Kurşun
Kurşun Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
Kurşun, "Pb" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 82 olan kimyasal bir elementtir. Yaygın olarak kullanılan çoğu elementten daha yoğun ağır bir metaldir. Kurşun, yumuşak bir yapıya sahip olup, nispeten düşük bir erime noktasına sahiptir. Yeni kesildiğinde mavimsi gümüş renkte olup hava ile temas ettikten sonra donuk gri bir renge dönüşür. Kurşun, karbon ailesinin en ağır üyesidir. Karbon ailesi, periyodik tablonun 14. grubundaki beş elementten (karbon (C), silikon (Si), germanyum (Ge), kalay (Sn), kurşun (Pb) ve flerovyum (Fl) elementlerinden) oluşur.
Fiziksel Özellikler
Kurşun, gri renkte yumuşak bir katıdır. Hem sünek hem de dövülebilir bir forma sahiptir. İlk kesildiğinde, yüzeyi parlak olup yavaş yavaş kararır ve matlaşır. Kurşun kolayca işlenebilir bir elementtir. İşlenebilir olması sayesinde şekli kolayca değiştirilebilir ve istenilen halde kullanılabilir bir yapıya sahiptir. Kurşunun erime noktası 327,4°C (621,3°F) ve kaynama noktası 1,750-1,755°C (3,180-3,190°F) aralığındadır. Yoğunluğu santimetre küp başına 11,34 gramdır. Kurşun elektrik akımını, sesi ve titreşimi çok iyi iletmez.
Kimyasal özellikler
Kurşun, orta derece aktif bir metaldir. Suda ve çoğu soğuk asitte yavaş çözünür. Sıcak asitlerle daha hızlı reaksiyona girer. Havadaki oksijen ile hemen reaksiyona girmez ve yanmaz.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Kurşun doğada nadir bulunmaktadır. Genellikle çinko, gümüş ve bakırın bulunduğu madenlerde bulunur ve bu metallerle birlikte çıkarılır. Esas olarak Galena (PbS) bileşiğinde bulunur ve cerrahüsit (PbCO3) ve anglezit (PbSO4) madenleri de vardır. Galena madenleri, dünyadaki kurşunun %19'unun çıkarıldığı madenlerdir ve yoğunlukla Avustralya'da bulunur. Dünyada kurşun üretimi yılda 6 milyon tondur ve işlenebilir rezervlerin toplamı 85 milyon ton olarak tahmin edilmektedir. Bu miktar her ne kadar çok görünse de 15 yıllık arzı dahi karşılayamamaktadır.
Kurşun, doğada, doğal olarak bulunur. Fakat çevrede bulunan kurşun konsantrasyonlarının yüksek oranı, insan faaliyetlerinin bir sonucu olarak oluşmaktadır.
Araçlarda yakıt olarak kullanılan benzinin kurşun içermesi ve bu kurşunun doğaya atık olarak salınması sebebiyle yeryüzünde doğal olmayan bir kurşun döngüsü oluşmuştur. Araba motorlarında kurşun yakılır, böylece kurşun tuzları ortaya çıkmaktadır. Bu kurşun tuzları, arabaların egzozlarından doğaya salınır. Büyük parçacıkları hemen yere düşerek, toprağı ve yüzey sularını kirletir. Daha küçük parçacıklar ise uzun süre atmosferde kalacaktır. Havadaki kurşunun bir kısmı yağmur yağarken yeryüzüne geri düşer. İnsan üretiminin neden olduğu bu döngüye "kurşun döngüsü" denir ve inorganik döngü, doğal kurşun döngüsünden çok daha uzun sürer.
Uygulama ve Kullanım Alanları
Bu kolay işlenen ve korozyona dayanıklı metal, Roma döneminden bu yana boru yapımında, kalaylama işleminde ve boya olarak kullanılmıştır. Ayrıca çömlekçilik sektöründe kurşun sır olarak, böcek ilaçlarında, saç boyalarında ve benzin için vuruntu önleyici katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Kurşunun sağlığa, özellikle de çocuklara zararlı olduğu bilindiğinden, tüm bu kullanımlar sınırlandırılmaya ve yasaklanmaya çalışılmaktadır.
Tarihi
Kurşun, keşfedilen en eski metallerden biri olup, MÖ 3000 yıllarında dahi kullanılmıştır.[1] Kurşun, 6.000 yıldan fazla süredir çıkarılmış, metal ve bileşikleri tarih boyunca kullanılmıştır. Yunanlılar M.Ö. 650 yılından itibaren büyük ölçüde kurşun madenciliği yapmış ve sadece metali nasıl elde edeceklerini değil, bunu beyaz kurşuna nasıl çevirecekleri konusunda bilgi sahibiydiler.[2] Oldukça örtücü olması sebebiyle, 20. yüzyılın ortalarına kadar 2000 yılı aşkın süre boyunca boyaların temelini oluşturmuştur.
Etimolojisi
Kurşun elementinin ismi, Anglo-sakson dilinde "metal" anlamına gelmektedir.
Önlem ve Güven
Kurşunun Sağlığa Etkileri
Kurşun, yıllar içinde pek çok uygulaması bilinen yumuşak bir metaldir. M.Ö. 5000 yılından bu yana metal ürünlerde, kablolarda ve boru hatlarında, boya ve böcek ilaçlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Kurşun, insan sağlığına zarar veren dört ana metalden biridir. İnsan vücuduna; gıda (%65), su (%20) ve hava (%15) yoluyla girebilir. Meyveler, sebzeler, etler, tahıllar, deniz ürünleri, alkolsüz içecekler ve şarap gibi yiyecekler önemli miktarlarda kurşun içerebilir. Sigara dumanı ayrıca az miktarda kurşun içerir. Kurşun içme suyuna, suyun taşındığı boruların aşınmasıyla girebilir.
Kurşun, yüksek miktarda vücuda alındığında şöyle etkiler gösterebilir:
- Hemoglobin biyosentezinin bozulması ve anemi
- Kan basıncında yükselme
- Böbrek hasarı
- Düşükler ve kürtajlar
- Sinir sistemlerinin bozulması
- Beyin hasarı
- Sperm hasarı nedeniyle erkeklerin doğurganlığının azalması
- Çocukların öğrenme yeteneklerinde azalma
- Saldırganlık, dürtüsel davranış ve hiperaktivite gibi çocukların davranışsal bozuklukları
- Kurşun, annenin plasentasından fetüse girebilir. Bu nedenle sinir sistemine ve doğmamış çocukların beyinlerine ciddi zararlar verebilir.
Kurşunun Çevresel Etkileri
Kurşunlu benzin, çevredeki kurşun konsantrasyonlarının yükselmesine neden olan tek etmen değildir. Endüstriyel süreçler ve katı atık yakma gibi diğer insan temelli faaliyetler de kurşun miktarını artırır. Kurşun, su taşıma sistemindeki kurşunlu boru hatlarının aşınması ve kurşunlu boyaların aşınması yoluyla suya ve toprağa karışabilir. Kurşun, su ve toprak organizmalarında birikir. Toprak fonksiyonları, özellikle aşırı konsantrasyonların mevcut olabileceği otoyolların ve tarım arazilerinin yakınında, kurşun müdahalesi nedeniyle bozulur. Toprak organizmaları da kurşun zehirlenmesinden etkilenir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
İlginç Bilgiler ve Diğer
Bir metale göre çıkarması oldukça kolay olduğu için, kurşun tarih öncesi zamanlardan beri kullanılmaktadır. Kurşun, Roma İmparatorluğu döneminde, halk tarafından su tesisatlarında, madeni paralarda ve heykellerde kullanılmıştır. İnsanlar kurşunu, 19. yüzyılın sonlarına doğru zehirli olduğu ortaya çıkana kadar, binlerce yıl boyunca günlük hayatlarında bolca kullandılar.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 10
- 4
- 3
- 3
- 2
- 2
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ Corrosion Doctors. Lead In History. Alındığı Tarih: 30 Ocak 2021. Alındığı Yer: Corrosion Doctors | Arşiv Bağlantısı
- ^ Royal Society of Chemistry. Lead. Alındığı Tarih: 29 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- Chemistry Explained. Lead, Chemical Element - Reaction, Water, Uses, Elements, Examples, Metal, Gas, Number. Alındığı Tarih: 29 Ocak 2021. Alındığı Yer: Chemistry Explained | Arşiv Bağlantısı
- Lenntech. Lead (Pb) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 29 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenntech | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Lead. Alındığı Tarih: 29 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Encyclopedia Britannica. Lead | Definition, Uses, Properties, & Facts. Alındığı Tarih: 29 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
- ThoughtCo. Essential Lead Element Facts. Alındığı Tarih: 29 Ocak 2021. Alındığı Yer: ThoughtCo | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 11:44:47 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10056
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.