Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Ampulün Kısa Tarihi

YouTube da videom da var.

5 dakika
133
Ampulün Kısa Tarihi
  • Blog Yazısı
Blog Yazısı
Tüm Reklamları Kapat

Güzel bir Afrika atasözü der ki:

Afrika’da her sabah bir ceylan uyanır. En hızlı aslandan daha hızlı koşmalıdır, yoksa öleceğini bilir. Afrika’da her sabah bir aslan uyanır; en yavaş ceylandan daha hızlı koşmalıdır, yoksa aç kalacağını bilir.

Aslan ya da ceylan olmamızın bir önemi yoktur. Bilmemiz gereken; güneş doğduğunda koşmaya başlamamız gerekliliğidir.

Tüm Reklamları Kapat

Hayat öyle hızla ilerliyor ki, hızlı olan hep şanslı. Teknoloji de böyle bir hızda. Hatta diyebilirim ki, teknoloji, yaşamın da önünde bir hızda ilerliyor.

Size bir soru: Aranızdan kaç kişi günlük hayatta kullandığı teknolojik aletlerin kim tarafından ve ne zaman icat edildiğini düşünüyor? Açık konuşmak gerekirse bunu düşünen kesim çok az, çünkü bizim için önemli olan işimize yarayıp yaramadığı.

Örneğin ampul. Ampulün icadı deyince hemen akıllara Thomas Edison'un ismi geliyor. Tıpkı Nikola Tesla'nın, birçok insanın inandığı gibi, alternatif akımı ve onunla ilgili pek çok şeyi icat etmemiş fakat geliştirilmesine önemli katkılar sağlamış ve daha kullanılabilir hale getirmiş olması gibi, Thomas Edison da ampul denen cihazı icat etmemiş; onu geliştirmiş ve kullanılabilir kılmıştır. Gelin geçmişin karanlığında kısa bir yolculuğa çıkalım ve "Ampulü kim icat etti?" sorusunu aydınlatmaya çalışalım.

Ampul icat edilmeden önce insanlar, hava karardığında aydınlatma aracı olarak mumları, meşaleleri ve gaz lambalarını kullanıyorlardı. Bunlar, sizin de göreceğiniz üzere, çok da pratik aydınlatma araçları değiller. Bu konuya bir çözüm getiren ilk kişi 1800 yılında İtalyan mucit Alessandro Volta oldu.

Tüm Reklamları Kapat

Evet, voltaj ya da volt olarak bildiğiniz elektrik potansiyeline ismini veren bilim insanı. Volta, hareketli çinko ve bakır disklerini kullanarak ilk akkor lambayı üretti fakat Volta bu konu üzerinde pek de durmadı. Ampulü geliştirmekten ziyade, bugün batarya veya pil olarak bildiğimiz cihazları üretme yolunu seçti.

Sahneye çıkan ikinci isim ise İngiliz kimyacı Humphry Davy oldu. Davy, 1802 yılında insanlık tarihinin ilk işlevsel ampulünü üretmeyi başardı. Kömürden elektrotlar yoluyla ilk akkor lambayı üreten Davy, lambasına güç kaynağı olarak Volta'nın pillerini kullandı.

Lambayı çalıştırmak için çok fazla elektrik akımı gerekiyordu ve lambanın ışığı çok parlak olsa da kısa sürede sönüyordu. Bu yüzden evlerde kullanılmadı fakat madenlerde ve sokak aydınlatmalarında kısıtla da olsa kendine yer buldu. Yine de Davy, yaptığı tasarımlarla 1800'lere damgasını vurdu.

Vurdu vurmasına ama vurduktan sonra bir şey fark edildi. Uzun süre aydınlatma sağlayabilen bir ampul için elektrik akımına maruz kaldığında sönmeden, sürekli parlayabilen bir filaman gerektiği anlaşıldı ve bu sorun üzerine yoğunlaşıldı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

1840 yılında yine İngiliz bir mucit Warren de la Rue, tarihin ilk verimli ampulünü üretti fakat Rue bu ampulü üretirken platin gibi aşırı pahalı bir malzemeye başvurmak zorunda kaldı. Bu nedenle de asla ticari bir başarıya ulaşamadı.

Bundan 8 yıl sonra, 1848 yılında bir başka İngiliz mucit William Staite, Humphry Davy'nin tasarımlarını geliştirip Rue'ya rakip oldu. Ancak burada da bir sorun vardı, o da ampulün bataryaya ihtiyaç duyuyor olmasıydı. Dolayısıyla bu tasarımlar da ticari bir başarıya ulaşamadı.

Tüm bu sorunları çözen isim ise hayır, Edison değil, Tesla da değil, Joseph Swan isimli İngiliz kimyager oldu. Swan, karbonize kağıt filamanları kullanarak bir ampul geliştirdi. Bu filamanlar ampulün aydınlatma süresini bir miktar daha uzattı. Fakat yine de ampulün performansı istenilen düzeyde değildi. Çünkü Swan, ampulün içindeki havayı çıkarmak için vakum pompası kullanıyordu ve o dönemdeki vakum pompaları çok da verimli sayılmazdı. Sizin de tahmin edeceğiniz üzere Swan'ın tasarımları da yaygın olarak kullanılamadı.

Aslında Charles Francis Brush'ın yüksek kaliteli vakum pompaları, Swan'a katkı sağlayacaktı. Fakat Brush, kendi lambalarını üretme yolunu seçti. Sokak lambaları gibi yüksek ışık miktarı gerektiren yerlerde kullanılacak kadar parlak lambalar üretti.

Swan'dan sonra da farklı bilim insanları ve mucitler ampulü sürdürülebilir hale getirmeye çalıştı ancak çok da başarılı olamadılar.

Ta ki sahneye Thomas Edison çıkana kadar.

Tüm Reklamları Kapat

Thomas Edison, Swan'ın geliştirdiği ampuldeki asıl sorunun filaman olduğunu düşünüyordu. Eğer elektrik direnci yüksek olan bir filaman bulabilseydi ampul uzun süreler boyunca ışık saçabilirdi. Menlo Park'taki laboratuvarlarında çalışmalar yürüten Edison, hayatının önemli bir kısmını lambalarda kullanabilecek en iyi filamenti bulmaya ayırdı. Bu araştırmalar sırasında 6.000'den fazla deneme yaptı. Karbon filamentler kullanarak ilk ticari başarıya sahip elektrik lambalarının patentine başvurdu.

1879'un ilerleyen aylarında patent Edison'a verildi. Aynı zamanda Edison, yaptığı filaman denemeleri sonucunda en iyi filamentin karbonize bambu filamenti olduğunu keşfetti. Bu filament, 1200 saatten uzun yanıyordu. Bambu, 1880'lerden 1900'lerin başına kadar filaman olarak kullanıldı. Bu açıdan Edison'un tasarımı ticari olarak başarıya ulaşan ilk ampul oldu.

1910 yılında, bambu filamandan çok daha uzun ömürlü olan tungsten filamanı geliştirildi. Günümüzdeki ampullerin çoğunda filaman olarak tungsten kullanılıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Edison, bu kadar üne ve başarıya sahip olmasını, pratik ve uzun süre yanan ampullerine borçlu. Tesla'nın maddi destekçileri arasında bulunan J.P. Morgan ve diğer önemli yatırımcıların da yardımıyla kurulan Edison Elektrik Aydınlatma Firması, dünyanın en popüler, başarılı ve zengin firmaları arasına girdi.

Ampul demişken, bir asırdan uzun süredir yanan bu ampulden bahsetmemek olmaz. ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Livermore İtfaiye İstasyonu'ndaki bu ampul, 1901 yılından beri yanmaya devam ediyor. 1895 yılında Shelby Elektrik isimli firmada bir çalışan tarafından üretildi ve itfaiye istasyonuna bağışlandı. İlk üretildiğinde 40-60 watt ışık veren ampul, şu an 4-5 watt ışık veriyor. Yaklaşık bir gece lambasının yaydığı ışığa eşdeğer.

Günümüzde bu ampuller yavaş yavaş ölüyor. Daha ziyade, Tesla'nın da üzerinde uzun yıllar çalıştığı florasanlar ve LED lambalar baskın ışık teknolojileri haline geliyor.

Ampuller, elektrik akımının büyük kısmını ısı olarak yayar; bu da enerji verimini azaltır. Florasan lambalar ve LED'ler ise daha az enerji harcayarak daha fazla ışık yayar. Florasan lambalar, ampullere göre; LED'ler ise hem ampul hem de florasan lambalara göre çok daha verimli ve uzun ömürlüdür.

Tüm Reklamları Kapat

Kısaca ampulün mucidi Thomas Edison değildir. Ampulü pratik kılan, Thomas Edison'dur. Bu zorlu yolda sırf Edison'ı anıp diğer kıymetli mucitlere yer vermemek haksızlık olurdu.

Okundu Olarak İşaretle
0
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Yukarı Zıpla
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 12/12/2024 12:29:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/17749

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Taklit
Sars Virüsü
Salgın
Hücre
Göğüs Hastalığı
Gazetecilik
Şiddet
Ribozim
Nükleer Enerji
Kuantum Fiziği
Aminoasit
Afrika
Organ
Periyodik Cetvel
Malzeme
Bilim İnsanı
Fosil
Organizma
Hava
Yörünge
Komplo Teorisi
Yaşanabilir Gezegen
Bilim Tarihi
Kurbağa
Kadın Doğum
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close