Z Kuşağı Sadece Yaş Almıyor… Genetik Zamanlayıcıları Da Hızla Çalışıyor.

Zaman Hızlandıkça Beden Yavaşlıyor

Geçenlerde burada https://medium.com/@ossiana.tepfenhart tarafından kaleme alınmış bir makaleye denk geldim: “I Have A Weird Theory About Gen Z’s Premature Aging”

Z kuşağının, Y kuşağına kıyasla neden daha yaşlı göründüğüne dair bazı düşünceler içeriyordu. Anksiyete, sosyal medya, internet ve bilgiye hızlı erişim gibi faktörlerin gençlerde yarattığı “yetişememe”, “ayak uyduramama”, “çabuk öğrenip çabuk tüketme” baskısının; gençlerde ruhsal ve fiziksel yıpranmayı artırdığını, iklim değişikliği, inorganik maddeler ya da işlenmiş gıdaların etkisiyle de Z kuşağındaki yaşlanmanın göz ardı edilemez şekilde diğer nesillere göre belirginleştiğini anlatıyordu. Bilimsel değil, daha çok yazara özel bir gözlem ve hipoteze dayanıyordu, ancak çok doğru tespitler içermesi ilgimi cezbetmişti.

X kuşağı nesli bir anne olarak esasında ben “hızla akıp giden — doyasıya yaşanamayan zamanın” bu yaşlanma sürecinde etkisi olduğunu düşünenlerdenim… Analog nesil ile dijital nesil kıyaslamalarımda çok sık kullanırım bu öngörümü…

Ancak Z kuşağının hızlı yaşlanma sebeplerini bilimsel olarak araştırmadan da geçemedim.

Bilim Ne Diyor? — Kortizol, Telomer ve Hücresel Yorgunluk

Öncelikle kronik stres… Sadece ruhumuzu değil, bedenimizi de ele geçiriyormuş maalesef… İnsan vücudunda kortizol adlı bir hormonun yüksek seviyeye çıkıp orada kalmasına neden olduğundan, bu seviyenin uzun süre yüksek değerde olması da hücre yenilenmesini yavaşlatıyormuş…. İşte kolajen kaybı, bağışıklık sistemine baskılar ve sair… Nihayetinde de epigenetik denilen biyolojik yaş göstergeleri hızlanırmış.

Bazı makaleler ise z kuşağının günde ortalama 7–9 saat ekran karşısında kalması dolayısıyla sürekli mavi ışığa maruz kalmasının melatonin salınımını baskıladığını, gençlerin uyku düzeninin bozulduğunu, uyku düzeni bozulan gençlerin hücre yenilenmesinin yavaşladığını, retinada dejenerasyon ve ciltte obsesif strese neden olabileceğine, yani dijital tükenmişlik sendromu dolayısıyla gençlerin hızla yaşlandığına dikkat çekiyor.

Elbette beslenme, hormon bozuklukları, erken yaşta estetik ürünlerin kullanılmaya başlanması, işlenmiş gıdalar, hormonal dengeyi etkileyebilecek şekilde kimyasalların kullanımı, fenomenlerce önerilen cilt serumu, retinol, asidik ürünler ve benzeri maddelerin yanlış kullanımı ile çeşitli detoks karışımlarının bu sürece etkilerine dair de pek çok bilimsel kanıt bulmak mümkün.

Ancak bir makaleye daha rastladım yaşlanmayı hızlandıran: Telomer kısalması… Bu terimle ilk kez karşılaştığımda kulağıma bilimsel ve uzak bir kavram gibi gelmişti…

Siz de bu şekilde algılamayın sakın. Çünkü çok tanıdık bir gerçekliğe işaret ediyor, diyor ki:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

“Zaman bedenin içinde de akar ve bazen o akış fazla hızlanır.”

Zamanın sadece takvimde değil, hücrelerin içinde de hızla aktığını iddia ederek bunun anlamını “genetik zamanlayıcının hızlanması” olarak tanımlıyor.

Düşünsenize, bize dışarıdan değil, içeriden yaşlandığımızı fısıldayan bir tür biyolojik saat gibi… Ve biz bu hızla baş edemedikçe, yaşlanma sadece bir sayı değil, bedenin hafızasında kazınan bir iz haline geliyor.

Tıpkı “hızla akıp giden — doyasıya yaşanamayan zamanın yaşlanma sürecinde etkisi olduğu” izlenimimin tam da izah etmek istediği şey gibi…

Hücrelerimizin içinde yer alan kromozomların ucundaki koruyucu “kapaklar” gibiymiş telomerler… Sanki her hücrede küçük bir kum saati gibi çalıştığından, her hücre bölünmesinde biraz daha kısalırlarmış… Ve bir gün tamamen tükendiklerinde ise hücre artık yenilenemez olduğundan insanların yaşlanıp öldüğünü söylüyor araştırmacılar. Bu yüzden bilim insanları telomer uzunluğunu, biyolojik yaşın bir göstergesi olarak kabul etmişler.

İşte burada benim sezgim ile bilim iç-içe giriyor:

Z Kuşağı Neden Daha Hızlı Yaşlanıyor?

Eğer hayat çok hızlıysa, edindiğin bilgiyi öğrenip, benimseyip tüketemeden bir başka bilgi ya da gerçeklik ile yükleniyorsan, sosyolojik, ekolojik, ekonomik, teknolojik stresin, bu hızlı akış esnasında hiç bitmiyor, her geçen gün daha da tetikleniyorsa, sürekli bir anksiyete halinde ya da alarm halinde yaşıyorsan, Telomerler daha çabuk kısalıyormuş…

Çünkü kortizol, uyku bozukluğu, toksinler ve enflamasyon bu süreci tetiklediğinden…

Yani beden zamanı normalden daha hızlı yaşamaya başlıyor.

Zamanı yaşamak yerine zaman tarafından yaşanıyoruz belki de… Anın doya doya tadını çıkaramadığımıza, hızına yetişemediğimize ve hep peşinden canhıraş koşturduğumuza göre; zaman içimizden de geçerek bizi yaşıyor gibi…

Dahası, “feleğin çemberinden geçmek” deyimi; zamanın, yani yılların, acısıyla, tatlısıyla yaşanmışlıkların içimizden “hızla akıp geçmesi” belki de… Biz yıllarca “tecrübe” diyerek yanlış yorumladık, kim bilir?

Bu hıza ayak uydurma çabasının vücudumuzdaki tezahürü işte erken yaşlanma belirtileri…

Agora Bilim Pazarı

İşlenmiş Gıda Yanılgısı

Gıda tüketim alışkanlıklarımız sağlıklı ve uzun bir yaşamın belirleyicilerinden olmakla kalmayıp aynı zamanda bir keyif kaynağı ve kültürel mirasımızın değerli bir parçasıdır. Bu nedenle gıda tercihlerimizde çoğu zaman duygularımız mantığımızın önüne geçer. Gıda seçimlerimiz üzerinde kültürümüz, çevremiz, yaşadığımız yer, bulunabilirlik, ruh halimiz, damak zevkimiz rol oynar.

Reklam bombardımanı ve sözde uzmanların yarattığı gürültü de eklendiğinde, yolumuzu şaşırmamız mümkün. İşte ABD’nin ünlü Gıda Bilimi ve Teknolojisi profesörlerinden Robert L. Shewfelt, bu kitabında bilimsel bir bakış açısıyla işlenmiş gıdalar hakkında bilinenlerin doğruluğuna odaklanıyor ve gerçekleri çok samimi ve anlaşılır bir dille, birbirinden ilginç örneklerle anlatıyor.

Devamını Göster

₺188.00

Satın Al Tüm Ürünler

Bu demektir ki gerek metaforik olarak gerekse moleküler düzeyde gerçekliğine emin olduğumuz hızlı zaman akışının sonucu erken yaşlanma ise; zihnimiz ve ruhumuz bu hıza karşı bir irade göstermezse, özellikle yeni nesil bedenler çok daha erken bitmeye başlayacak…

Biyologların yoğun olarak çalıştığı bu teoriye göre: hızlı yaşayan canlılar daha kısa ömürlüymüş. Enerji tüketimi yüksek olan, stresli çevrede yaşayan bireylerde ise yaşlanma hızı artarmış.

Demem o ki, zaman bize ait olmaktan çoktan çıkmış…

Artık zamanı sahiplenemiyoruz, sadece tüketiyoruz, öylesine…

Bu yüzden belli ki tükeniyor, depresifleşiyor ve duygularımızı buz kalıplarıymış gibi donduruyoruz. Yaşlanmanın ruhsal eşlikçisi diyor bilim dünyası bu bozuklukların toplamına…

Sonuç:

Hızla akan zaman, hızla akan yıllar, temponun yorduğu bedenler ve ruhlar, yaşanmadan yaş alınan yıllar…

Bu satırlar yalnızca şiirsel ve sizler keyif alın diye değil, aynı zamanda epigenetik, nörolojik ve toplumsal bir gerçeklik.

Bellek Yüklü, Ruh Yorgunu Bir Nesil

Peki neden bu konudan bahsettim?

Çünkü dinlenmenin ve kendine zaman ayırmanın insan bedeni ve ruhu üzerindeki etkisinin çok büyük olduğunu düşünüyorum.

Teknoloji gerçekten baş döndürücü bir hızla gelişiyor ve hayatın ritmi bu gelişime paralel şekilde akıyor.

Ancak biz, X kuşağı olarak adlandırılan nesil, daha sade, daha yavaş ve daha doğal bir zamanın çocuklarıydık. Hayatın olağan akışı bugünkü kadar kaotik değildi. Nüfus daha kontrollüydü, şehirler daha sessizdi. Hayatı doya doya yaşama şansımız vardı. Sıkılmak bile bir lükstü, çünkü benliğimiz henüz tüketilmemişti.

Gerçek oyunlar oynardık, paylaşmaya odaklıydık, sosyalleşmeye…

Ağacından meyve de toplayabildik, ısırdığımızda o meyveden tat almayı da bilirdik…

Hiç yarınlar yokmuşçasına deneyimlerdik her anı… Okul yokmuş gibi mesela… İşe geç kalma kaygısı neydi ki o yıllarda, alarm bile kurduğumu hatırlamam, kendiliğinden açılırdı gözüm her iş sabahında… O zamanlar bugüne, “yani o ana” olan odağımızı annemizin terlikleri dışında çok az şey etkileyebilirdi… Doyardık özgürlüğe ve tutkuya…

Ne büyük lüksmüş, şimdilerde anlıyorum ben de aslında…

Bugünün çocukları ise, bilinmezliklerle dolu bir çağın tam ortasında doğuyorlar.

Üstelik hiç durmadan koşmak zorunda kaldıkları bir yarışın içindeler; adeta birer yarış atı gibi… Evet, bilgiye erişimleri bizden çok daha kolay; belki bizden fazla okuyorlar da… Kabul. Ama yine de hiçbir zaman bizim kadar kendilerini tanıyamayacaklar.

Çünkü sürekli bu koşturmaca içinde, durup kendilerini dinleyemeyecek, ne istediklerini gerçek anlamda sorgulayamayacaklar. Belki de çok yakın bir gelecekte, gerçek deneyim kavramı tamamen yitip gidecek. Hep bir geri kalma korkusu kaplayacak içlerini; yüreklerini susturacak bu korku belki de…

Belleklerini daha da fazla bilgiyle doldurmak için yeni icatlar peşinde koşacaklar, zaten başlamadılar mı bile çiplerle, yapay zekâlarla, sayısız araçla bunu denemeye?

Şimdilik iyi gidiyor gibi görünse de bence beyhude… Her şeyin fazlası gibi teknolojinin bu hızının da gereğinden fazlası fayda değil daha fazla fitne, fesat, fücur getirecek gibi görünüyor… Hem de etik sınırların silikleştiği, sorgulamayan yeni nesillerin ellerinde.

Çünkü edindikleri bilgiyi dönüştüremeden hemen bir sonrakine geçiyorlar z kuşağı. Ve o her geçişin içinde, kendilerini bir daha bulamayacak kadar derin kayboluyorlar…

Bu hızlı yaşam, onları kimsenin tam olarak tarif etmeye cesaret edemediği bir yalnızlığa, bir yorgunluğa sürüklüyor.

Doğal olarak, hayatın kendisi de çok daha hızlı ama amaçsız, anlamsız bir hale evrildi.

Yavaşlamak: Zamana Merhem Olmak

Sevgili okuyucu,

Z kuşağı sadece yaş almıyor…

Zamanı “taşıyor.”

Çok korkunç bir cümle değil mi?

“Zamanı taşımak!”

Zaman öyle derin bir boşluk ki, dibe indikçe, esir aldığı çekim kuvvetiyle yük oluveriyor omuzlarına…

Demem o ki; z kuşağına aktarılan / aşılanan / öğretilen bilgi miktarı, beklenti, kriz ve korku; neredeyse birkaç kuşağın deneyimini tek bir ömre sıkıştırmışçasına hem yoğun hem de dayanılmaz derecede trajik.

Hatta daha Dünya bile henüz yaşanmadan olası onlarca korkunç varyasyonlar anlatıldı onlara. Henüz bir hataya bile düşmeden cezalandırıldılar aslında. Daha hissetmeden “sevmeleri” sevilmeden “toplumda kabul” görmeleri beklendi.

Ve bu birikim… Bedenlerinde yoğunlaşmış zaman izleri gibi…

Çocukluklarını yaşamadan büyümeye zorlandılar ama büyümüş de sayılmadılar. Bu yetemeyiş belki de yüzlerinde, gözlerinde, duruşlarında; zamansız bir yorgunluk olarak belirdi.

Bu yorgunluk, hücresel değil sadece… Ruhsal, bilişsel, kültürel ve kolektif bir tezahür esasında…

Zaman acıya merhem derler ama sanki artık bizim zamana merhem olma anımız geldi gibi…

Yoksa bu hız, bir gün hepimizi susturacak.

O yüzden ne zaman yavaşlarsan, bil ki sadece kendine dönmüyorsun… Zamana da merhem oluyorsun, biraz duraksa…