Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Ama Bilmem Ne Profesörü Şöyle Dedi!

Ama Bilmem Ne Profesörü Şöyle Dedi!
6 dakika
124
  • Blog Yazısı
Blog Yazısı
Tüm Reklamları Kapat

Bilim dünyasının içerisinde olan birisi için dahi, bir bilginin doğruluğundan emin olmak bazen gerçekten çok zaman alıcı olabiliyor. Gerçek hayatta öyle tuhaf bilgilerle karşılaşıyoruz ki, bu bilgiden emin olmak için harcanacak efor, onu uyduranların beş saniyelik çabasının yanında manasız bir arayışa dönüşebiliyor. Bu nedenle birçok sahte bilimci, sırf iddialarını güçlü göstermek için peşi sıra bir sürü iddiada bulunur. Amaç basittir; hangi birine odaklanacağınızı, hangi birini doğrulayacağınızı şaşırır, bu mücadeleden kaçınırsınız.

Halbuki iddiayı çürütmeniz gerekmez, iddialarını doğrulaması gerekenler onlardır. Fakat birçok kişi bu iddialara doğrudan inandığı için, bunun önüne geçmek adına bizlerin bu tür dezenformasyonları çürütmesi gerekebiliyor. Lakin, doğru şekilde analiz yapmak, bilgi olmasa dahi, bunların önüne geçebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Elbette net bir cevaba sahip olmak için bilgi gereklidir. Bu bilgiye sahip olmak için de uzmana danışırız, yani o konuya hakim olan kişiye. Fakat işin uzmanı kavramı, halk arasında çok yanlış anlaşılmakta. Bir biyoloji profesörü hiçbir etik kaygı gütmeden çıkıp kozmoloji hakkında teknik bir şey iddia edebiliyor. Bu belki de çok bariz ve anlaşılır bir örnektir çoğu insan için. Çünkü kimse karnı ağrıdığında avukata gitmez, doktora gider.

Fakat hukuk, tıp, biyoloji veya fizik uzmanı diye bir şey yoktur. Bu alanlar, hiçbir insanın ömrü hayatı boyunca tüm detaylarına hakim olamayacağı kadar büyük alanlardır. Bu mümkün olsa bile keşfedilen/üretilen bilginin hızına, öğrenme hızımız yetişmez.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak bunların alt dallarında, hatta o alt dalların spesifik bazı konularında uzmanlaşabilirsiniz. Örneğin bir astrofizikçi, karanlık madde çalışıyor olabilir. Fakat karanlık madde konusunda uzman olmak diye bir şey söz konusu değildir. Her gün sadece başlığında karanlık madde kelimesi geçen bir sürü makale yayınlanıyor. Yani başlığında karanlık madde kelimesi bile geçmeyip o konuyu ele alanların her birini okuyacak vakit dahi bulamazsınız. Bazı karanlık madde çalışanlar parçacık fizikçisidir, olayı mikro ölçekte işler. Bazıları ise kozmologtur ve olayı makro ölçekte, çekim etkileriyle inceler. Bunlar arasında dahi, örneğin kozmologlar arasında bazıları alternatif çekim kuramları geliştirir. Hatta bunlar arasında bile belli başlı teoriler vardır ve bir kişi çoğunlukla bunlardan yalnızca birine odaklanabilir.

İşte bilim bu kadar devasa bir alandır. Dolayısıyla işin uzmanını anlamak o kadar kolay değildir. İyi bir akademisyen, hangi konuda konuşması gerektiğini de iyi bilir. Ne yazık ki televizyonlarda gördüklerimizin çoğu, kendi uzmanlıkları dışında konuşuyor. Fakat bazıları, kendi alanında uzmanları dinleyip, anlayıp, halka aktarıyor. Bu önemli bir davranış. Kendisi uzmanı olmasa dahi, anlayabilecek birikime sahip. Bu nedenle anlayıp sizlere, bizlere aktarabilir.

Şimdi nedir bu tatava? Neden bu detayları üstüne basa basa anlattım?

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Çünkü kimi dinlememiz gerektiğini bilmek, çok kafa karıştırıcı olabilir ve ne yazık ki birilerini yalan söylemekten ya da yanlış bilgilendirmekten alıkoyan bir yasal düzenleme yok. Bu noktada ne yazık ki birçok kişi sahte bilim tuzaklarına istemsizce düşebiliyor. Fakat kolayca bunun önüne geçmek mümkün.

X Profesörünü Dinledim, O Böyle Böyle Söyledi!

Sahte bilime inanlar arasında çok sık kullanılan bir söylemdir bu "Bakın X profesörü böyle böyle diyor!". Bu durum, iddiayı güçlendirmek amacıyla sık sık kullanılır, çünkü bu daima olur. Muhakkak bir X profesörü vardır bu hayatta. Nasıl geliştiğini anlamak için bir örnek verelim. Aşı karşıtlığı konumuz olsun.

- Biontech aşısı olan 1 milyon kişiden yalnızca 11'i alerjik reaksiyon göstermiş ve bunların hepsi de tedavi edilip durumu atlatmış. Bu tür reaksiyon gösteren kişilerin, çok alerjik bünyeleri olduğu da biliniyor. Aşılara bu konuda güvenebilirsiniz, bilimin gösterdiği hiçbir kanıt, aşıların tehlikeli bir yan etkisi olacağını söylemiyor.+ Yalan söylüyorsunuz! Bakın bu yayında X profesörü aşıların çok ciddi yan etkiler yaptığını hatta bazı kişilerin hayatını kaybettiğini söylüyor. Bunların saklandığını açığa çıkarıyor!

Şimdi bu örnekte, tek bir duruma indirgeyemeyeceğimiz kadar çok motif var. Fakat mantıksal hatayı anlamak için tek bir sual yeterli:

Tek bir X profesörünün doğruyu söylediğini, ama geri kalan binlerce (hatta yüz binlerce) profesörün yalan söylüyor olması sizce ne kadar olası?

Neden tek bir profesöre inanıyoruz da geri kalanları görmezden geliyoruz? Samanlıkta ince bir dal parçası bulmak, o saman balyalarıyla dolu ambarı, ağaç dallarıyla dolu bir alana çevirebilir mi? Neden bu seçicilik?

Tüm Reklamları Kapat

Bunun bir başka örneği de geçtiğimiz zamanlarda Twitter'da yaygınlaşan bir iddiaydı:

- Nobel ödülüne aday olmuş profesör böyle böyle dedi!

Bu argümanın kendisini nasıl çürüttüğünü görebilmek önemli. "Nobel ödülüne aday" önemli bir nokta. Nobel ödülü alanların söylediğini umursamadığımızı gösteriyor, onların dedikleri doğru değil. Fakat Nobel yine de önemli bir ikna unsuru! Yani Nobel almış olmaları doğru söylemelerini gerektirmiyor, ama Nobel'e aday olduysanız ikna ediciliğiniz daha fazla. Kendi çelişkisi içerisinde kendi üstüne çöken bir cümle bu ne yazık ki. Dikkat ederseniz iddianın ne olduğuna hiç değinmedik, bilgi bu noktada önemli değil. Kurulan mantık oldukça sorunlu.

Buradaki motivasyon çoğu zaman, bazı gerçeklerin saklandığı ve birilerinin bunu açıkladığı düşüncesine inanmaktan geliyor. Zaten bu nedenle çoğu zaman komplo teorisi lafını kullanıyoruz. Ortada muhakkak bir komplo olmalı!

Eğer kaygılı bir bireyseniz ve geçmişte bu tür güvensizlikler yaşamışsanız, her türlü olaya bu gözle bakmanız pek olasıdır. Bunda sıra dışı hiçbir şey yok, fakat mantığı da bir kenara bırakmamak gerek. Hangi toplumda %0.01 gibi bir azınlık doğruyu konuşurken %99.9 yalan konuşuyor ve bunu örgütsel olarak yapıyor? Gerçekten bu kadar organize olunabilmesi mümkün mü? Böyle bir sistemde demokrasiye nasıl oluyor da güvenebiliyoruz?

Tüm Reklamları Kapat

Biraz da diğer açıdan bakalım. Her toplulukta bir çürük elma vardır, öyle değil mi? Hiçbir toplum, örgüt, kusursuz bir biçimde işlemez. Özellikle sayı büyüdükçe bu imkansızlaşmaya başlar. Hayat arkadaşınızla bile fikirlerinizin ters düşmesi kadar doğal bir durum yoktur. O halde neden sayısız bilim insanı aşıların bu kadar faydalı ve zararsız olduğunu söylerken, tam aksini söyleyen birkaç kişinin çürük elmalar olabileceğine inanmıyoruz? Çürük elmalar olmaması demek, herkesin doğru/uygun olanı yapması demek. Bu da yine durumun kendisiyle başlı başına bir çelişki yaratıyor.

Çürük elmalar olabileceğini kabullenmek son derece önemli. Keza bazı şeylerin rassal olabileceğini kabullenmek de son derece önemli. Çoğu sahte bilim inancı, bu iki cümleyi benimseyememizden besleniyor.

Bilimde Karşı Fikirler Yok Mu?

Son olarak, şunu hatırlamak gerek. Bilimde tezat düşüncelere sık rastlanır. Örneğin ben de sıkça (çoğunlukla eğlencesine) karanlık maddenin aslında var olmadığını iddia etmeyi severim. Bu konuda uzman olduğumdan değil! Hiç kuşkusuz konunun birçok noktasını anlayabiliyorum ama uzmanı olmakla yakından uzaktan alakam yok. Ama uzmanlarının neler yaptığını takip ediyor ve bir ölçekte anlıyorum. Gerçekten de karanlık maddenin olmadığını iddia eden ve alternatif teoriler sunan uzman bir grup var. Hatta rahatlıkla bu fikrin kabul edilebilirliği son yıllarda artmaya başladı diyebiliriz.

Lakin bunu eğlencesine iddia unsuru yapan ben bile, karanlık madde olasılığını asla görmezden gelmiyorum. Kimse gelmemeli. Alternatif cevaplar üretenler de hala karanlık maddenin çok daha iyi bir fikir olduğunun ziyadesiyle farkında. Lakin bu diğer seçenekleri değerlendirmemize mani olmuyor. Her iki kapıyı da görüyor ve kimimiz birinin anahtarını tutuyor, kimimiz diğerinin. Böylece doğru cevaba birlikte ulaşabiliyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Sylvie and Bruno (Lewis Caroll)

Sylvie and Bruno, first published in 1889, and its second volume Sylvie and Bruno Concluded published in 1893, form the last novel by Lewis Carroll published during his lifetime. The novel has two main plots: one set in the real world at the time the book was published (the Victorian era), the other in the fantasy world of Fairyland. While the latter plot is a fairy tale with many nonsense elements and poems, similar to Carroll’s Alice books, the story set in Victorian Britain is a social novel, with its characters discussing various concepts and aspects of religion, society, philosophy and morality.

Warning: Unlike most of the books in our store, this book is in English.
Uyarı: Agora Bilim Pazarı’ndaki diğer birçok kitabın aksine, bu kitap İngilizcedir.

Devamını Göster
₺75.00
Sylvie and Bruno (Lewis Caroll)

Fakat aşılar gibi durumlarda böylesine bir fikir ayrılığı söz konusu değil. Bilimde tartışmalar olduğu kadar, net bilgiler de vardır. Aksi takdirde zaten ilerleyemezsiniz. Bu durum elinizde temel olmadan, üst katları yapmaya benzer. Bilimin varlığına aykırıdır.

Üst katlarla temelleri karıştırmamamız temennisiyle...


Hazırlayan: Ögetay Kayalı

Okundu Olarak İşaretle
12
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Yukarı Zıpla
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/09/2023 06:48:46 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12991

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Sivrisinek
Canlılık Ve Cansızlık Arasındaki Farklar
Çiçek
Renkler
Aşırı
Obezite
İnsan Evrimi
Venüs
Fosil
Müfredat
Kuantum Mekaniği
Dişler
Vejetaryen
Algoritma
Hastalık Kataloğu
Çocuklar İçin Bilim
Sayı
Zeka
Sars-Cov-2
Arkeoloji
Yıldızlar
Balık Çeşitliliği
İlişki
Çalışma
Aslan
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Plastik Problemimizi Bakterilerle Çözebilir miyiz?
Plastik Problemimizi Bakterilerle Çözebilir miyiz?
Gözyaşı Ne İşe Yarar?
Gözyaşı Ne İşe Yarar?
Zırvasız Bilim: Deprem Tahmini? Uzaylılardan Sinyal? Aspartam ve Kanser?
Zırvasız Bilim: Deprem Tahmini? Uzaylılardan Sinyal? Aspartam ve Kanser?
Zaman Oku: Zamanın İleri Aktığını Nereden Biliyoruz?
Zaman Oku: Zamanın İleri Aktığını Nereden Biliyoruz?
Hastalıklar Konusunda Google Sizi Nasıl Aldatıyor?
Hastalıklar Konusunda Google Sizi Nasıl Aldatıyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close