Holistik (Bütüncül) Tıp Nedir? Ne Kadarı Yalan, Ne Kadarı Doğru?

Holistik tıp; günümüzde test edilmemiş olan veya yapılan testler sonucu geçersiz olduğu gösterilmiş alternatif tıp uygulamalarından biri olmaya daha yakın bir konumdadır. Ancak birçok alternatif tıp uygulamasında olduğu gibi, tanımdaki nüansa bağlı olarak diğer alternatif tıp uygulamalarından ayırmak, modern tıpla örtüştürmek ve dolayısıyla geçerli bir uygulama olarak yansıtmak mümkündür. Bunu anlayabilmek için, holistik tıbbın ne olduğunu tanımlamakta fayda vardır.

Holistik tıp konseptinde esas olan, bir hastayı yalnızca fiziksel özelliklerini ele alarak değil; duygusal, ailevi ve toplumsal bağlamda bir bütün olarak incelemek ve tedavi etmektir. Dolayısıyla holistik tıp, hastaları, hastanenin bir ucundan girip diğer ucundan çıkan duygusuz makineler olarak görmememiz gerektiğini, onların fiziksel semptomlarının ötesinde insanlar olduklarını hatırlamamız gerektiğini söyleyen bir yaklaşım olarak tanımlanacaksa, modern tıp açısından herhangi bir sorun yaratmayacaktır. Çünkü modern tıp da bu görüşle hemfikirdir.

Ne yazık ki holistik tıpla uğraşan kişiler, nadiren holistik tıbbı bu "masum" ve "dürüst" düzeyde bırakmaktadır. Bu alanda faaliyet gösteren birçoklarına göre modern tıp, hastaları fiziksel semptomları ötesinde görmemektedir ve hatta bu tür daha genel bir bakışı reddetmektedir. İşte sorun burada başlar; çünkü bu şekilde tanımlandığında holistik tıp, bir sahtebilim türü hâline gelmektedir; nitekim modern tıp çerçevesindeki hasta bakımında da holistik anlayışın benimsenmesinin hastaya yarar sağlayacağı genel olarak tüm sağlık profesyonellerince zaten kabul edilmektedir. Yani konvansiyonel tıp esaslarını uygulayan hekimler de hâlihazırda bu anlayışı kendi tedavi protokollerine bir biçimde yansıtma eğilimindedir.

Holistik tıp konusunda ön planda olan isimlere ve iddialarına baktığımızda, önemli bir bölümünün bu tıbbın bir parçası olmak yerine, tıbbın karşısında veya sözde "alternatifi" olan, sahte ve yanıltıcı argümanları pazarladığını görmekteyiz. Örneğin tamamlayıcı tıpla ilgilenen bazıları, bu bütüncül anlayışın yalnızca kendileri tarafından benimsendiğini ve hatta "modern tıp" doktorlarının bu tür düşüncelere karşı olduğunu iddia etmektedir. Bu hekimler, genellikle kendilerini "Bütüncül Tıp Uzmanı" olarak tanıtırlar ve konvansiyonel tıbbın bütüncül anlayıştan uzak olduğunu sık sık vurgular, her fırsatta bu iddiayı destekleyecek örnekler sunmaya çalışırlar. Böylece kendilerinin, diğer doktorlardan farklı ve özel olduğunu, onların yapamayacağı şeyleri yapabileceklerini imâ veya iddia etmiş olurlar. Bu, doğru değildir.

Bütüncül Tıpçıların "Özel Olma" İddiası

Bütüncül tıp eğitimi veren kuruluşlar tanıtımlarında sürekli modern tıbbın bütüncül tıptan çok uzak bir bakış açısına sahip olduğu iddiasını ön plana çıkarmaktadır. Buna ek olarak, holistik tıp ile ilgilenen kişiler, homeopati veya akupunktur gibi uğraşlara da sahip olmaya meyilli oldukları için, holistik tıp uygulamasını özellikle vurgulayan kişilerin sahtebilimleri destekleme ihtimali de daha yüksektir.

Örneğin İngiltere’deki Homeopati Okulu, "Neden Bizden Eğitim Almalısınız?" başlıklı tanıtım yazısında modern tıbbın mental, duygusal ve fiziksel sağlık arasında bir ilişki olduğunu kabul ettiğinden, ancak orada baskın olan anlayışın insan vücudunu kısımlara ayırıp her birini ayrı ayrı tanılar altında tedavi etmek olduğundan bahsederek, konvansiyonel tıbbın bütüncül tıp ilkeleriyle çeliştiği mesajını vermektedir. Aynı şekilde İngiliz Akupunktur Akreditasyon Kurulu da kendi web sitesinde tamamlayıcı tıbbın bütüncül bir anlayışla, ruh ve bedeni bir olarak görüp tedavi etme çabası içinde olduğunu, fakat modern tıbbın bu gerçeği henüz "keşfedemediğini" belirtmiştir.

Bu gibi örnekler tamamlayıcı tıpla ilgilenen sağlık profesyonellerinin konvansiyonel tıbbın holistik görüşü bütünüyle reddetmediğini kabul etmekle birlikte; bütüncül sağlık ilkelerini tam anlamıyla yalnızca kendilerinin benimsedikleri algısını oluşturmaya çalıştığını göstermektedir. Bu tür yaklaşımlar, holistik tıpla uğraşanların özel yeteneklere veya tekniklere sahip olduğu izlenimini yaratmaktadır. Holistik tıpla uğraşan kişilerin özel hiçbir yeteneği olmadığı gibi, modern tıbbın tekniklerinin ötesinde, işe yaradığı gösterilebilmiş hiçbir uygulaması yoktur.

Holistik Tıpçılar, İddia Ettikleri Gibi "Bütüncül" Değiller!

Her ne kadar holistik tıpçılar, konvansiyonel tıbbın ötesinde bir bütüncüllük anlayışına sahip olduklarını iddia etseler de, çoğu zaman uygulamalarının bütüncül olmaktan çok uzak olduğu, hatta modern tıptan bile daha az bütüncül oldukları görülmektedir. Örneğin holistik tıpçıların sıklıkla başvurduğu ve çalışmadığı bilimsel olarak ispatlanmış olan homeopati sözde-tedavileri (örneğin bir "homeopati preparatı"), sizin var olan tüm sağlık sorunlarınıza çözüm olacağını, çünkü sizi "bütüncül bir sağlığa" kavuşturacağını iddia eder. Bunun "holistik" olan hiçbir tarafı yoktur: Bu tek preparatla vücudunuzun ayrı bölgelerindeki, tamamen farklı mekanizmalar ve farklı faktörler sonucu oluşmuş rahatsızlıkların giderilmesini beklemek ne kadar gerçekçi olacaktır?

Bu bakımdan düşünülecek olursa, asıl holistik tıp, modern tıptır ("konvansiyonel tıp"). Konvansiyonel tıp, bütüncül anlayışı reddetmez; tam tersine, modern tıp zaten bütüncül bir sağlık halini hedefler. Konvansiyonel tıp; birçok farklı branştan, birçok farklı sağlık profesyoneli ve bilim insanının iş birliği ile konuyu farklı açılardan ele alarak ortaya koydukları ortak "bütüncül" sonucu değerlendirir.

Örneğin, hepatit B enfeksiyonunu ele alalım. Hepatit B’den korunma, hastalığın tanısı ve tedavisi için yürütülen bilimsel çalışmalarda immünoloji, viroloji ve hepatoloji uzmanlarının ortak çalışması gerekir. Bu uzmanlar birbirinden çok farklı alanlarda çok farklı prensiplere göre çalışmakla birlikte, hiçbiri bahsedilen bütüncül anlayışı reddetmez, çünkü asıl amaç hastayı genel bir sağlık haline kavuşturmaktır. Hastanın yaşam şartları, beslenmesi, psikolojisi her aşamada ayrı ayrı göz önünde bulundurulur. Bu detayların tümüne hâkim olmak, bilim insanları açısından enfeksiyonun bulaş riskini azaltmak için de oldukça önemlidir. Yani tek bir hastanın da değil, toplumdaki bireylerin tümünün sağlığı için çalışılmaktadır. Birbirinden bağımsız çalışmalar aslında her zaman tek bir bütüncül amaç için yürütülmektedir.

İşin Özü: Doğaüstünü Doğadan Ayrı Tutmak...

Konvansiyonel tıp ile "alternatif tıp" anlayışının bütüncül yaklaşım açısından ayrı durduğu nokta, gerçekte tam olarak şurasıdır: Konvansiyonel tıp, "insanın içindeki ruhsal enerji", "Qi gücü" gibi kavramları esas alan bir anlayış benimsemez, kanıta dayalı olmayan bu tip inançlarla ilgilenmez. Bunların hiçbir bilimsel temeli olmadığını kabul edecek olursak, bu tarz görüşlere "tamamlayıcı" değil, "alternatif" tıbbın ileri sürdüğü görüşler diyebiliriz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Alternatif tıp bilimsel değildir. Tıbbın alternatifi yoktur. Eğer bir şey bilimsel ise, yani bağımsız olarak tekrar edilebilen kanıtlara dayanıyorsa, test edilebilir (ve edilmiş) argümanlara dayanıyorsa, zaten modern tıbbın parçası olacaktır. Bunun haricinde kalan uygulamalar, modern tıp alternatif uygulamaları reddettiği için değil, bu uygulamalar çalışmadığı için modern tıbbın parçası değildir. Bunları alıp, "alternatif tıp" adı altında uygulamak, alternatif bir tedavi uygulamak anlamına gelmez; çalışmadığı bilinen (veya çalıştığı gösterilememiş olan) sözde-tedavilerle hastaları denek haline getirmek demektir.

Sonuç

Özetle, tıpta bütüncül sağlık anlayışını benimsemekte hiçbir sorun yoktur. Asıl sorun, bazı hekimlerin modern tıbbın bütüncül anlayışla çeliştiğini iddia etmeleri, bütüncül anlayışın yalnızca alternatif tıp uygulamaları ile sağlanabileceğini iddia ederek ilgi çekmeye çalışmasıdır. Gerçek ise bunun tam aksidir.

Sağlık sorunlarınız giderilmediği sürece bahsedilen genel iyilik haline de ulaşamazsınız. Fakat örneğin retina hastalıklarında uzmanlaşmış bir göz hekimi, retinanızda meydana gelecek bir sorunun ve çözümünün detaylarını en iyi bilecek, dolayısıyla bu hastalığın sizin hem fiziksel hem de ruhsal durumunuzu nasıl etkileyeceğini tüm açılardan değerlendirerek tedavinizi planlayacak ve sizi sağlığınıza kavuşturacak en doğru kişidir. Bu kişinin ilk etapta sizin psikolojinizi sorgulamıyor olması, psikolojinizi umursamıyor olmasından değil, psikolojik sorunlarınızın önemli bir kısmının retinanızdaki sorundan ötürü görememenizden kaynaklandığını varsaymasıdır. Bu hastalığı tedavi edebilecek yegâne kişi, göz doktorudur. Eğer bu tedavi sonrasında da yaşam standardınızın yükselmediğini görecek olursa, kendisi her şeyi biliyormuş gibi davranmak yerine, sizi psikoloji konusunda uzman bir hekime (veya bir psikologa) yönlendirecektir. Holistik tıpçılar, tıbbın bütün dallarında uzman olmamalarına rağmen, böyleymiş gibi davranmaktadırlar ve hasta iyiliğini tehlikeye atarak Hipokrat Yemini'ni ihlâl etmektedirler.

Son olarak, yazımızın başında da vurguladığımız gibi, tamamlayıcı tıpla ilgilenen tüm hekimler bu yanlış algıyı destekliyor demek haksızlık olur. Ülkemizde ve dünyada işini oldukça düzgün ve etik bir biçimde yapan, bu alandaki bilgi birikimi ile öne çıkan son saygı duyulası birçok hekim mevcuttur. Ancak "hasta" tarafında olan bizler, sırf daha "egzotik" diye, kolaylıkla alternatif tıbba kayabilen "holistik tıp" gibi uygulamaları talep etmezsek, hekimler de özellikle bunu vurgulamak zorunda kalmayacaktır; çünkü anlattığımız gibi, hastayı bir bütün olarak incelemek zaten konvansiyonel tıbbın bir parçasıdır. Halktan holistik tıp yönünde talepler geldikçe, hekimler de onların endişelerini dindirebilmek adına bu uygulamaları vurgulamak zorunda kalmaktadır. Holistik tıptan bahsetmeyen bir hekimin de sizi tedavi etmek için elinden geleni en iyi şekilde yapacağını, bunu yapmazsa da nedeni "holistik tıp" uygulamıyor olması değil, mesleğinin gereklerini tatmin edici düzeyde icra etmeyen azınlıkta olmasıdır.