LEONARDO DA VİNCİ

İtalyan ressamı (Vinci, Empoli yakınları, 1452 - Clos-Lucé, Amboise yakınları, Fransa 1519).

Bir noterle köylü bir kadının evlilikdışı oğlu olan Leonardo da Vinci, babası tarafından Verrocchio’nun atölyesine yerleştirildi (1469); burada Perugino, özellikle de Botticelli’yle dostluk kurdu, genel konularda bilgisini artırdı, 1472’de Floransa’daki usta ressamlar arasında yer aldı. Bu tarihlerde gerçekleştirmiş olduğu yapıtlar kaybolmuştur; günümüzde Floransa’daki Uffizi Müzesi’nde yer alan Tebşir (1472’ye doğru) ve Kâhin Kralların Tapınması’nın (1481’e doğru) bu dönemden kaldığı sanılır.

1482’de Leonardo da Vinci Milano’ya giderek dük Ludovico Sforza’nın hizmetine girdi ve güvenini kazandı.

Değişik alanlardaki ustalığını, “teknisyen”lik ve sanatçılık gibi yeteneklerini kabul ettiren Leonardo, yalnızca resmî şenliklerin düzenleyicisi olarak kalmadı, kanallar, kiliseler, saraylar, su tesisatları projeleri hazırladı, ressamlık ve heykelciliğini hep sürdürdü, bu arada Kayalıklar Bakiresi’ni (1488’e doğru), Santa Maria delle Grazie Manastırı için ünlü Son Akşam Yemeği (Cena) freskini yaptı, Francesco Sforza’nın atlı heykelini gerçekleştirdi (yapıt XVI. yy’da kaybolmuştur).CESARE BORGIA’DAN FRANÇOIS I’E1499’da Fransızlar Milano’ya girerek Ludovico Sforza’yı hapse atınca Leonardo da Vinci Mantova, Venedik, Floransa’ya (1501) gitti, daha sonra  askerî mühendis olarak Cesare Borgia’nın hizmetine girdi.

1503’te Floransa’ya dönerek Konsey salonunun süsleme işlerini üstlendi. Bu amaçla Anghiari Savaşı adlı çalışmasına başladı, ama sonunu getiremedi; aynı zamanda, başyapıtı olan Mona Lisa’ya (Gioconda) başlamıştı (1505).

Bir yıl sonra Fransız valisi Charles d’Amboise’in çağrısıyla Milano’ya giden sanatçıyı onun tarafından kral Louis XII  nin hizmetine alındı. Fransızlar Milano’dan çıkartıldıktan sonra ve Giuliano Medici’nin ricası üstüne Leonardo da Vinci Roma’ya papa Leo X’un yanına gitti (1513). Ama bir süre sonra İtalya’dan ayrılarak Fransa kralı François I’in hizmetine girdi; kral, Leonardo da Vinci’yi 1517’de Amboise yakınlarında Clos-Lucé’ye yerleştirdi ve sanatçı ölünceye kadar orada yaşadı.İtalyan Rönesansı’nı başlatan, heykelci, mimar, mühendis, matematikçi, yazar, müzikçi, kısacası eksiksiz bir sanatçı olan ve yorulmak nedir bilmeyen Leonardo da Vinci, Rönesans insanına egemen olan ve soluk kazandıran bilmek ve öğrenmek tutkusunu en aşırı sonuçlarına kadar vardırdı. Perspektif konusuyla da ilgilendi; aynı görüntü ya da nesneye bir ressam, bir doğabilimci, bir fizikçi ve bir ozan gibi bakabilme yeteneğine sahipti; düşüncelerini not defterlerine aktarması ve bunları sanki bir teorem ispatlar gibi desenler ve krokilerle (kasların incelenmesi, kafatasının açımlanması, kayaların yapısı) desteklemesi de bu tutumunu kanıtlar. İleri sürmüş olduğu ve geliştirdiği daha sonraki bilimsel çalışmalarla da doğrulanmış olan çok sayıda varsayımdan başka en gözüpekçe icatları arasında kuşların uçuşlarını inceleyerek tasarladığı “uçan makine” vardır; onun bu konudaki gözlem ve düşüncelerinden ulaştığı bazı ilkeler, havacılık alanında da benimsenmiştir.

Böyle bir dahi için resim tek amaç olamazdı; bununla birlikte Leonardo da Vinci, sanatsal yarat çerçevesi içinde resme öbür sanatlara oranla üstünlük tanıdı; ona göre resim en yetkin yaratıcı eylem, bütün bilgileri ve hemen hemen her türlü tekniği gerektiren etkinlikti. Resim sanatı Leonardo da Vinci’nin elinde, doğanın ve insanların gizlediği sırları görünebilir bir özle aktarabilen bir anlatım biçimi haline geldi. Üstelik tabloya peyzajı getirmek istedi ve böylelikle bir bütün olarak gördüğü en küçük bir ayrıntıyı yansıttı. Kayalıklar Bakiresi, Tebişir, Mona Lisa gibi yapıtlarında peyzaja böyle bir anlayış içinde yer verdi.Gölge ışık oyunlarını kullanmada hiç bir rakip tanımayan Leonardo da Vinci, sfumato tekniğini (hafif gölgeli, ince ve ayrıntılı teknik) geliştirdi ve bu resme konuları, plasit kütleyi, son derece anlatımsal olan yeni bir lirik gerçeklik içine kattı.

Leonardo da Vinci’ye göre sfumato tekniği varlıklarla peyzajı birleştirmekle kalmayıp bunların evrensel yaratma katılmasını ve duygusal ile zihinsel olanın en iyi biçimde birleşmesini sağlıyordu. Bütün bu düşüncelerin gerektirdiklerinden dolayı ve oldukça çok çalıştığı tuvallerine sürekli rötuş yaptığı ya da bunları uzun süre yarım bıraktığı için, Leonardo da Vinci, çok sayıda yapıt verememiştir. Çalışmalarından yöntemli bir düşünce biçimine sahip olduğu, not defterlerinden ve çalışmalarının yoğunluğu ve ne derece çeşitlilik gösterdiği anlaşılır.

 ÇEŞİTLİ ALANLARA YÖNELİK YAPTILARLeonardo da Vinci’nin resim alanında gerçekleştirmiş olduğu yapıtlar arasında Lucrezia Crivelli’nin portresi, Gioconda olarak da adlandırılan Mona Lisa, Tebşir, Azize Anna, Kayalıklar Bakiresi, Bacchus, Leda, Son Akşam Yemeği (Cena), Kendi Portresi, Kâhin Kralların Tapınması, Ginevra da Benci’nin portresi, İsabella d’Este’nin bir büstü ile Beatrice d’Este’nin de bir büstü ile anılmaktadır.

Heykelcilik alanında adını Francesco Sforza’nın sonradan ortadan kalkan anıtsal mezarıyla duyuran sanatçının Beatrice d’Este’nin de bir büstü mevcuttur.

Bunun dışında kartonları (resim taslakları), tablolarının etütleri, desenleri, renksiz resimler, karikatürleri de vardır.

Müzik alanında Leonardo da Vinci’nin bir lavta icat ettiği bilinir; ayrıca Trattato della Pittura (Resim Üstüne İnceleme) adlı bir de kitabı vardır; sanatsal desenlerle desteklediği bu çalışmasında, resim sanatının kuramsal ilkelerini ele alıp incelemiştir.