan sosyal davranış biçimidir. Grup popülasyonu arttıkça çiftleşme, beslenme gibi yaşamsal faaliyetlerde kaos oluşmaya başlar. Hakimiyetini ve gücünü kanıtlayan üyelerin varlığıyla topluluktaki rekabet ve tansiyon azalır. Örneğin, aslanlar arasında fiziksel olarak en kuvvetli, sağlıklı erkek aslan; sürünün lideri olarak seçilir. Av yakalandığında seçilmiş kısımları yer ve en sağlıklı dişi aslanlarla çiftleşir. Böylece sürü üyeleri hiyerarşideki basamaklarındaki yerini bilir ve dominantlarla rekabet içinde olmaz.[4]
Kurtlarda da tıpkı aslanlarda olduğu gibi keskin bir hiyerarşi görülür. Sürüde erkek kurtlar, erkek kurtlara; dişi kurtlar, dişi kurtlara itaat etme eğilimindedir. Bu nedenle, her iki cinsiyette de alfa, beta, delta, omega vb. rütbeler bulunur.
Agresif Davranış
Agresif davranış, sürünün kaynaklarının kısıtlı olduğu durumlarda meydana gelen rekabet esnasında görülen davranış biçimidir. Diğer hayvana zarar verme potansiyeli ve fiili olarak da tanımlanabilen saldırgan davranış, şempanzelerde ve karınca kolonilerinde oldukça yaygındır.[5]
Erkek şempanze grupları sayıca kendilerinden daha az kişiden oluşan bir grup şempanze gördüğünde onlara zarar verme eğilimindedir. Keza, karınca kolonileri arasında da bu durum söz konusu. Böylece kazanan grup kısıtlı kaynaklardan daha rahat bir şekilde yararlanacak ve habitattaki rekabet azalacaktır.[5]
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Sonuç
Sosyal ve özgecil davranışlar, evrim konusunda adaptatif davranışlar sergilenebileceği anlayışını gerektirir. Araştırmacılar organizmaların çevreleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve çevrenin hayatta kalma ve üreme başarılarını nasıl öngördüğünü araştırarak sosyal davranışların doğal seçilim nedeniyle nasıl geliştiğini açıklayabilirler. Böylece bir canlı grubunun hayatta kalma stratejisi kolayca çözümlenebilir ve hakkında detaylı bilgi sahibi olunabilir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
16
-
5
-
4
-
4
-
3
-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ a b A. Manning. (1998). An Introduction To Animal Behavior. Cambridge University Press. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b S. T. Emlen. (1984). The Ecology Of Cooperating Behaviour. Ecology Letters, sf: 487-526. | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. R. Caldwell. (1969). The Aggresive And Territorial Behaviour Of Mantis Shrimp Gonodactylus Bredini Manning. Behaviour, sf: 115-136. | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. Drews. (1993). The Concept And Definition Of Dominance In Animal Behaviour. Behaviour, sf: 283-313. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b J. Mitani, et al. (2010). Lethal Intergroup Aggression Leads To Territorial Expansion In Wild Chimpanzees. Current Biology. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/12/2024 21:25:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15763
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
