Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Sosyal Davranış Nedir?

4 dakika
1,682
Sosyal Davranış Nedir? Nature
Evrim Ağacı Akademi: Sosyoloji Yazı Dizisi

Bu yazı, Sosyoloji yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Sosyal davranış, bireyler arasında meydana gelen etkileşimleri karakterize eder. Her tür, hayatta kalabilmek ve başarılı bir şekilde neslinin devamlılığını sağlayabilmek adına sosyal davranışlarda bulunur. Böylece hayvan türleri arasında geniş bir etkileşim yelpazesi oluşur. Sosyal davranışlar değişikliklere göre uyarlanabilir ve düzenlenebilir ki neslin devamlılığı doğrultusundaki riskler minimize edilir ve hayatta kalabilme olasılıkları artırılır.[1]

Yalnız antiloplarla dolu bir ortamda aslanların av yakalama oranları oldukça yüksektir fakat bir araya gelen antilop süresindeki bireylerin avlanılma olasılığı oldukça düşüktür. Sosyal davranış örneklerinden biri olan sürü halinde gezme, bir antilobun hayatta kalma olasılığını sürüdeki birey sayısı ile doğru orantılı olarak artırır. Tek olan bir antilobun aslanların hedefi olma olasılığı %100 iken 100 kişilik bir sürüdeki antilobun %1, 1000 kişilik bir sürüde ise %0.1'dir.[1]

Sürü halindeki antiloplar; yırtıcı hayvanlara karşı, tek başına olan antiloplara kıyasla daha çok korunur.
Sürü halindeki antiloplar; yırtıcı hayvanlara karşı, tek başına olan antiloplara kıyasla daha çok korunur.
Nature

Doğal Seçilim ve Sosyal Davranışlar

Doğal seçilim, seçilim baskısı ile açıklanabilir. Seçilim baskısı, türlerin adaptasyon yeteneklerine ters orantılı artacak şekilde tanımlanır. Bir canlının adaptasyon düzeyi ne kadar yüksekse, üzerindeki seçilim baskısı o kadar düşüktür. Doğal seçilim ise seçilim baskısının tabii hali olarak tanımlanabilir. Doğal seçilim nedeniyle türler, defans yöntemleri olan çeşitli sosyal davranışlar geliştirmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

İşbirliğine Dayalı - Diğerkam Davranış

Diğerkam davranışlar, fedakar davranışlar olarak tanımlanabilir. Topluluk içindeki türün karşılık beklemeden, hatta bazı durumlarda bedel ödediği davranış biçimidir. Bu davranış biçimi köpeklerde, sincaplarda ve koloni halinde yaşayan canlılarda görülür. Örneğin, işçi böcekler kendi üreme yeteneklerini sınırlayarak kraliçeyi ve yavrularının bakımını üstlenerek koloninin uzun ömürlü olmasını garanti eder. Bu, hayvanların kişisel olarak kendilerine hizmet etmeyen eylemleri türlerinin bir bütün olarak yararına nasıl yaptıklarının harika bir örneğidir: Bu özgecil davranışlar, üremeyi her şeyin üzerinde teşvik ederek ve koruyarak koloninin hayatta kalma şansını artırır.[2]

Bir diğer örnek olan sincaplarda ise yırtıcının varlığı bir üye tarafından fark edildiğinde çığlık atarak diğer sincaplara haber verilmesi olarak gözlemlenir. Diğer üyeleri uyarmak adına çağrıda bulunan sincap sürüyü korumak için yırtıcı tarafından fark edilmeyi göze alıp özgecil bir davranış sergiler.[2]

Yurt (Savunak, Territoryum) Davranışı

Genellikle beslenme, yaşam alanları gibi elzem koşulların kıtlığında görülen bu davranış biçimi kuşlarda görülür. Birey; eşleşme, hayatta kalma, yavrularını besleme gibi amaçlarla kendi türünden diğer bireylere karşı bir alanı korur. Yurt belirleme ve savunma davranışı; tür içi çekişmeyi azaltır, popülasyon büyümesini kontrol altına alır, çevresel kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasına olanak sağlar.[3]

Örneğin sümsük kuşları, aralarında boyunlarını uzatıp birbirlerini gagalayabilecek kadar küçük mesafeler bırakacak şekilde yuva yapar, yurtlarını bağırıp çağırarak ve birbirlerini gagalayarak savunur.

Tüm Reklamları Kapat

Baskınlık ve Hakimiyet (Hiyerarşi) Davranışları

Hakimiyet hiyerarşisi, her hayvanın hiyerarşide kendi altındakilere karşı baskın olduğu ve üstündekilere boyun eğdiği, doğrusal veya neredeyse doğrusal bir sıralamanın var olduğu bir hayvan sosyal davranış biçimidir. Grup popülasyonu arttıkça çiftleşme, beslenme gibi yaşamsal faaliyetlerde kaos oluşmaya başlar. Hakimiyetini ve gücünü kanıtlayan üyelerin varlığıyla topluluktaki rekabet ve tansiyon azalır. Örneğin, aslanlar arasında fiziksel olarak en kuvvetli, sağlıklı erkek aslan; sürünün lideri olarak seçilir. Av yakalandığında seçilmiş kısımları yer ve en sağlıklı dişi aslanlarla çiftleşir. Böylece sürü üyeleri hiyerarşideki basamaklarındaki yerini bilir ve dominantlarla rekabet içinde olmaz.[4]

Kurtlarda da tıpkı aslanlarda olduğu gibi keskin bir hiyerarşi görülür. Sürüde erkek kurtlar, erkek kurtlara; dişi kurtlar, dişi kurtlara itaat etme eğilimindedir. Bu nedenle, her iki cinsiyette de alfa, beta, delta, omega vb. rütbeler bulunur.

Agresif Davranış

Agresif davranış, sürünün kaynaklarının kısıtlı olduğu durumlarda meydana gelen rekabet esnasında görülen davranış biçimidir. Diğer hayvana zarar verme potansiyeli ve fiili olarak da tanımlanabilen saldırgan davranış, şempanzelerde ve karınca kolonilerinde oldukça yaygındır.[5]

Erkek şempanze grupları sayıca kendilerinden daha az kişiden oluşan bir grup şempanze gördüğünde onlara zarar verme eğilimindedir. Keza, karınca kolonileri arasında da bu durum söz konusu. Böylece kazanan grup kısıtlı kaynaklardan daha rahat bir şekilde yararlanacak ve habitattaki rekabet azalacaktır.[5]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Sonuç

Sosyal ve özgecil davranışlar, evrim konusunda adaptatif davranışlar sergilenebileceği anlayışını gerektirir. Araştırmacılar organizmaların çevreleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve çevrenin hayatta kalma ve üreme başarılarını nasıl öngördüğünü araştırarak sosyal davranışların doğal seçilim nedeniyle nasıl geliştiğini açıklayabilirler. Böylece bir canlı grubunun hayatta kalma stratejisi kolayca çözümlenebilir ve hakkında detaylı bilgi sahibi olunabilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Sosyoloji Yazı Dizisi

Bu yazı, Sosyoloji yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
35
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 16
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • İnanılmaz 4
  • Umut Verici! 4
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Muhteşem! 2
  • Güldürdü 2
  • Bilim Budur! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/12/2024 21:25:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15763

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Araştırmacılar
İspat Yükü
Irk
Diş Hastalıkları
Kedigiller
Neandertal
Uzun
Doktor
Göğüs Hastalığı
Yayılım
Google
Beslenme
Tehlike
Risk
Aslan
Obezite
Radyasyon
Büyük Patlama
Işık Hızı
Genel Halk
Kuantum Fiziği
Bilimkurgu
Evren
Fosil
İklim
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
N. Yel, et al. Sosyal Davranış Nedir?. (19 Ekim 2023). Alındığı Tarih: 21 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/15763
Yel, N., Uçar, D. Ş. (2023, October 19). Sosyal Davranış Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 21, 2024. from https://evrimagaci.org/s/15763
N. Yel, et al. “Sosyal Davranış Nedir?.” Edited by Damla Şahin Uçar. Evrim Ağacı, 19 Oct. 2023, https://evrimagaci.org/s/15763.
Yel, Nehir. Uçar, Damla Şahin. “Sosyal Davranış Nedir?.” Edited by Damla Şahin Uçar. Evrim Ağacı, October 19, 2023. https://evrimagaci.org/s/15763.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close