Üreme Yalıtımı Nedeniyle Melezliğin Engellenmesi

Önceden yazdığım bir yazıyı (yaklaşık 3 4 ay oldu) burada paylaşmak istedim...

Her ayrı tür çiftleşemez örneğin bir sinek ile bir atın çiftleşip bir yavru meydana getiremeyeceğini açıktır; fakat at ve eşeğin iki ayrı tür olmasına rağmen nasıl melez bir yavru meydana getiriyor? Öncellikle tür kavramı derken neyden bahsettiğimiz çok önemli. Biyologlar arasında en popüler 3 ayrı tür tanımı vardır. Bu tanımlar sırasıyla; biyolojik tür ekolojik tür ve morfolojik tür. Bu yazımızda değineceğimiz tür kavramı biyolojik tür olacaktır. biyolojik tür kavramını kısaca açıklamak gerekirse şunları söyleyebiliriz; başarılı bir şekilde çiftleşip yavru meydana getirebiliyorlar ise biyolojik türün tanımı gereği aynı türün üyeleridir. Buraya kadar anladığımıza göre asıl konuya geri dönebiliriz. Neden her ayrı tür melez yavru meydana getiremez? Bunun cevabı üreme yalıtımı ve gen akışı ile cevaplanabilir.

Özet

Bazı türler melez yavru meydana getiremez bazıları ise getirebildiği halde ya bu melez yavrular ölür ya da kısır olarak dünyaya gelir. Bunların sebebi üreme yalıtımı ve gen akışı ile açıklanabilir. Canlıların çiftleşmesini engelleyen belli başlı bazı olaylar ve sebepler vardır. Bu olay ve sebepler bütününe üreme yalıtımı denmektedir. Üreme yalıtımını meydana getiren olay gen akışının engellenmesidir. Gen akışı engellendiği takdirde türleşme meydana gelir ve üreme yalıtımı ortaya çıkmaya başlar bu yüzden ya canlılar çiftleşemez ya çiftleşse bile yumurtaları döllenemez ya da döllese bile canlı hayatta kalamaz kalsa bile kısır olarak hayatını sürdürür. Melez yavru dünyaya geldiğinde yaşama gücü zayıf olabilir bu sebeple üreme çağına gelmeden ölür veya yaşama gücü kuvvetli olsa bile kısır olduğu için diğer atasal türleri ile çiftleşemez ve yeni nesil ortaya çıkamaz.

Üreme Yalıtımı ve Gen Akışı

Üreme yalıtımı belli canlıların örneğin sincap ve farenin birbirleri ile çiftleşip sağlıklı bir melez yavru meydana getirmesini engelleyen olay ve sebepler bütünüdür. Üreme yalıtımını meydana getiren gen akışıdır. Popülasyonlar belirli doğal nedenlerden ötürü birbirlerinden uzaklaşabilir bu durum yaşandığında popülasyonlar arasında gen akışı sağlanamayacağı için her 2 veya daha fazla popülasyondaki üyelerin genleri birbirlerine geçemez. Bu nedenle türleşme meydana gelir türleşme meydana geldiği zaman ise üreme yalıtımı olur üreme yalıtımını meydana getiren birkaç olay vardır.

Üreme Yalıtımına Neden Olan Bazı Olaylar

Üreme yalıtımına sebep olan şey gen akışının kesilmesidir. Gen akışının kesilmesi halinde üreme yalıtımı meydana gelir. Bu yalıtımlar habitat, zaman veya davranış ile ilgili olabilir. Mesela canlılar aynı habitat'da çiftleşmediği için birbirleri ile karşılaşamazlar ve bu nedenle çiftleşip melez yavru meydana getiremezler veya zamana dayalı yalıtım da üreme yalıtımına neden olabilir. Türler aynı tarihlerde çiftleşmeyebilir örneğin bir tür ilkbaharda diğer tür ise kışın çiftleşeceği için melez yavru dünyaya getiremezler. Bir diğer durum ise davranışsal yalıtımdır davranışsal yalıtıma hayvanların özellikle de kuşların dişilere karşı yaptığı kur dansı örnek olarak verilebilir. Bu iki tür ne kadar yakın akraba olursa olsun yaptıkları kur dansı dişiler için yeterli olmazsa veya dişilerin dikkatini çekmez ise dişiler karşı cins ile çiftleşmek istemeyecektir ve melez yavru dünyaya gelemeyecektir.

Habitat Yalıtımı

Habitat yalıtımı çiftleşebilecek türlerin aynı ortamda bulunmaması veya aynı ortamda çiftleşmemesi nedeni ile melez yavru dünyaya getirilememesi sonucudur. Örneğin elma kurtçuk sineği ve onun çiftleşebileceği yakın akrabası yabanmersini kurtçuk habitat yalıtımı nedeni ile melez yavru dünyaya getirememektedir. Elma kurtçuk elmaların üstünde, yabanmersini kurtçuk ise yabanmersini üzerinde çiftleşip yumurta bırakmaktadır. Bu nedenle bu iki canlı bir araya gelemez ve çiftleşemez.

Zamanlamaya Dayalı Yalıtım

Zamanlamaya dayalı yalıtım adı üstünde zamanlama nedeni ile canlıların birbirleri ile çiftleşememesi durumudur. Örneğin herhangi bir canlının ilkbaharda çiftleştiğini diğer canlının ise yazın çiftleştiğini düşünelim. Bu iki canlı farklı zamanlarda çiftleşme durumunda olduğu için birbirleri ile çiftleşemez ve yavru meydana getiremez.

Davranışa Dayalı Yalıtım

Davranışa dayalı yalıtımda çiftleşmek için canlıların özellikle de kuşların kur dansları örnek verilebilir. Bir canlı diğer canlı ile ne kadar yakından akraba olursa olsun dişiyi etkileyecek bir davranış yani kur dansı yapamaz ise dişi onunla çiftleşmek istemeyecektir. Bu nedenle bu iki canlı melez yavru dünyaya getiremeyecektir.

Mekanik Yalıtım

Mekanik yalıtım, canlıların çiftleşme şekillerinin farklı olması nedeni ile çiftleşememesi durumudur. Bu duruma en iyi örnek olarak salyangozlar verilebilir. Bir salyangozun spiral şeklindeki kabuğu diğer salyangoz ile uyumlu bir şekilde sarılırsa bu iki salyangoz çiftleşebilir lakin eğer ki karşı tarafın spiral kabuğu ters ise çiftleşme organlarını düzgün bir şekilde çıkartamayabilir ve denk getiremeyebilir. Bu yüzden çiftleşme başarılı bir şekilde tamamlanamayabilir.

Konu uzamasın diye daha daha fazla sayamadığım bu nedenlerden dolayı üreme engeli meydana gelir ve melez yavru oluşamaz.

Melez Dünyaya Gelirse

2 canlının başarılı bir şekilde çiftleştiğini, yumurtayı döllediklerini ve yavruyu dünyaya getirmeyi başardıklarını düşünelim. Bu olsa bile canlının yaşam gücü zayıf olabilir. Bu nedenle üreme çağına gelmeden ölebilir veya yaşam gücü yeteri kadar güçlü olsa bile kromozomal sayının ve yapının birbirinden farklı olmasından dolayı mayoz gerçekleşemeyebilir. Bu yüzden melez yavru kısır olabilir bu durumun olması halinde atasal türleri ile çiftleşip gen akışını sağlayamaz. Bu yüzden bu melez canlının soyu devam edemez.