Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Atom Numarası Nedir? Kütle Numarası Nasıl Hesaplanır?

Atom Numarası ile Kütle Numarası Arasındaki İlişki Nedir?

Atom Numarası Nedir? Kütle Numarası Nasıl Hesaplanır?
6 dakika
23,451
  • Atomik Fizik
Tüm Reklamları Kapat

Atomlar, tüm maddelerin temel yapı taşlarıdır ve proton, nötron ve elektronlardan oluşurlar. Bir atom, üç atom altı parçacıktan oluşur: proton, nötron ve elektron. Atomun merkezine çekirdek denir. Çekirdek, proton ve nötronlardan oluşur. Protonlar pozitif yüklüdür, nötronlar yüksüzdür ve elektronlar negatif yüklüdür. Normalde protonların elektronlara oranı her zaman 1'dir; bu nedenle atom, nötr bir yüke sahiptir. Örneğin, nötr bir karbon atomunun altı protonu ve altı elektronu vardır.

Tabii ki işler gerçekte bu kadar basit değildir: Bir atomun özellikleri, sahip olduğu her bir parçacığın sayısına bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir. Örneğin proton sayısını değiştirirsek, tamamen farklı bir element elde ederiz. Elektron sayısını değiştirirsek bir iyon elde ederiz. Nötron sayısını değiştirirsek, bir izotop elde ederiz. Örneğin, karbonun üç tane izotopu bulunur:[9]

Tüm Reklamları Kapat

  1. karbon-12 (6 proton + 6 nötron), karbon elementinin kararlı olan ve sık bulunan bir formu.
  2. karbon-13 (6 proton + 7 nötron), karbon elementinin kararlı olan ama nadir bulunan bir formu.
  3. karbon-14 (6 proton + 8 nötron), karbon elementinin kararsız yani radyoaktif olan ve nadir bulunan bir formu.

Atom Türünü Belirleyen Protondur!

Genelde atomlar ile protonlar birbirinden farklı kavramlarmış gibi düşünülse de (ki resmi olarak farklı şeylerdir), aslında bir element/atom ile proton arasında sıkı sıkıya bir ilişki vardır: Atomlardaki proton sayısı, onlar için ayırt edici bir özelliktir. Bunu bir spor takımındaki oyuncuların forma numaralarına benzetebilirsiniz: Forma numaralarının amacı, oyuncuları birbirinden ayırt edebilmektir. İşte proton sayısı da atomlarda bu işi görür.

Atom Numarası Nedir?

Periyodik cetvelde atomların sırası, proton sayılarıyla belirlenmektedir. Örneğin "1 proton" dediğimiz şey, zaten hidrojen atomudur. 2 proton, yanlarına 2 de nötron aldıklarında, helyum dediğimiz elementi oluşturmaktadırlar. Henry Moseley'in gösterdiği üzere, bir atomdaki proton sayısı, o atomun atom numarası olarak bilinen bir ayırt edici bir özelliğini belirlemektedir. Bir diğer deyişle atom numarası, bir elementin her bir atomundaki proton sayısıdır. Atom numarası, genellikle ZZ harfiyle gösterilir; bunun böyle seçilmesinin nedeni, Henry Moseley öncesi dönemde elementlerin Almancada "sayı" anlamına gelen zahl adı verilen sayılarına göre dizilmesidir; sonradan bu numaranın proton sayısı olduğu gösterilmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Yani bir atomun proton sayısına bakarak onun hangi elemente ait bir atom olduğunu ayırt etmek mümkündür. Örneğin bir atomun çekirdeğindeki protonları sayıp da, 82 tane olduklarını görürseniz, o atomun Kurşun elementine ait olduğunu kesin olarak bilebilirsiniz. Ama bir başka atomun nötronlarını sayıp, 82 tane olduklarını görürseniz, sadece bu bilgiyi kullanarak hangi elemente ait olduğunu bilemezsiniz. Çünkü örneğin Lantan, Seryum ve Praseodimyum'un her üçünün de 82 nötronu vardır.

Periyodik tablo, bilinen tüm elementleri içeren bir tablodur ve bu tabloda elementler, artan atom numarasına göre düzenlenir. Periyodik tabloda elementlerin atom numarası, genelde element sembolünün üzerinde belirtilir. Tablonun sol üst köşesindeki hidrojenin atom numarası 1'dir. Her hidrojen atomunun çekirdeğinde 1 proton vardır. Tablonun diğer köşesinde, atomlarının çekirdeğinde iki proton bulunan helyum vardır. Lityum atomlarının üç protonu vardır, berilyum atomlarının dört protonu vardır ve bu böyle devam eder.

Periyodik Tablo
Periyodik Tablo
Periodum

Kütle Numarası, Proton ve Nötronlarla Oluşur!

Atom çekirdeklerinde protonlara ek olarak nötronlar da bulunur. Nötronların var olma nedeni, aksi takdirde atom çekirdeğinin kararlı kalamayacak olmasıdır. Çünkü düşünecek olursanız, protonlar pozitif yüklüdür ve mıknatıslardan bileceğiniz gibi, aynı yükler birbirlerini iterler. Bu durumda teknik olarak atom çekirdeğinin stabil kalması mümkün olmazdı; atom çekirdeği kendiliğinden ve hızlı bir şekilde parçalanırdı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Ancak daha önceden anlattığımız gibi, Güçlü Nükleer Kuvvet adını verdiğimiz bir kuvvet, nötronlar ve protonlar arasında etki ederek onları birbirine yapıştırmaktadır. Zaten nötronların elektrik yükü olmadığı için, elektromanyetizma sebebiyle itilme gibi bir dertleri yoktur. Ama atom çekirdeğinde bulunduklarında, protonları Güçlü Kuvvet nedenyile kendi üzerlerine çekerek, onların stabil kalmasına yardımcı olurlar. Bu nedenle nötronlar, atomu dengeli yapan en önemli unsurdur.

Az önce Lantan, Seryum ve Praseodimyum'un her üçünün de 82 nötronu olduğunu söylemiştik. Bu sayıyı tespit etmenin kolay bir yolu, kütle numarası ile atom numarası arasındaki farkı kullanmaktır.

Kütle Numarası Nedir?

Periyodik cetveli incelediğinizde, her elementin üstünde bir tam sayı olduğunu görebilirsiniz: Bu, atom numarasıdır ve az önce bahsettiğimiz gibi, atom çekirdeğindeki proton sayısına karşılık gelmektedir.

Kütle numarası ise, bir atomdanki proton ve nötronların toplam kütlesidir (kütle numarası, genelde AA harfiyle gösterilir). Bir diğer deyişle:

A=p++nA=p^++n

Tüm Reklamları Kapat

Kütle numarası, atomik kütle birimi adı verilen birimle ölçülen bir sayıdır. Atomik kütle birimi, başta da sözünü ettiğimiz 6 proton 6 nötronlu karbon elementinin kütlesinin 12'ye bölünmesinden türetilen, tuhaf bir birimdir. Bu sisteme göre 1 proton, 1.00727647 atomik kütle birimi kadar kütleye sahiptir. 1 nötron ise 1.008665 atomik kütle birimindedir. Yani her ikisi de 1'e çok yakındır; dolayısıyla atomların ağırlığı, genelde proton ve nötron sayılarının toplamı kadar olmaktadır (ama küsürattan ötürü tam olarak eşit değillerdir ve bu nedenle periyodik cetveldeki elementlerin altında küsüratlı bir sayı gösterilir). Örneğin Seryum'un kütle numarası 140, atom numarası 58'dir. Aradaki fark, 82'dir. Demek ki Seryum'un 82 tane nötronu vardır.

Tersten düşünelim: Helyum elementini düşünün. Helyumun atom numarası 2'dir, bu nedenle çekirdeğinde iki proton olduğunu biliriz. Helyum çekirdeği, ayrıca iki nötron içerir. 2+2=4 olduğundan, helyum atomunun kütle numarasının 4 olduğunu söyleriz (her ne kadar gerçekte bu sayı 4.00226022 olsa da). Son olarak, elektron sayısı proton sayısına eşit olması gerektiğinden, helyum atomu da iki elektron içerir. Bu örnek, atomların aynı sayıda proton ve nötrona sahip olduğuna inanmanıza neden olabilir, ancak aşağıdaki tablonun daha ayrıntılı bir incelemesi, durumun böyle olmadığını gösterecektir. Örneğin, lityumun üç protonu ve dört nötronu vardır ve ona kütle numarası 7'dir.

LibreTexts

Bir atomun kütle numarasını ve atom numarasını bilmek, o atomda bulunan nötron sayısını çıkarma yoluyla belirlemenizi sağlar:

No¨tron Sayısı=Yaklaşık Ku¨tle Numarası−Atom Numarası\text{Nötron Sayısı}=\text{Yaklaşık Kütle Numarası}-\text{Atom Numarası}

Tüm Reklamları Kapat

Krom (Cr) elementinin atom numarası 24, kütle numarası 52'dir. Bir krom atomunun çekirdeğinde kaç tane nötron vardır? Bunu belirlemek için basit bir çıkarma işlemi yapabilirsiniz: 52-24=28. Yani krom elementinin 28 nötronu vardır.

Herhangi bir atomun bileşimi, A/Z formatı adı verilen kısa bir gösterimle gösterilebilir. Hem atom numarası hem de kütle kimyasal sembolün soluna yazılır. "A" değeri üst simge olarak, "Z" değeri ise alt simge olarak yazılır. Bu gösterimin bir örneği için aşağıda gösterilen krom atomuna bakabilirsiniz:

2452Cr^{52}_{24}\text{Cr}

Belirli bir atoma atıfta bulunmanın başka bir yolu, atomun kütle numarasını bir tire ile ayırarak adından sonra yazmaktır. Yukarıdaki atom için sembol-kütle formatı, Cr-52 olarak yazılacaktır. Bu gösterimde atom numarasından söz edilmez. Eğer bu yöntemi kullanacaksanız, proton değerlerini elde etmek için bir periyodik tabloya başvurmanız gerekecektir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
32
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 14
  • Tebrikler! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • İnanılmaz 3
  • Muhteşem! 2
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/06/2023 11:52:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11567

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Jüpiter
Kas
Kamuflaj
Allah
İnternet
Diyet
Hastalık Yayılımı
İnsan
Biliş
Hidrojen
Kalp
Yaşlılık
Neandertal
Video
Enfeksiyon
Nöroloji
Plastik
Zehirli Mantar
Mers
Koaservat
Böcek
Sahtebilim
Uluslararası Uzay İstasyonu
Siyaset
Amerika Birleşik Devletleri
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Özgür İrade: Aldığımız Kararlarda *Gerçekten* Özgür müyüz?
Özgür İrade: Aldığımız Kararlarda *Gerçekten* Özgür müyüz?
Seçimler Ne Kadar Güvenli?
Seçimler Ne Kadar Güvenli?
Balinalar Su Altında Nefeslerini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Balinalar Su Altında Nefeslerini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Kuyruklu Yıldız Laneti: Hale-Bopp, 200 Milyon Kilometre Uzaktan 39 Kişiyi Nasıl Öldürdü?
Kuyruklu Yıldız Laneti: Hale-Bopp, 200 Milyon Kilometre Uzaktan 39 Kişiyi Nasıl Öldürdü?
Sivrisineklerden Kurtulmanın (Bilimsel Olarak Çalışan) Yolları Neler?
Sivrisineklerden Kurtulmanın (Bilimsel Olarak Çalışan) Yolları Neler?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Atom Numarası Nedir? Kütle Numarası Nasıl Hesaplanır?. (11 Mart 2022). Alındığı Tarih: 9 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11567
Bakırcı, Ç. M. (2022, March 11). Atom Numarası Nedir? Kütle Numarası Nasıl Hesaplanır?. Evrim Ağacı. Retrieved June 09, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11567
Ç. M. Bakırcı. “Atom Numarası Nedir? Kütle Numarası Nasıl Hesaplanır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 11 Mar. 2022, https://evrimagaci.org/s/11567.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Atom Numarası Nedir? Kütle Numarası Nasıl Hesaplanır?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 11, 2022. https://evrimagaci.org/s/11567.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close