NASA’nın Perseverance Mars gezgini, Jezero Krateri’ndeki eski kurumuş bir nehir yatağından alınan bir numunenin antik mikrobiyal yaşama dair kanıtlarını koruyor olabileceğini öne sürüyor. Geçen yıl, “Cheyava Falls” adlı kayadan alınan numuneye “Sapphire Canyon” adı verildi ve Nature dergisinde Çarşamba günü yayımlanan bir makaleye göre potansiyel biyoimzalar içeriyor.

Potansiyel biyoimza, biyolojik bir kökeni olabileceği düşünülen ancak yaşamın varlığı ya da yokluğu konusunda kesin sonuca ulaşmak için daha fazla veri ya da çalışma gereken bir madde ya da yapıdır.

Değerli okurlarımız, bu yazımızda sizlere FOTON-M3 projesinin tardigradlara odaklı üç misyonundan biri olan RoTaRad (Rotiferler, Tardigradlar ve Radyasyon) misyonundan bahsedilecektir. RoTaRad misyonu rotiferler ve tardigradlar üzerine gerçekleştirilmiş olmasına rağmen yazımızda sadece tardigradlar üzerindeki deneylere ve sonuçlara odaklanılmıştır. Uzay ortamındaki stres faktörlerinin tardigradlar üzerindeki etkilerini belirlemek adına oluşturulan diğer iki misyon olan TARDIS ve TARSE ile ilgili yazılarımıza linklere tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Tardigradlar veya su ayıları, dünyadaki en zorlu hayvanlar olmaya adaydır. Bu metazoanlar, tüm dünyada derin deniz bölgeleri, gelgit bölgeleri, göller, nehirler, Himalaya dağları, tropiklerin yeşil yağmur ormanları, en kurak çöller ve Kuzey Kutbu'nun sert tundrası gibi çeşitli habitatlarda bulunabilmektedirler. Bununla birlikte, tüm tardigradlar aktif olabilmek için su filmine ihtiyaç duyar. Karasal habitatlarda, nemin fazla olduğu ortamlarda yetişen yosunlarda ve likenlerde bulunurlar. Çevresel strese maruz kaldığında bu yarı karasal tardigradlar kriptobiyoz adı verilen “askı” durumuna girebilirler. Kendilerini gözlemleme fırsatı bulduk. Yaşam Ağacı projemizdeki gözlem kaydımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Limbik sistem, duyguların ve davranışların düzenlemesine yardımcı olan birbirine bağlı beyin yapıları grubudur. Özellikle beslenme, üreme, yavrulara bakma gibi davranışlarda, savaşma ve kaçma gibi tepkimelerde, yani hayatta kalmak için gerekli olan davranışlarda rol oynar. Limbik sistemin parçaları hafıza, düşünce ve motivasyonları işleyerek diğer beyin bölgeleriyle uyumlu bir şekilde çalışır ve ardından vücuda nasıl bir tepki vereceğini söyler.

Limbik sistem, başlangıçta ''koku beyni'' anlamına gelen Yunanca terimlerin birleşimiyle rhinencephalon olarak adlandırılmıştı. Çünkü limbik sistemin koku alma duyusuyla ilişkili olduğu düşünülüyordu. 1878 yılında cerrah Paul Broca, "le grand lobe limbique", yani "büyük limbik lob" olarak adlandırdığı yapıyı tanımladı. Latince "limbus", yani "sınır, kenar" kelimesinden türetilen limbik terimini, beyin korteksinin kıvrımlı kenarına uyguladı.

Ekim-Kasım 2014 aylarında o kadar fazla ve o kadar kaliteli bilim kurgu filmleri çıktı ki, hepsine yetişip kapsamlı analizler yapmamız oldukça güç oluyor. Yıldızlararası (Interstellar) için yazdığımız detaylı analiz, sadece birkaç haftada binlerce defa paylaşıldı ve hatta StumbleUpon'da da karşımıza çıkan bir içerik haline geldi. Ancak Yıldızlararası'nın etkisine kapılıp, bilim kurgunun bir diğer önemli eserini es geçmemek gerekiyor: dilimize tuhaf bir şekilde Evrim olarak çevrilmiş olan, aslında "üstünlük, aşkınlık" anlamına gelen, orijinal adı Transcendence...

Yıldızlararası bizi Evren'in ve modern fiziğin sınırlarına götürürken, Transcendence bizleri beynimizin müthiş dünyasına çekiyor, nanoteknolojiden gücünü alan yapay zekanın gelecekte ne seviyeye gelebileceğine dair net bir görüntü sunuyor. Tıpkı Yıldızlararası gibi, Transcendence da çok uzak olmayan bir gelecekte geçiyor. Peki filmde gösterilenler ne kadar gerçekçi? Yapay Zeka gerçekten bu kadar zincirlerini kırıp, sınır tanımaz hale gelebilir mi? Beynimizi bir makinaya indirgemek mümkün mü? Anılarımız, bir USB bellek ile kıyaslanabilir özellikte midir? Nanoteknoloji, hiper-hızlı kendi kendini yenileme ve hiper-hızlı kendi kendine organizasyon gibi teknolojileri mümkün kılabilir mi? Kuantum bilgisayarlar, bugüne kadar var olmuş bütün insanların toplam zekasından kat kat daha zeki hale gelebilir mi? Bir makina hissedebilir, şahsi emellerine göre tercihlerde bulunabilir, duygulara sahip olabilir, insanları kontrol edebilir ve hepsinden önemlisi, kendine ait bir "benliğe" sahip olabilir mi? Bu yazımızda bu sorulara değinecek ve modern bilimin ışığında bazı bilgiler vereceğiz. 

Yer çekimi, Dünya üzerindeki cisimlerin yere, yani Dünya'ya doğru düşme eğilimine verilen isimdir. Kütle çekimi (veya kısaca "kütleçekim") ise, uzay içindeki iki cismin birbirine doğru hareket etmeye meyilli olmasını ifade etmekte kullandığımız bir doğa yasasıdır.

Yer çekimi, kütleçekim yasasının Dünya özelindeki ismidir. "Yer çekimi", "kütle çekimi" ve "kütleçekim" gibi terimler arasında fiziksel olarak hiçbir fark bulunmamaktadır; sadece kütleçekim yasası ilk olarak Dünya'da fark edildiği için, Türkçede bu şekilde bir isim almıştır. Fakat yer çekimi tabiri, "Yer" (yani "Dünya") ile sınırlı olduğu için, kısıtlayıcı olabilir ve bu nedenle daha ziyade kütleçekim sözcüğü kullanılmaktadır.

Atlas Agena hedef aracı Gemini VIII misyonu için 10 Mart 1966'da saat 16.00’da başarıyla başlatıldı. Uzay aracı Komuta Kompleksi ertesi gün saat 11:41'de, komutan pilotu Neil A. Armstrong ve pilot David R. Scott tarafından harekete geçirildi. Misyonun görevi uzay araçları arasında gerçekleşecek olan kenetlenme üzerineydi. Bu kenetlenme görevi ilerideki misyonların yakıt, cihaz ve besin takviyeleri konularında önemliydi.

O dönem Ay yarışı kızışmış ama henüz hiçbir insan Ay’a ulaşamamıştı. Gemini VIII misyonu 1966 yılındaydı, yani 1969 yılında Apollo 11 misyonuyla Ay’a giden komutan Neil Armstrong, komuta modülü pilotu Micheal Collins ve Ay modülü pilotu Edwin Buzz Aldrin'den oluşan üç astronottan ikisinin Ay’a ayak basmasından önceydi.

Bill Gates, 2018 yılında Pekin’de bir fuarda elinde bir kavanoz dışkı ile çıktığında herkeste büyük bir merak uyandırmıştı. Bir milyarderin konuşmasında böyle bir argümana neden ihtiyaç duyuldu veya bu durumun konumuzla bağlantısı ne? Önce uzaydaki tuvalet ihtiyaçlarından başlayalım.

Uzayda yer çekimsiz (daha doğrusu kütle çekimin az olduğu) bir ortamda günlük insani ihtiyaçlarımızı gidermek oldukça zor. Yemek yemek, su içmek, uyumak, tuvalet ihtiyacı… İşin ilginç yanı en başından beri uzay misyonlarının istenildiği gibi gerçekleşmesine odaklanan ekiplerin, insani ihtiyaçları göz önünde bulundurmamış ve bunun farkına tesadüfen varmış olmaları.