OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), kişinin kontrol edilemeyen ve tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) yaşadığı, tekrarlayan davranışlarda bulunduğu (kompulsiyonlar) veya her ikisini birden yaşadığı uzun süreli bir hastalıktır.^[1]

Obsesif kompulsif bozukluktaki önü alınamayan istenmediği halde akla kendiliğinden gelen takıntılar ve tekrarlayıcı davranışlar kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler, söz konusu rahatsızlık kişinin sosyal çevreyle olan ilişkilerini sekteye uğratabilir, eğitim ve iş yaşamları bu rahatsızlıkla beraber olumsuz yönde etkilenebilir.^[2]

Obsesif kompulsif bozukluğa (OKB) sahip hastalar, kontrol edemedikleri düşünceleri, korkuları veya imgeleri saplantı halinde yaşarlar. Bu durum hem kendileri hem de çevresindekiler için son derece rahatsız edici olabilir. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) hastaları tüm bu zorunlulukları, takıntılı düşünceleri önlemek veya ortadan kaldırmayı sağlamak amacıyla tüm bunları bir rutin haline getirir.^[3]

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) hastaları takıntılarını görmezden gelmeye ya da durdurmaya çalışsa da bu durumu engelleyemeyeceği gibi endişelerini de artırır. Kişi, stresini hafifletmek için zorlayıcı eylemlerde bulunmaya başladıkça kendin zorlar. Takıntılı düşünceler veya dürtülerden kurtulmaya çalışsalar da bu durum bazen daha kötü sonuçlara neden olabilir.

Belirti ve Bulgular

Belirtiler genellikle çocukluk dönemi ve çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemi olarak tarif edilen ergenlik dönemlerinde başlar, özellikle kişinin hayatının yolunda gitmediği sıkıntılı dönemlerde artış gösterebilir. Kişinin kendisini sıkıntıya sokan düşünceler olarak tanımlanabilen obsesyonun yaygın görülen belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Simetri ve düzen dürtüsü,

• Mükemmeliyetçilik,

• Aşırı kuşku duymak,

• Güven ihtiyacı,

• Günahkâr düşüncelerden korkmak,

• Rezil olmaktan çekinmek,

• Hata yapma kaygısı,

• Başkasına zarar verme korkusu,

• Pislikten ya da mikroplardan korkmak.

• Kompulsiyon belirtileri.

Obsesyonun neden olduğu sıkıntılı durumdan kurtulmak için kişi, farklı davranışlarda bulunur. Bu davranışlardan bazıları şunlardır:

• El sıkışmamak,

• Kapı tokmağını tutmamak,

• Sürekli el yıkamak,

• Değersiz nesneler biriktirmek,

• Kilit, ütü gibi nesneleri sürekli kontrol etme ihtiyacı duymak,

• Yemekleri belirli bir sıraya göre tüketmek,

• Belirli kelimeleri tekrarlamak,

• Rutin işleri yaparken sayı saymak,

Agora Bilim Pazarı

TAŞLARIN EKOLOJİSİ İLE TOPOGRAFYANIN TOPRAK OLUŞUMU, TARIM VE ORMANCILIK AÇISINDAN ÖNEMİ

Devamını Göster

₺640.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Eşyaları belirli bir düzene göre sıralamak.^[4]

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Kesin olarak obsesif kompulsif bozukluk nedenleri bilinmese de, genetik, çevresel ve biyolojik olarak sıklıkla serotonin sistemi ile bağlantı kurulurken, psikolojik açıklamalarda öğrenme kuramları üzerinde durulmaktadır. Obsesif kompulsif bozukluk durumunda, beynin belirli bölümlerinde aşırı aktivite bulunmaktadır. Hasta obsesif kompulsif bozukluk (OKB) semptomlarını yaşadığında ise beyin daha da aktif hale gelir. Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) olan bazı kişiler ise çevresel stres faktörlerinden etkilenmektedir. Kişinin yaşadığı bazı çevresel faktörler ve ciddi hayat değişiklikleri semptomların kötüleşmesine neden olabilir. Bu faktörler şunları içerir:

• Taciz

• Yaşam durumundaki değişiklikler

• Hastalık

• Sevilen birinin kaybı

• İş veya okulla ilgili değişiklikler veya sorunlar

• İlişki kaygıları

Teşhis Yöntemleri

Obsesif kompulsif bozukluk için laboratuvar ortamında gerçekleştirilebilen bir test yoktur. Teşhis, hastanın semptomları ve hastanın genel davranışları üzerine uzman bir doktor tarafından konulabilir.

Psikiyatrist tarafından gerçekleştirilen psikolojik değerlendirme esnasında düşünceler, duygular, semptomlar ve davranış kalıpları incelenir.

Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) teşhis etmek bazen zordur çünkü semptomlar obsesif kompulsif kişilik bozukluğu, anksiyete bozuklukları, depresyon, şizofreni veya diğer mental sağlık bozukluklarına benzer olabilir.

Kişiler hem obsesif kompulsif bozukluğa (OKB), hem de diğer mental bozukluklara sahip olabilir. Bu sebeple hastayı değerlendirecek olan psikiyatrın tüm etkenleri düşünmesi gereklidir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tedavi edilmediği takdirde kendiliğinden iyileşmeyebilir, bu nedenle tedavi almak son derece önemlidir.

Kişi, zihinsel hastalıkların teşhisi ve tedavisi için özel olarak eğitilmiş bir sağlık uzmanına yönlendirilebilir. Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tedavisinde en etkili yaklaşım, ilaçları uygun terapiler ile birleştirmektedir.

İlaç Tedavisi

OKB için reçete edilen en yaygın ilaçlar, depresyon ve OKB ile ilgili beyindeki kimyasal bir verici olan serotonini hedef alan antidepresanlardır. Antidepresanların en büyük kategorisine seçici serotonin geri alım inhibitörleri denir.^[1]

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) kendi kendine veya zamana bırakarak iyileşebilen bir bozukluk değildir. Obsesif kompulsif bozukluğu ilaç tedavisi veya bilişsel davranışçı terapisi olan psikoterapi yöntemiyle kontrol altına alınabilir. Her iki yöntemde kişinin durumuna göre başarılı sonuçlar verebilir. Her ikisinin birlikte kullanıldığı, yani kombine edildiği tedavi yöntemi ise daha başarılı sonuçlar verir. Tedavi birçok kişiye, hatta OKB'nin en şiddetli formlarına sahip olanlara bile yardımcı olur. Ruh sağlığı uzmanları OKB'yi ilaçlarla, psikoterapiyle veya tedavilerin bir kombinasyonuyla tedavi eder. Bir ruh sağlığı uzmanı, hangi tedavi seçeneğinin sizin için en iyi olduğuna karar vermenize yardımcı olabilir ve her birinin yararlarını ve risklerini açıklayabilir.^[4]

Bazı psikiyatrik ilaçlar, obsesyon ve kompulsiyonları kontrol altına almaya yardımcıdır. Yaygın yöntem önce antidepresanların denenmesidir. İlaç tedavisi alan hastaların belli bir ilacı ya da ilaçları etkin dozlarda düzenli olarak kullanması beklenir. İlaç tedavisi alan kişi tedavinin olumlu etkilerini ilk bir iki ayda görmeye başlar. İlaçların tam etkisi ise 3-4 ay içerisinde ortaya çıkar.

İlaç tedavisinin iyilik halinden sonra da uzun süreli kullanılması hastalığın tekrarlanmasının önüne geçer. Erişkin gruplarda ilaç tedavisinin ve psikoterapinin birlikte uygulanması önerilir.

Psikoterapi tedavi yönteminde hasta, doktoru veya psikoterapisti ile en az haftalık seanslar şeklinde ortalama 12-20 seans arasında görüşmelere katılır. Bu seanslarda sizi saplantınıza yönelik bir nesne, durum ve düşünceye maruz bırakıp ve kompülsif ritüellerinizi yapma dürtüsüne direnmeyi öğretmeyi içerir.

Tedavi ile sağlığına kavuşan hastaların; yaşam kalitesi, ailesiyle, sosyal çevresiyle olan ilişkisi, eğitim ve mesleki başarısı önemli ölçüde düzelmektedir.^[2]

Psikoterapi

• Bilişsel davranışçı terapi (CBT): BDT, insanların zararlı veya yanlış düşünme biçimlerini tanımalarına yardımcı olan ve böylece zorlu durumları daha net bir şekilde görüntüleyebilmelerine ve bunlara yanıt verebilmelerine yardımcı olan bir tür konuşma terapisidir. BDT, insanların bu olumsuz düşünceleri sorgulamayı öğrenmelerine, bunların duygularını ve eylemlerini nasıl etkilediklerini belirlemelerine ve kendi kendini engelleyen davranış kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olur. BDT iyi araştırılmıştır ve birçok insan için psikoterapinin “altın standardı” olarak kabul edilmektedir. BDT, OKB de dahil olmak üzere belirli zihinsel bozuklukların benzersiz özelliklerini tedavi edecek şekilde özelleştirildiğinde en iyi sonucu verir.

• Maruz kalma ve tepki önleme terapisi (ERP): Araştırmalar, belirli bir BDT türü olan ERP'nin, ilaca iyi yanıt vermeyen kişilerde bile kompulsif davranışları etkili bir şekilde azalttığını göstermektedir. ERP ile insanlar, onları yavaş yavaş takıntılarını tetikleyen (kirli nesnelere dokunmak gibi) durumlara maruz bırakan ve tipik kompulsif davranışlarını (el yıkama gibi) yapmalarını engelleyen güvenli bir ortamda zaman geçirirler. Bu yaklaşım başlangıçta kaygıya yol açarak tedaviyi erken bırakma riski oluştursa da çoğu kişide tedaviye devam ettikçe kompulsiyonlar azalır.

OKB'si olan çocukların, OKB semptomlarını tanımak ve yönetmek için aile üyelerinden ve sağlık hizmeti sağlayıcılarından ek yardıma ihtiyaçları olabilir. Ruh sağlığı uzmanları, OKB semptomlarını kontrol edebilmeleri için stresi yönetmeye ve desteği artırmaya yönelik stratejiler belirlemek amacıyla küçük çocuklarla çalışabilir.^[1]

Diğer Tedaviler

2018'de FDA, diğer tedavilere yanıt vermeyen şiddetli OKB hastalarını tedavi etmek için ilaçla, psikoterapiyle veya her ikisinin birleşimiyle birlikte derin bir tekrarlayan transkraniyal manyetik stimülasyon (rTMS) formunun kullanılmasını onayladı. 2022 yılında bu onay standart TMS cihazlarını da kapsayacak şekilde genişletildi.

En yaygın olarak depresyonu tedavi etmek için kullanılan rTMS, beynin belirli bir bölümünü uyarmak için tekrarlanan düşük yoğunluklu darbeler iletmek üzere bir mıknatıs kullanan invaziv olmayan bir tedavidir. Çoğu tedaviden farklı olarak rTMS, OKB ile ilişkili belirli beyin bölgelerini hedefleyebilir.

Derin beyin stimülasyonu (DBS), beyindeki bölgeleri doğrudan uyarmak için elektrik kullanan cerrahi bir prosedürdür. Sağlık hizmeti sağlayıcıları, diğer tedaviler işe yaramadığında, şiddetli OKB'si olan kişileri tedavi etmek için DBS'yi kullanabilir. Ancak bu tedavinin deneysel olduğu düşünülmektedir.

DBS, Parkinson hastalığı gibi bazı nörolojik bozuklukları tedavi etmek için FDA onayı almış olsa da, zihinsel bozuklukların tedavisindeki etkinliği halen aktif olarak araştırılmaktadır. FDA, İnsani Cihaz Muafiyeti kapsamında ciddi OKB vakalarını tedavi etmek için DBS'nin kullanılmasını onayladı. Bu muafiyet, DBS gibi bir tıbbi cihazın nadir hastalıklar veya nispeten az sayıda insanı etkileyen durumlar için kullanılmasına izin vererek cihazın etkinliğini belirlemek için yeterli kanıt toplamayı zorlaştırıyor.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

OKB, kronik ve uzun süreli bir bozukluktur. OKB hastaları tedaviye başlamadan önce yaklaşık olarak 10 yıl boyunca hastalığını gizlemeye çalışır. Ancak kişinin bu düşünce ve eylemlerden kurtulmak istemesi durumunda uzman psikiyatrist, hastayı ve gösterdiği belirtileri değerlendirir.