KSENOPHANES - DOĞURAN TOPRAK

Ksenophanes dünyanın akışını belirleyen nedenleri cansız doğada arar. Cansız doğadaki değişmeler aynı zamanda canlı doğayı da etkileyecektir.

Ksenophanes, bütün şeylerin toprak ve sudan oluştuğunu, toprağın da canlı varlıkları doğurabilmesi için dölleyici bir nemle büründüğünü söyler. Ona göre her şey topraktan gelir, her şey toprak ve bulutlardan oluşur ve tekrar toprağa dönerler. Başlangıçta suda yaşayan balık cinsinden varlıklar olup, sonradan karada yaşayan varlıklara dönüşür. Bu düşüncesi sonraları biyolojik evrimin ortaya çıkmasında büyük rol oynar.

Ancak dünyanın döngüsel seyri her zaman aynı şekilde olur, türler başlangıçtaki halleriyle kalır. Tekil değişmelerin birbiri üzerine inşa edilerek sistematik bir bütünlüğe ulaşamayacağını söylemesi günümüz evrim anlayışına oldukça terstir.

Ksenophanes’e göre Dünya, üst tarafından hava küresi, alt tarafından ise toprakla çevrelenmiştir ve tamamen düzdür. Dünya başlangıçta bir çamurdur ve zamanla güneşin etkisiyle suların bir kısmı buharlaşır, toprak kurur ve böylece bugünkü şeklini alır. Ksenophanes’in, karada deniz hayvanlarının, deniz yosunlarının fosillerini bulduğu, bundan hareketle bu kuramı ortaya attığı söylenmektedir.

Güneş, havada bir doğru çizer ve her akşam batıda bir çukura düşüp, ertesi gün ise doğudan yeniden doğar. Ayın her an ortadan kaybolmasının nedeni ise sönmedir. Kuyruklu yıldız ve göktaşları da bir araya toplanan korlaşmış bulutların ürünüdür. Yıldızlar, gündüzleri söner, geceleri kömür parçaları gibi tekrar yanar.

Evren sonsuzdur ve evrenin döngüsel süreci yeryüzü ile sınırlıdır. Parçalar değişir, ama bütün değişmez.

Yeryüzü ortadadır, tam merkezde durur ve küre biçimlidir. Evrenin merkezinde toprak ve onun etrafında da su bulunur. Yani başlangıçta toprağın etrafı su ile kaplıdır, güneşin etkisiyle buharlaşan sudan hava ortaya çıkmış ve nihayet havanın etrafını ateş tabakası kaplamıştır.