Chutzpah Nedir? Fazla Özgüven (Küstahlık) Göz Çıkarır mı?

Chutzpah (veya küstahlık), yüksek bir özgüven ve utanmazlık ile, genellikle saygısız veya kaba olarak değerlendirilecek riskleri almaya yönelik bir yatkınlık anlamına gelir. Örneğin küçük bir startup sahibi bir girişimci, büyük bir şirketin CEO'sunu herhangi bir davet veya müsaade olmaksızın arayabilir. Bu girişimcinin sergilediği davranış, chutzpah'a güzel bir örnektir.

Chutzpah olgusu, belirli durumlarda faydalı, belirli durumlarda zararlı olabilmektedir ve dolayısıyla kullanışlı, ancak tehlikeli bir strateji olarak kabul edilmektedir. Bu makalede chutzpah hakkında detaylı bilgi edinecek, nasıl doğru bir şekilde bu olgudan faydalanabileceğinizi görecek ve karşılaştığınız bir chutzpah temelli davranışı nasıl ele alabileceğinizi öğreneceksiniz.

Chutzpah Örnekleri

Chutzpah'ın temel bir örneği, bir iş görüşmesine giden bir kimsenin "Beni işe almanız için hiçbir sebep yok. Ne gereken kalifikasyonlara sahibim, ne de alana dair bir fikrim var. Ama yine de beni işe almalısınız çünkü bu işi yapmanın öyle bir yolunu bulacağım ki diğer adaylardan daha yüksek performans sergileyeceğim." tarzı bir söylemde bulunmasıdır. Bir başka örnek de Haider isimli, Hindistan'da çekilmiş bir filmde karşımıza çıkmaktadır.^[1] Bir soyguncu bankayı soyar, ardından soyduğu bankada bir hesap açmak ister; ki çaldığı paraları bu hesaba koyabilsin. Yazar Guy Kawasaki ise chutzpah'ı "Yasadışı yollarla elde edilmiş bir yazılımda bulunan bir hatayı ilgili şirketin müşteri hizmetlerine bildirmek." şeklinde özetlemektedir.^[2]

Yiddişlerin Keyfi isimli kitapta da ise klasik (ve biraz uç) bir chutzpah örneği verilmektedir:^[3]

Chutzpah, annesini ve babasını öldüren bir adamın bir yetim olduğunu öne sürerek adaletin vicdanına sığınmasıdır. Böylesi insanlar (yani chutzpanik'ler), sizi döverken 'Yardım edin! Yardım!' diye bağıran insanlar olarak tanımlanabilir.

Bu örneklerin yanında chutzpah, hukuk alanında da birçok örnekle karşımıza çıkmaktadır.^[4] Örneğin 1993 yılında yapılan bir çalışmada "chutzpah" sözcüğünün yüzün üzerinde vakada geçtiği bulgulanmıştır.^[5] Bu vakaların ilki, 1972 yılında Gürcistan'da bir Temyiz Mahkemesi'nde görülen bir davadır. Davada davalı taraf, silah çalmak amacıyla kasaba karakolunu basmak ile suçlanmıştır.

1993 yılında yapılan bu çalışmada bir espriye de yer verilmektedir:

Bir adam, bir avukata gider ve şu soruyu sorar: 'Danışma ücretiniz ne kadar?'

Tüm Reklamları Kapat

Avukat cevap verir, 'Üç soru için bin dolar.'

Kişilik Psikolojisi ile ilgili diğer içerikler ›

• Kendi Kendine Mesafelendirme: Daha Sağlıklı Kararlar Vermek İçin, Kendinizden Uzaklaşın!
• Silahsızlandırma Tekniği Nedir? Psikolojik Silahsızlandırma, Çatışmaları Önleyip, Sağlıklı Bir İletişimin Önünü Nasıl Açar?
• Odysseus Anlaşması: Bugünkü Siz ile Gelecekteki Siz Arasında Yapılan Sözleşmeler...

'Vay canına! Bu çok pahalı değil mi?'

'Evet, öyle. Üçüncü sorunuz nedir?'

Hukuk alanında chutzpah olgusuna yönelik iki örnek, Amerikalı hukukçu ve akademisyen Alan Dershowitz'in "Chutzpah" isimli kitabında karşımıza çıkmaktadır:

Chutzpah'ın klasik tanımı.... benim deneyimlerimle de desteklenmektedir: Sahte antika eser satmaktan suçlu bulunmuş bir müvekkilim bana ödemesini... sizin de tahmin ettiğiniz üzere... antika eserler ile yapmak istedi. Davasını kazandığım bir başka müvekkil, beni görevimi suistimal etmekle suçlayarak dava açtı; zira artık kendisi devleti dolandıramıyordu.

Verilen tüm bu olumsuz örneklerin yanında chutzpah'ın olumlu örnekleri de yok değildir. Örneğin dil öğrenimi konusunda dilbilimsel chutzpah, yeni bir dil öğrenen kimselerin özellikle bir eleştiriyle karşı karşıya kalacağı durumlarda anksiyetenin pençesine düşerek veya yanlış yapmaktan çekinerek konuşmaması yerine özgüvenli bir şekilde davranmasını ve yeni dili kullanmasını sağlayabilmektedir.

Sergilediği chutzpah davranışı ana hatlarıyla olumlu karşılanmış bir yazar, şu hikayeyi anlatır:^[2]

Adı sanı bilinmez, kendi kitaplarını kendisi basan çiçeği burnunda bir yazardım. Genel kanı, bir best-selling yazar ve Apple'ın baş sözcüsü olan o adamdan bir kitap arkası sözü alamayacağım yönündeydi. Yine de bir teklifte bulundum, ve tabii ki reddetti. Ben de teklifimi kabul edene kadar arsızca peşinden koştum; 'Küstahlığın çok hoşuma gitti.' sözleri eşliğinde teklifimi kabul etti.

Geniş bir çerçeveden ele alındığında chutzpah, birçok farklı alanda karşımıza çıkmaktadır. Bu başlıkta olumsuz örnekleri kadar olumlu sonuç doğuran örnekler de ele alınmıştır.

Not: Chutzpah olarak yorumlanabilecek bir davranış sergilemekte olan veya bu davranışı alışkanlık haline getirmiş insanlara chutzpadik veya chutzpanik denmektedir. Buna ek olarak chutzpah davranışı, bazen konuşma dilinde cüretkâr veya atılgan, haddini bilmez sıfatlarıyla da anılmaktadır.

Pixabay

Olumlu ve Olumsuz Chutzpah

Bir kişilik özelliği olarak chutzpah, hem olumlu, hem de olumsuz yönler içermektedir:^[4]

'Chutzpah' gibi Yiddiş sözcükleri özel kılan bir özellik de bu sözcüklerin bağlam ve yere bağlı olarak anlamlarının değişmesidir. Doğru koşullarda ve konumda 'chutzpah' sözcüğü, 'cesaretli' anlamına gelebilir. Yanlış bir yerde ve durumda ise aynı sözcük 'arsızlık' anlamına da gelebilir.

Bu bulgu, aynı zamanda konu hakkında yapılmış araştırmalarla da desteklenmektedir.^[6] Bu araştırmalarda chutzpah'ın hem olumlu, hem olumsuz tarafları olduğu bulgulanmıştır:

• Olumlu chutzpah, genellikle olumlu sonuçlar doğurur ve özgüvenli, gözüpek ve cesaretli olmakla ilişkilendirilir.
• Olumsuz chutzpah, genellikle olumsuz sonuçların doğmasına sebep olur ve normların ihlâl edilmesiyle, sınırların aşılmasıyla ilişkilendirilir.

Bununla beraber birçok durumda olumlu chutzpah ile ilişkilendirilen davranışlar, doğası gereği beraberinde olumsuz taraflarını; olumsuz chutzpah ile ilişkilendirilen davranışlar ise beraberinde olumlu taraflarını da gündeme getirmektedir. Dolayısıyla olumlu ve olumsuz chutzpah arasında bir ayrıma gitmek son derece güçtür; ve chutzpah davranışının nasıl algılanacağı ilgili kişilerin bakış açısına göre de değişmektedir. Konu hakkında yazılan bir kitapta bu durum şu sözlerle aydınlatılmaktadır:^[7]

Chutzpah sözcüğünün hem olumlu, hem olumsuz bir çağrışımının olduğu yadsınamaz.

Tüm Reklamları Kapat

Chutzpah davranışında bulunan bir kimseye göre davranışı cesurdur, baskındır. Bu kişi hakkını arıyordur, geleneklere ve otoriteye baş kaldırıyordur; insanları düşünmeye sevk ediyordur.

Ancak bu davranış ile karşı karşıya gelen kişiler için davranış yersiz bir küstahlık, cüret, vurdumduymazlık, kibir veya hadsizlik olarak değerlendirilir. Chutzpah'ın ne olduğu, gerçekten de kişiden kişiye değişmektedir.

Özetle chutzpah, olumlu ve olumsuz olarak değerlendirilebilmekte ve bir bütün olarak ele alındığında iyi veya kötü bir davranış biçimi olarak görülebilmektedir. Bunun yanında chutzpah'ın olumlu yönleriyle ilişkilendirilen davranışlar, beraberinde olumsuz yönlerini de getirmektedir. Bu nedenle chutzpah'ın olumlu veya olumsuz, faydalı veya zararlı olduğuna yönelik herhangi bir çıkarımda bulunmak güçtür. Zira davranışın olumlu/faydalı olarak mı görüleceği, veya olumsuz/zararlı olarak mı görüleceği sorusunun cevabı, insanların bakış açısına göre değişmektedir.

Chutzpah'ın Faydalı ve Zararlı Yönleri

Chutzpah'ın temel faydası, sizi normalde risk almaktan kaçınacağınız durumlarda olumlu riskler almaya sevk etmesidir. Örneğin bu, çiçeği burnunda bir girişimcinin bir ihale koparmak üzere örf ve adetleri gözardı ederek büyük bir şirketin CEO'suna doğrudan ulaşması anlamına gelebilir.

Agora Bilim Pazarı

Dünya Küresi: Antik, 20 cm, Işıklı

Dünyanın siyasi durumunu eskitme harita tekniği ile geçmişi ve bugünü bir arada sunan “Işıklı Antik Küre”miz ofislerin vazgeçilmez bir aksesuarı niteliğindedir.

• Harita Türü: Antik
• Çap: 20 santimetre
• Işık Durumu: Işıklı

Devamını Göster

₺632.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Uygulamalı Chutzpah teriminin ele alındığı bir çalışmada şu sözlere yer verilmektedir:^[8]

[Uygulamalı Chutzpah], bir kimsenin hakkından gelebileceğini veya nereye gideceğini bilmeksizin gözüpek bir tavırla risk almaya yönelik yatkınlığıdır. Uygulamalı Chutzpah'ın dayandığı tek nokta, 'herhangi bir riskin alınmaması durumunda hiçbir şeyin başarılamayacağı' hissidir.

Buna bağlı olarak chutzpah'ın göze çarpan bir başka faydası da içinde bulunduğunuz durumda ne yapmanız ve nasıl yapmanız konularına odaklanmanıza yardımcı olmasıdır. Bu fayda, özellikle potansiyel engellere kafa yorarak herhangi bir aksiyon alamayacağınız veya risk alma konusunda yersiz endişelere kapıldığınız durumlarda kendisini gösterir.

Ancak chutzpah, yalnızca faydalı olarak kabul edilebilecek bir davranış değildir; zira chutzpah, sizi yersiz riskler almaya veya kötü sonuçlar alacağınız yönde davranmaya da teşvik edebilir. Örneğin bir kimse, bir yönetici tarafından yönetilen bir etkinliğin ortasında herhangi bir konuda fikrini kabul ettirmek amacıyla baskın tavırlar sergileyebilir. Böylesi bir davranış, bu kişinin etkinlikten atılmasına sebep olabilir.

Chutzpah'ın bir başka tehlikesi de sizi zaman ve enerji gibi kaynaklarınızı daha faydalı bir şekilde kullanabilecekken muhtemelen harcadığınız çabaya değmeyecek konularda kullanmaya sevk edebilecek olmasıdır.

Ana hatlarıyla ele alındığında chutzpah'ın faydaları sizi iyi riskler almaya, içinde bulunduğunuz durumda atılması gereken adımları atmaya, odaklanmanız gereken konuya odaklanmaya ve neyi nasıl yapacağınız konusunda düşünmeye sevk etmesidir. Zarar ve tehlikeleri ise kötü risk almaya sebep olabilmesi, kötü sonuçlar doğuracak şekilde davranmaya sevk etmesi ve manasız konularda mesai harcatması olarak özetlenebilir.

Not: "İyi" riskler, alınmasının alınmamasına kıyasla daha iyi sonuçlar doğuracağı risklerdir. "Kötü" riskler de aynı şekilde kaçınılmasının veya alınmamasının daha hayırlı olacağı risklerdir. Ancak, "iyi" risklerin hala bir risk olduğu, bir başka deyişle alınmaları ne kadar mantıklı olursa olsun, yine de kötü sonuçlar doğurabileceği unutulmamalıdır.

Pixabay

Chutzpah: Nasıl Kullanılır, Nasıl Karşı Konulur?

Chutzpah, yanlış bir şekilde kullanıldığında birçok sorun yaratabilecek bir davranışlar silsilesidir. Dolayısıyla chutzpah'a başvurulmadan önce öncelikle bir durum değerlendirmesi yapılmalı ve şu sorular sorulmalıdır:

• Chutzpah ne amaçla kullanılacaktır?
• Chutzpah nasıl bir ortamda kullanılacaktır?
• Chutzpah'ın sergileneceği kişiler kimlerdir?
• Chutzpah, ne türde davranışlarla sergilenecektir?
• Chutzpah'ın potansiyel faydaları ve bu faydaların elde edilme ihtimali nedir?
• Chutzpah'ın potansiyel riskleri ve bu risklerin gerçekleşme ihtimali nedir?

Chutzpah'tan faydalı olacağı düşünülüyorsa chutzpah'ın özgüvenli, gözüpek ve cüretkar olmak gibi olumlu taraflarına odaklanılmalı; normların dışına çıkmak ve sınırları ihlâl etmek gibi olumsuz taraflarından mümkün ölçüde uzak durulmalıdır. Buna ek olarak yukarıdaki soruların cevapları ve yapılan durum değerlendirmesi neticesinde chutzpah'ın belirli bir durumda başvurulabilecek en iyi teknik olmadığı düşünülüyorsa (bir başka deyişle alınacak ilgili risk, potansiyel çıkarlara değmeyecekse) chutzpah'ın kullanılması mantıklı olmayacaktır; yerine başka alternatifler düşünülmelidir.

Buna ek olarak chutzpah'ı kullanımına yönelik bir karar alırken en iyi sonuçların elde edilebilmesi için çeşitli önyargı azaltma tekniklerinden faydalanabilirsiniz. Bu tekniklerden birisi kendi kendine mesafelendirme tekniğidir. Bu teknik ile sergileyeceğiniz davranışın dışarıdan nasıl görüneceğini, diğer insanlar tarafından nasıl değerlendirileceğini tespit edebilirsiniz. Bu çerçevede başvurabileceğiniz bir başka yöntem de fikirlerine güvendiğiniz birinden akıl almaktır.

Son olarak, chutzpah'ın kullanımına yönelik bir karar alınacağı zaman özellikle chutzpah'ın sergilenmesinin faydalı ancak ahlakî açıdan sorunlu olduğu durumlarda eylemlerinize yön verebilecek ahlakî ilkeleri göz önünde bulundurmak da önem arz eder. Bu bağlamda başvurabileceğiniz bir ahlakî ilke altın kural ilkesidir. Bu ilke, diğer insanlara size davranılmasını istediğiniz gibi davranmanız gerektiğini öne sürer.

Chutzpah'a Nasıl Karşı Konulur?

Chutzpah çerçevesinde değerlendirilebilecek davranışlara karşı koymanın tek bir doğru yolu bulunmamaktadır; zira bu davranışlara karşı gösterilecek tepki, chutzpah davranışında kimin bulunduğu, kime karşı ve hangi koşullarda bu davranışı sergilediği, bu türdeki davranışlara yönelik tutumunuz ve davranışa karşı koyarak nasıl bir fayda sağlayacağınız gibi birçok faktör çerçevesinde belirlenmektedir.

Ancak yine de takip edebileceğiniz ve göz önünde bulundurmanız gereken birkaç temel ilke bulunmaktadır:

• İnsanlar, sergilediği davranışın küstah bir davranış olduğunun farkında olmayabilirler veya ilgili davranışlarının ne denli rahatsız edici olduğunu bilmeyebilirler.
• İnsanların amaçları ve sergiledikleri davranışa yönelik farkındalıkları konusunda takip edebileceğiniz bir ilke, Hanlon'un Usturası'dır. Hanlon'un usturası, "Bireyin sersemliğiyle izah edilebilecek hiçbir şeyi kötü niyete yormayın!" sözleriyle özetlenebilmektedir. Bir başka deyişle Hanlon'un Usturası, ana hatlarıyla ele aldığında alternatif bir açıklama bulunduğu müddetçe bir bireyin bir davranışı zarar vermek amacıyla yapmadığını düşünmenizi öğütler.
• Chutzpah (ve özellikle normları ve sınırları ihlâl eden olumsuz chutzpah), chutzpah davranışını sergileyen bireye karşı refleks olarak bir olumsuz tepki doğurabilmektedir. Böylesi bir olumsuz tepkinin düşünce ve davranışlarınızı etkilemesine izin vermemeli; içinde bulunduğunuz durumu düzgünce analiz ederek bir karar almalısınız. Çünkü bu tür durumlarda ilgili davranış sizi ne kadar sinirlendirirse sinirlendirsin, bu davranışı yapıcı bir şekilde ele almak görece daha iyi sonuçlar doğurabilmektedir.
• Chutzpah davranışının uygunsuz bir şekilde sergilendiği durumlarda bu davranışı sergileyen bireyin doğrudan topa tutulması, belirli senaryolarda faydalı olabilir. Böylesi bir tepki belki davranışın sergilendiği anda faydalı olmayacaktır; ancak uzun vadede ilgili davranışı sergileyen insan, sizin böyle davranışlara tahammül etmeyeceğinizi ve her şeyin farkında olduğunuzu düşünerek ayağını denk alabilir.

Pixabay

Chutzpah Sözcüğünün Kökeni ve Etimolojisi

Chutzpah, gösterilmesi tanımlanmasından daha kolay bir kavramdır... Bir chutzpahnik'i, yani küstah birini sergilediği davranışları gördüğümüz anda fark edebiliriz, tek kelimelik tanımlar yeterli değildir...^[7]

Oxford İngilizce Sözlüğü'ne göre chutzpah sözcüğü, "Terbiyesizlik, küstahlık, haddini bilmezlik, cüretkarlık" anlamlarına gelen Yiddiş khutspe sözcüğünden türetilmiştir. Bu sözcüğün kökeni ise benzer bir anlam taşıyan Aramice ḥuṣpā, ve "küstah olmak, haddini bilmemek" anlamına gelen ḥaṣap sözcüklerine dayanmaktadır. Aynı sözcükler, İncil sonrası İbranice'de de yer almaktadır.

Modern İbranice'de ise bu sözcük, חוצפה şeklinde karşımıza çıkmakta ve bazı ufak farklar içermesine karşın İngilizce karşılığı ile benzer şekilde telaffuz edilmekte; kaba bir davranışı ifade etmek için olumsuz çağrışımlarıyla kullanılmaktadır.

Modern chutzpah kullanımı ise Amerika'da bulunan Yahudi halkında ortaya çıkmış ve diğer topluluklar tarafından sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Bu sözcüğün modern bağlamıyla ilk kullanımı, Oxford İngilizce Sözlüğü'ne göre Amerikan İbranicesi'nin 1886 - 15 Ekim baskısında "Din kardeşimiz, gemiye binerken Amerikalıların sergilediği 'hutzpe' davranışının ilk emarelerini göstermeye başlamıştır." tümcesiyle karşımıza çıkmaktadır.

Buna ek olarak Oxford İngilizce Sözlüğü'nde bu sözcüğün arsızlık ve saygısızlık anlamıyla daha erken zamanlarda da kullanıldığı öne sürülmektedir. Örneğin 1953 tarihinde yayınlanan "Yahudilerin Resimli Tarihi" isimli eserde yer verilmiş 1853 tarihli bir afişte "Chootspers'a izin yok." tümcesi kullanılmıştır. Bununla beraber afişte yer alan "chootspers" sözcüğünün anlamı tam olarak bilinememektedir; zira sözcüğün arsız insanlar ve arsız davranışlar anlamlarının her ikisini de karşılayabileceği düşünülmektedir. Anlam bakımından daha açık bir örnek ise "Genç İsrail" dergisinin 1875 - Haziran sayısında yer almaktadır. Bu sayıda yayınlanan bir yazısında yazar A. Funk, "'Bu ne hutzpe,' diye düşündü Cuppel, 'bana oğlum diyor; ben onun babası yaşındayım!'" tümcesine yer vermiştir.

Sözcüğün sıfat çekimi, chutzpadik ise chutzpah isminden türetilmiştir ve chutzpah davranışında bulunan kimseler için kullanılmaktadır. Sözcüğün sıfat çekiminin yazılı İngilizce'de ilk kullanımı ise "Yahudi Öncülleri" isimli derginin Ekim 1959 sayısında karşımıza "Yetişkin kibutz [çiftçi] çocuklar daha az chutzpadik'tir, yerlerini bilirler ve başka ülkelere seyahat etmeyi pek istemezler. Şehirli sabra'lardan [İsrail doğumlu] daha akıllıdırlar." tümcesiyle karşımıza çıkmaktadır.

Özet ve Sonuçlar

• Chutzpah, özgüvenli ve arsız bir şekilde, genellikle saygısız veya kaba olarak değerlendirilebilecek bir surette risk alma eğilimidir. Örneğin küçük boyutta bir girişimi bulunan bir girişimci, büyük bir şirketin CEO'sunu herhangi bir davet veya sebep olmaksızın doğrudan arayabilir.
• Chutzpah'ın kendine güvenmek, cüretkar ve cesur olmak anlamını içeren olumlu tarafının yanında norm dışı davranışlarda bulunmayı ve bireyler arası sınırları ihlâl etmeyi içeren olumsuz bir tarafı da bulunmaktadır. Olumlu ve olumsuz chutzpah kullanımları arasında bir ayrım yapmak genellikle güçtür ve insanların bakış açısıyla belirlenmektedir.
• Chutzpah'ın temel faydaları, sizi iyi riskler almaya sevk edebilecek olması, ne yapmanız ve nasıl yapmanız gerektiği konularına odaklanmanızı sağlaması ve içinde bulunduğunuz durumda gereken adımları atmaya motive etmesi olarak özetlenebilmektedir. Bununla beraber chutzpah davranışı, kötü riskler almanıza, sonunda kendinizi kötü bir durumda bulacağınız davranışlar sergilemenize ve herhangi bir yere varmayacak konular hakkında kaynaklarınızı harcamanıza da sebep olabilir.
• Chutzpah davranışında bulunup bulunmayacağınızı, eğer böyle bir davranışta bulunmak gibi bir düşünceniz varsa ulaşmaya çalıştığınız hedefi, potansiyel fayda ve riskleri, içinde bulunduğunuz durumu ve bu durumun içerdiği insanları tespit etmeli; ardından ne yönde bir davranış sergileyeceğiniz konusunda bir karar almalısınız.