THALES - SU ÜSTÜNDE DÜNYA

Geçmişte yaşamış filozoflar önemlerini hiçbir zaman yitirmediler ancak aynı gözle değerlendirilmek gibi bir haksızlığa uğradılar.

Bu nedenle erken dönem Yunan filozofları, her zaman yalnızca felsefe ile uğraşmış gibi göründüler. Ama pek çoğu sadece filozof değil aynı zamanda birer biyolog, zoolog, siyasetçi ya da matematikçiydi. Felsefi öğretileri pozitif bilimlerle sentezlenmiş haldeydi. En başta doğadan etkilenmişlerdi ve bu doğa merakı da felsefenin doğmasına neden olmuştu. Söz gelimi Aristoteles’e göre, Thales’in ‘her şeyin özü sudur’ yargısına varma nedeni her şeyin beslenme kaynağının sıvı olduğunu, yaşamın da buradan çıktığını görmesindendir. Burada felsefi açıdan ilk defa her şeyin çıkış noktasından yani arkheden söz ediliyordu ama aynı zamanda evren ilk defa sadece mitolojiyle değil kozmolojik olarak da değerlendiriliyordu. Açıklamaları daha sistematik ve tutarlı biçimde doğayı doğanın içinden kavramaya yönelikti. Bu nedenle Antik filozoflarının öğretilerini okurken bir bilim adamının da düşüncelerinin okudunduğunun farkında olunmalıdır.

Aristoteles, doğa filozoflarının birçok düşüncesini sistematik biçimde yazıya geçirmiş ilk filozof olarak, Antik Yunan’da yaşamış erken dönem filozofların doğa ile ilgili düşüncelerini özetlemiştir.

Doğa felsefesi, İlkçağ Yunan felsefesinde doğayı temel alan bir alandı. Doğa filozofları dünyanın, sudan mı, ateşten mi, topraktan mı yoksa hepsinden mi meydana geldiğini sormuşlardı. Bu soruyu ilk soran filozof ise Thales’ti. Ona göre su her şeyin özüydü. Dünyanın denizler üstünde tıpkı suda bir kütüğün durduğu gibi durduğunu söylemişti. Bu düşüncesiyle dünyanın incelenmesine kozmolojik bir açıklama getirmekte ve varlıkları ortak bir köke tabi tutmaktadır. Bu kök, insanı doğa dışında bir varlık olarak değil aksine doğanın bir parçası haline getiriyordu. Bu düşünce bilim açısından da oldukça önemliydi. Çünkü o dönemde doğa olayları yalnızca mitoloji ile açıklanıyordu. Thales ise mitolojik açıklamalar ile rasyonel açıklamalar arasında bir köprü kurmuştu.

Görünüş ve gerçeklik, çokluk ve birlik ayrımı yaparak önce varlıktan gelip sonra giden, sürekli değişim halindeki fenomenlerin gerçek olamayacağını düşünmüştü. Yani neyin gerçek anlamda var olduğunu anlamak, birlik ve çokluk, görünüş ve gerçeklik arasındaki ayrımı doğru şekilde yapmaktan geçiyordu. Gözle görünen varlıkların ve değişimlerin yarattığı kaos, akıl ile anlaşılabilirdi. O kalıcı ve sürekli bir gerçekliğe inanmıştı.

Thales aynı zamanda bir bilim adamıydı, gözlemledikleriyle o dönemin bilimine önemli katkılar yapmıştı: Bir dik açılı üçgeni daire biçiminde betimleme metodunu keşfetmiş, günün boyunun gölgesine denk uzunlukta bir vaktinde, piramit yüksekliklerini gölgelerinin uzunluklarından yola çıkarak ölçmüş ve böylece geometri bilgisini günlük hayata da sokmuştur. Herodot’a göre 28 Mayıs MÖ 585'te gerçekleştiği kabul edilen güneş tutulmasını önceden hesaplamıştır. Bu hesabı mevcut bilgisiyle yapamayacağı, Babil'e seyahat ettiği ve o sırada edindiği bilgilerden faydalandığı düşünülür. Aynı zamanda astronomi ile uğraşan ve gün dönümlerini önceden hesaplayan bir astronomdu.