Evcilleştirilen Canlılarda Meydana Gelen Değişimler: Evcilleştirme Sendromu Nedir?

Yüzyıllar önce (yaklaşık 30 bin yıl kadar) Doğal Seçilim ve biraz da Yapay Seçilimin etkisi ile köpekleri kurtlardan evcilleştirdik. Bu evcilleştirme veya diğer tabiri ile evrimleştirme sürecinde köpeklerde bazı fizyolojik, morfolojik ve psikolojik değişimler gözlemlenmiştir. Peki meydana gelen bu değişimler tam olarak ne?

Evcilleştirme Sendromu Nedir?

Öncelikle sizlere Evcilleştirme Sendromunun tam olarak ne olduğundan bahsetmek istiyoruz. Evcilleştirme Sendromu evcilleştirilmiş veya evcilleştirilmekte olan canlılarda meydana gelen fizyolojik, morfolojik ve psikolojik değişimlere verilen isimdir. Canlılar evcilleştirildiklerinde bazı değişimler yaşarlar örneğin bir köpeğin bir kurda göre daha küçük dişlerinin olması gibi. Evcilleştirilmiş canlılar daha uysal ve insancıl olma eğilimindedirler. Bu sayede insanlar ile uyum içinde yaşayabilirler ama tabii ki her özellik insanlarla daha iyi bir şekilde yaşayabilsinler diye değişim geçirmemiştir. Bunların farklı farklı sebepleri vardır ilerleyen kısımlarda bunların bazılarından bahsedeceğiz.

Evcilleştirme Sendromu evcilleştirilen her canlıda gözlemlenebilir lakin tilkiler ve köpekler bu konuyla ilgili çalışmalar için çok daha fazla kullanılmaktadır. Köpeklerdeki bu değişiklikleri biz özel olarak seçilim baskısı ile seçmiş olmamış olsak bile arkadaş canlılığı üzerinden bir seçilim baskısından dolayı kulak kaslarının tehlikeye karşı tetikte olmasını gerektirecek bir durum olmadığından kulakların sarkması gibi değişiklikler meydana gelmiştir. Canlı çoğunlukla doğada kullandığı özelliklerini kaybeder. Bunun sebebi doğadan koparılıp insan ortamına geçmesiyle beraber doğada kullandığı çoğu özelliğini artık kullanmamasıdır. Bunlara en iyi örnek köpeklerden verilebilir. Köpeklerin kulakları kurtlarınkinin aksine sarkıktır. Bunun sebebi sendrom sürecinde doğadan insan ortamına geçildiğinden dolayı kulak kaslarını tehlikeye karşı çok daha az kullanmasıdır. Bu sebeple kulak kasları zamanla zayıflamış ve kulak sarkması meydana gelmiştir.

Köpeklerde Meydana Gelen Evcilleştirme Sendromu

ResearchGate

Bu konuyla ilgili çalışmalarda köpekler kullanılarak çok daha iyi sonuçlar elde edilebilir. Köpekler uzun zamandır Evcilleştirme Sendromunun etkisinde. Bu nedenle sendromunun etkilerini çok daha iyi ve yakından inceleyebiliyoruz. Bu yüzden çoğunlukla köpekler üzerinden örnek verilmektedir. Ekteki görselde köpeklerde sendrom sonrası değişiklikler gösteriliyor. Bu değişiklikler, kısaca sırası ile; zeka gerilemesi, diş küçülmesi, kuyruk kıvrılması, kulak sarkması ve pigment değişimi (Bu sayede köpeğin kürk rengi değişmekte).

Bu değişiklikler, köpeğin psikolojik hareketlerini ve dış görünüşünü çok büyük ölçüde değiştirmiş ve bir noktadan sonra kurtlardan ayırmış ve farklı bir tür haline getirmiştir. Köpeklerdeki zeka geriliğinin sebebi insan ortamında çok fazla engel yaşamayıp, daha kolay yaşamlarını sürdürmeleridir bu yüzden zekada gerileme meydana gelmiştir. Ayrıca The Silver Fox Domestication Experiment^[3] adlı deneyde tilkiler, evcilleştirildiğinde tıpkı köpeklere benzer değişimler yaşadığı gözlemlenmiştir. Gözlem sonucunda tıpkı köpeklerdeki etkilere çok benzeyen evcil tilkiler elde edilmiştir.

Sonuç

Sonuç olarak sendromun etkileri hem biz insanlara hem de evcilleştirdiğimiz canlılara örneğin köpeklere, çok büyük faydalar sağlamıştır. Bu sayede bizler ve evcilleştirdiğimiz canlılar daha uyumlu bir biçimde yaşayabilmekteyiz.

Arkadaş canlısı olma yani evcilleştirme üzerinden bir seçilim baskısı canlılarda bazı değişimlere yol açmıştır. Charles Darwin bu değişimleri fark etmiş ve Türlerin Kökeni^[1] adlı kitabında bu konudan az da olsa bahsetmiştir.

Günümüzde bu tür çalışmalarda köpekler ve tilkiler kullanılmaktadır. Az önce de bahsettiğimiz The Silver Fox Domestication Experiment^[3] adlı çalışmada gözlemlendiği üzere tilkiler evcilleştirildiklerinde, tıpkı köpeklerdeki gibi Evcilleştirme Sendromunun etkileri gözlemleniyor. Hatta öyle ki köpeklerdeki çoğu etki tilkilerde de gözlemlenebiliyor.