Ekolojik fırsat, türlerin farklılaşmasında hayati bir öneme sahip olup adaptif yayılmanın başlamasında anahtar bir rol oynamaktadır.

Özellikle evrimin işlevsel sürecinin Darwin (1859) tarafından tanımlanmasından bu yana, türlerin gezegenimizde nasıl çoğaldığı uzun bir süredir biyologların ilgisini çekmektedir. İnsanlar, dünyanın birçok bölgesinde farklı ekolojiye ve biçimlere sahip benzer organizmaların çeşitliliğini gözlemleyebilirler. Örneğin; Kuzey Amerika’da biçim, renk ve vücut uzunluklarına göre belirgin bir biçimde farklılaşan Lampropeltini (Görsel 1) familyasına ait 35 keme yılanı türünden herhangi birisiyle kolaylıkla karşılaşabilirsiniz. Bu grup içerisindeki türler; beslenme alışkanlığı olarak sürüngen yumurtaları, diğer yılanları, kertenkeleleri, kuşları ve küçük memeleri ve ayrıca yaşam alanı olarak da çölleri, otlak alanları, tropik yağmur ormanları ve yaprak döken kuzey ormanlarını içeren geniş bir yelpazedeki ekolojiyi tercih etmektedirler. Biçim ve ekolojideki bu aşırı farklılık karşısında, tüm bu çeşitlenmelerin zaman içerisinde nasıl ortaya çıktığını sorabilirsiniz. Tüm bu türlerin biçimsel ve ekolojik farklıkları standart ve değişmeyen bir hızda mı başlayıp çoğalmakta yoksa uygun, boş bir ortam ortaya çıktığında mı hızlı bir biçimde bu alanı doldurmaktadırlar?

Lavların bazı atıklarımızı yakabilecek kadar sıcak olduğu doğrudur. 2018'de Hawaii'nin Büyük Adası'ndaki Kilauea patladığında, lav akıntılarının sıcaklığı birçok kayayı eritebilecek olan 1100 Celsius derecenin üzerine çıkmıştı. Bu, Venüs gezegeninin yüzeyinden daha sıcak olmasının yanı sıra genellikle çöpleri 1000-1200 C^o arasında yakarak yok eden atık yakma tesisleri kadar da sıcaktı.

Ancak bütün lavlar aynı sıcaklıkta değildir. Hawaii'deki patlamalar "basalt" adı verilen bir lav türü üretir. Basalt, Washington eyaletindeki St. Helens dağı gibi diğer volkanlarda patlayan daha kalın dasit lavından çok daha sıcak ve akışkan bir yapıya sahiptir. Örneğin, 2004-2008'deki St. Helens dağı patlaması, yüzey sıcaklığı yaklaşık 704 C^o olan bir lav kubbesi üretmişti.

İnsan Yamyamlığı (Kannibalizm), bir diğer ismiyle antropofaji, diğer insanların etlerini veya iç organlarını yiyerek beslenen insanların davranışları olarak tanımlanır. Yamyamlık (Kanibalizm) ifadesi, bir bireyin aynı türden bir başka bireye ait vücut parçalarını veya o bireyin tüm vücudunu tüketmesiyle zoolojiye genişletilmiştir. Geçmişte akrabalarımızın bulunmuş olduğu kültürlerde, belli bir aşamaya kadar kabul gören yamyamlık, günümüzde eski kabul edilebilirliğini yitirmiş gibi görünüyor. Ancak yine de bazı coğrafyalarda uygulanmaya devam edilmekte.

Arkeolojik ve genetik incelemeler ışığında yamyamlığın tarihçesi, binlerce yıl önce yaşamış olan insansı akrabalarımıza dayanıyor. Uzun açlık ve kıtlık dönemlerinde Neandertaller'in yamyamlık sayesinde beslendiği, incelenen 43.000 yıllık Neandertal fosilleri sayesinde anlaşılmış oldu. İspanya, El Sidrón'daki bir yeraltı mağarasında keşfedilen kemik kalıntıları, bu bireylerin bir nevi kasaplık yaptığı sonucuna varmamızı sağladı.

Aile içi sorunlar, ekonomik zorluklar, salgın hastalıklar, doğal afetler, toplumsal travmalar, okul ya da iş hayatındaki baskılar… Stres kaynakları hayatımızın her döneminde bir şekilde karşımıza çıkıyor. Bu zihinsel yük göz ardı edilmemeli; çünkü stres ister akut (hızlı ilerleyen veya kısa süreli), ister kronik (uzun süreli veya süreğen) olsun kalbimiz üzerinde önemli bir baskı oluşturuyor. Söz konusu baskı, özellikle risk altındaki kişiler için, kalp krizini (akut miyokard enfarktüsü) bile tetikleyebilecek kadar ciddi sonuçlar doğurabilir!

Stres birçok farklı yoldan kalp-damar (kardiyovasküler) sistemi sağlığını etkiler. Uzun vadede, halk arasında "damar sertliği" olarak bilinen, damarların daralıp tıkanmasına yol açan ateroskleroz gelişiminde rol oynar. Bu da zamanla koroner arter hastalıkları gibi ciddi rahatsızlıkların temelini oluşturur. Akut dönemde ise daha dramatik etkiler ortaya çıkabilir. Özellikle hali hazırda koroner arter hastalığı bulunan kişilerde, strese bağlı gelişen ani bir elektrofizyolojik sapma, ani kalp durmasına kadar varabilecek trajik sonuçlara neden olabilir. Bilimsel çalışmalar depremler, terör olayları ve hatta futbol maçlarının bile ani kardiyak olayları tetikleyebileceğini göstermektedir.

“Sosyobiyoloji” kavramı ilk olarak E.O. Wilson’un “Sosyobiyoloji: Yeni Sentez” (1975) adlı kitabında “tüm sosyal davranışların biyolojik temeline ilişkin sistematik bir çalışma” şeklinde ortaya koyulmuştur. (Wilson, 1975, 4). Wilson burada “davranışların biyolojik temeli” derken, bireylerin sergiledikleri davranışlara sebebiyet veren nöral ve psikolojik mekanizmalar yerine, hayvan popülasyonlarındaki davranışların evrimini yönlendiren sosyal ve ekolojik sebeplere gönderme yapıyor gibi görünmektedir, fakat Wilson çok net bir şekilde sosyobiyoloji ve sinirbilim arasında önemli bir kuramsal etkileşim olduğunu düşünmektedir(Wilson 1975, 5). Wilson evrim terimini kullanırken de, her ne kadar seçilimin hayvan toplulukları üzerindeki etkilerinin popülasyon seviyesinde uyumsuz sonuçlar doğurabileceği görüşünü kabul ediyor olsa da (örnek olarak bkz. Wilson, 1975, Bölüm 4), genellikle doğal seçilim yoluyla evrime göndermede bulunmaktadır.

Dolayısıyla, “sosyobiyolojinin” olası anlamlarından biri, Wilson’un kitabının insan olmayan hayvanlardan bahseden bölümünde bahsetmiş olduğu şekliyle, hayvanların davranışlarının doğasını ve sebeplerini anlamaya yönelik metodolojik olarak adaptasyoncu bir yaklaşımdır. Fakat, sosyobiyoloji terimi, özellikle de Wilson’un kitabının büyük bölümünde açıklamış olduğu şekliyle, aslında bir tür yeni terimdir ve Wilson bu terimi kendi çalışmaları için bu terimi kullanmayan bilim insanlarının çalışmalarına göndermede bulunmak için kullanır. Fakat sosyobiyoloji terimi hiçbir zaman bu bilim insanları tarafından da genel anlamda kabul gören bir terim olmamıştır. Gerçekte ise durum şudur: Çok az sayıdaki bilim insanı kendi çalışmalarını tanımlamak için sosyobiyoloji terimini kullanmaktayken (örneğin, Hrdy, 1999), sosyobiyoloji üzerine ihtilafların ortaya çıktığı dönem ve sonrasında bu tür yaklaşımları kullanan bilim insanları, en çok kullanılanı “davranışsal ekoloji” olmak üzere alternatif diğer terimleri kullanmaya yönelmişlerdir (Krebs ve Davies, 1978).

Sosyoekonomik durum (SED), bireylerin sağlık durumlarını doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen kritik bir faktördür. Gelir, eğitim seviyesi, meslek, sosyal sınıf ve yaşam koşulları gibi unsurları kapsayan SED; sağlık hizmetlerine erişim, sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesi ve hastalıkların önlenmesi üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Bu makalede, SED’nin sağlık üzerindeki çok boyutlu etkilerini, farklı gelir grupları arasındaki yaygın hastalık örnekleriyle inceleyeceğiz.

Sağlıkta eşitsizliklerin belirleyicileri ise SED ile bağlantılı şu faktörlerdir:

Harvard Tıp Okulu ve RAND Corporation'daki araştırmacılar tarafından yürütülen yeni bir analize göre, halihazırda yüksek COVID-19 enfeksiyon oranlarına sahip bölgelerde yapılan doğum günü kutlamaları, pandeminin en yoğun olduğu aylarda enfeksiyonun yayılmasını tetiklemiş olabilir.

21 Haziran 2021'de JAMA Internal Medicine'de yayınlanan makale, COVID-19 oranının yüksek olduğu bölgelerde, yakın zamanda doğum günü olan hanelerin, doğum günü olmayan hanelere kıyasla COVID-19 teşhisi alma olasılığının %30 daha fazla olduğunu gösterdi.

Bir gök bilimciye göre Falcon Heavy, madencilik için uygun asteroit sayısında büyük bir artış yaratabilir. Söz konusu madenlerin değeri oldukça şaşırtıcı olmakla birlikte bu madenler insanların kolonizasyon çabalarına da yardımcı olabilir.

SpaceX'in Falcon Heavy'si, 21. Yüzyılda bir Altın Telaşı (mültecilerin Dünya ekonomisini nasıl etkilediğini anlatan bir terim) yaşanmasını mümkün kılabilir. Elbette bu, bildiğimiz Altın Telaşının aksine madencilerin batıya yönelmek yerine değerli mineralleri ve kimyasalları uzayda aramasıyla mümkün olacaktır.