PARMENİDES - VAR OLMAYAN DÜŞÜNÜLEMEZ

Parmenides’in düşünce sisteminde en dikkat çeken yönlerden biri Herakleitos’un öğretisine karşı çıkmasıdır. Herakleitos’a göre oluş hâli devam ederken, Parmenides varlığın bir olduğunu iddia etmiş ve değişimi reddetmiştir. Ona göre var olan hep var olacaktır ve var olmayan da hiç var olmayacaktır. "Var olmayan düşünülemez" dir. Düşünülebilen şey vardır. Var olmayanı düşünmeye çalışmak, ona bir anlamda varlık yüklemektir ve bu mantıksal olarak çelişik bir durum doğurmaktadır.

Parmenides’e göre varlık duyular yoluyla bilinemez, bunun nedeni duyuların aldatıcı olmasıdır, bizi varlığa ulaştıracak olan ise “logos” tur.

MÖ 5. yüzyılda yaşamış eski bir Yunan filozofu olan Parmenides, bilimden çok metafizik ve epistemolojiye yaptığı katkılarla tanınır. Felsefi sistemi, gerçekliğin doğasına ve insan bilgisinin sınırlarına odaklandı. Parmenides bilimsel alanlara doğrudan katkı sağlamazken, fikirleri sonraki filozof ve bilim adamlarını derinden etkiledi.

Parmenides, "varlığın" gerçeklik olduğunu, değişmez ve bölünmez olduğunu savundu. Ona göre değişim ve çoğulluk bir yanılsamadır ve gerçek bilgiye ancak varlığın kendi doğasını anlamakla ulaşılabilir. Bu zamansız ve değişmeyen gerçeklik görüşü, Antik Yunan'ın doğal dünya anlayışı üzerinde etkileri oldu. Daha sonra Platon'un felsefesini de etkileyen "fikirler alanı" ile "görünüşler alanı" arasında bir karşıtlığa yol açtı. Parmenides, gerçekliği anlamada akıl ve mantıksal argümantasyonun önemini vurguladı. Gerçek bilginin ancak rasyonel sorgulama ve tümdengelimli akıl yürütme yoluyla elde edilebileceğine inandı. Rasyonelliğe ve mantıksal tutarlılığa yapılan bu vurgu, sonraki filozofları ve bilim adamlarını doğal dünyayı anlama yaklaşımlarını da etkiledi. Mantıksal düşünmenin gelişmesine ve bilimsel araştırmalarda tümdengelimli akıl yürütmenin kullanılmasında da katkıda bulunmuştur.

Parmenides, varlığın birliğini ve bölünmezliğini savundu. Varlığın yaratılamayacağını, yok edilemeyeceğini ve değişemeyeceğini iddia etti. Varlığın korunumu fikri, öncelikle metafizik olsa da, daha sonraki bilimsel kavramlarda, özellikle fizik ve kimya alanlarında yankı uyandırdı. Enerji ve maddenin yaratılamayacağını veya yok edilemeyeceğini, sadece dönüştürülebileceğini ifade eden enerji ve maddenin korunumu ilkesi, varoluşun altında yatan birlik ve kalıcılığa ilişkin benzer bir fikri yansıtır.

Parmenides'in bilime katkıları dolaylı ve öncelikle metafizik olsa da, felsefi fikirleri bilim adamları da dahil olmak üzere sonraki düşünürleri gerçeklik, akılcılık ve bilginin doğası anlayışlarında etkiledi. Akıl, mantıksal düşünme ve birlik kavramına yaptığı vurgu, bilimsel metodolojinin ve koruma yasaları gibi kavramların gelişimine katkıda bulunarak bilimsel araştırma için çıkarımlara sahipti.