Perseverance Mars’ta Potansiyel Biyoimza Keşfetti

NASA’nın Perseverance Mars gezgini, Jezero Krateri’ndeki eski kurumuş bir nehir yatağından alınan bir numunenin antik mikrobiyal yaşama dair kanıtlarını koruyor olabileceğini öne sürüyor. Geçen yıl, “Cheyava Falls” adlı kayadan alınan numuneye “Sapphire Canyon” adı verildi ve Nature dergisinde Çarşamba günü yayımlanan bir makaleye göre potansiyel biyoimzalar içeriyor.

Potansiyel biyoimza, biyolojik bir kökeni olabileceği düşünülen ancak yaşamın varlığı ya da yokluğu konusunda kesin sonuca ulaşmak için daha fazla veri ya da çalışma gereken bir madde ya da yapıdır.

NASA Vekaleten Yöneticisi Sean Duffy, şunları söyledi: "Perseverance'ın bu bulgusu, Mars'ta yaşamı keşfetmeye hiç olmadığımız kadar yaklaştığımız andır. Kızıl Gezegen'de potansiyel bir biyolojik imzanın tanımlanması, çığır açıcı bir keşiftir ve Mars'a dair anlayışımızı ileri taşıyacak bir keşif. Amacımız Mars'ın kayalık toprağına Amerikan botlarını basmak olarak devam ederken, NASA'nın Altın Standart Bilim yapma taahhüdü sürecektir."

Perseverance, Temmuz 2024'te, uzun zaman önce Jezero Krateri'ne akan suyun oyduğu, 400 metre genişliğindeki eski bir nehir vadisi olan Neretva Vallis'in kuzey ve güney kenarlarındaki kayalık çıkıntılardan oluşan "Bright Angel" oluşumunu keşfederken Cheyava Falls'a rastladı.

“Bu bulgu, tam olarak bu tür bir bilimsel sonucu - Mars'ta potansiyel bir biyoimzanın tanımlanmasını - sağlayabilecek bir görevi stratejik olarak planlama, geliştirme ve yerine getirme çabasının doğrudan bir sonucudur,” dedi NASA Genel Merkezi'nde Bilim Misyonu Müdürlüğü yardımcı yöneticisi Nicky Fox. “Bu hakemli sonucun yayımlanmasıyla birlikte NASA, biyolojik potansiyelini doğrulamak ya da çürütmek üzere ileri çalışmalar yapılması için bu verileri daha geniş bilim camiasının kullanımına sunuyor.”

Gezginin bilim araçları, oluşumdaki tortul kayaçların kil ve siltten oluştuğunu tespit etti; bunlar Dünya'da eski mikrobiyal yaşamın korunmasında mükemmeldir. Ayrıca organik karbon, kükürt, oksitlenmiş demir (pas) ve fosfor bakımından zengindirler.

“Bright Angel oluşumunda bulduğumuz kimyasal bileşiklerin kombinasyonu, mikrobiyal metabolizmalar için zengin bir enerji kaynağı olmuş olabilir,” dedi makalenin başyazarı ve New York'taki Stony Brook Üniversitesi'nden Perseverance bilim insanı Joel Hurowitz. “Ancak verilerde gördüğümüz tüm bu zorlayıcı kimyasal imzalar, otomatikman bir potansiyel biyoimzamız olduğu anlamına gelmiyordu. Bu verilerin ne anlama gelebileceğini analiz etmemiz gerekiyordu.”

Bu kaya üzerinde ilk verileri toplayanlar, Perseverance’ın PIXL (Gezegenlerarası X-Işını Litokimya Aleti) ve SHERLOC (Organikler ve Kimyasallar için Raman ve Lüminesans ile Taraşabilir Yaşanabilir Ortamlar) aletleri oldu. Ok başı şeklinde, 3,2 fit uzunluğunda ve 2 fit genişliğinde (1 metreye 0,6 metre) bir kaya olan Cheyava Falls'ı incelerken, renkli lekeler olduğu görülen yapılar buldular. Kaya üzerindeki bu lekeler, kayaçtaki ham bileşenler olan organik karbon, kükürt ve fosforu bir enerji kaynağı olarak kullanmış olabilecek mikrobiyal yaşam tarafından geride bırakılmış olabilir.

Daha yüksek çözünürlüklü görüntülerde, ekip tarafından "leopar benekleri" olarak adlandırılan, reaksiyon cephelerine (kimyasal ve fiziksel reaksiyonların meydana geldiği temas noktaları) dizilmiş minerallerden oluşan belirgin bir desen buldular. Bu benekler, demir açısından zengin iki mineralin imzasını taşıyordu: vivianit (hidrat demir fosfat) ve greigit (demir sülfür). Vivianit, Dünya'da sıklıkla tortul katmanlarda, turbalık bataklıklarda ve çürüyen organik maddenin etrafında bulunur. Benzer şekilde, Dünya'daki belirli mikrobiyal yaşam formları greigit üretebilir.

Tortu ve organik madde arasındaki elektron transfer reaksiyonlarıyla oluşmuş gibi görünen bu minerallerin kombinasyonu, büyüme için enerji üretmek üzere bu reaksiyonları kullanmış olabilecek mikrobiyal yaşamın potansiyel bir parmak izidir. Bu mineraller ayrıca abiyotik olarak veya yaşamın varlığı olmadan da oluşturulabilir. Dolayısıyla, bunları biyolojik olmayan reaksiyonlarla üretmenin yolları vardır; bunlar arasında sürekli yüksek sıcaklıklar, asidik koşullar ve organik bileşiklerle bağlanma sayılabilir. Ancak, Bright Angel'daki kayalar yüksek sıcaklıklar veya asidik koşullar yaşadıklarına dair bir kanıt göstermez ve mevcut organik bileşiklerin düşük sıcaklıklarda reaksiyonu katalize edip edemeyeceği bilinmemektedir.

Bu keşif özellikle şaşırtıcıydı çünkü görevin incelediği en genç tortul kayaçlardan bazılarını içeriyordu. Daha önceki bir hipotez, antik yaşam belirtilerinin daha eski kaya oluşumlarıyla sınırlı olacağını varsayıyordu. Bu bulgu, Mars'ın daha önce düşünülenden daha uzun bir süre veya gezegenin tarihinin daha geç bir döneminde yaşanabilir olabileceğini ve daha eski kayaların da tespit edilmesi basitçe daha zor olan yaşam belirtileri barındırabileceğini düşündürmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

“Astrobiyolojik iddialar, özellikle de olası geçmiş dünya dışı yaşam keşifleriyle ilgili olanlar, olağanüstü kanıt gerektirir,” dedi NASA'nın Güney Kaliforniya'daki Jet İtki Laboratuvarı'nda (JPL) Perseverance proje bilimcisi Katie Stack Morgan. “Mars'ta potansiyel bir biyoimza gibi bu kadar önemli bir bulgunun hakemli bir yayında yayımlanması, sonuçlarımızın titizliğini, geçerliliğini ve önemini garanti altına aldığı için bilimsel süreçte çok önemli bir adımdır. Ve makalenin bulguları ışığında Bright Angel'da gördüklerimiz için abiyotik açıklamalar daha az olası olsa da, onları tamamen ekarte edemeyiz.”

Bilim camiası, yaşam arayışıyla ilgili verilerin “Yalnız mıyız?” sorusunu gerçekten yanıtlayıp yanıtlamadığını değerlendirmek için CoLD ölçeği (Yaşam Tespiti Güven Ölçeği) ve Kanıt Standartları gibi araçlar ve çerçeveler kullanır. Bu tür araçlar, kendi gezegenimiz dışında bulunan olası bir yaşam sinyalini öneren verilere ne kadar güven duyulacağının anlaşılmasını geliştirmeye yardımcı olur.

Sapphire Canyon, gezginin Şubat 2021'de Jezero Krateri'ne inişinden bu yana topladığı 27 kaya örneğinden biridir. Bilim araçları takımı arasında, gelecekteki insan görevleri için çevresel bilgi sağlayan bir hava durumu istasyonunun yanı sıra, NASA'nın Mars'ta nasıl dayanacağını inceleyebilmesi için uzay giysisi malzemesi örnekleri de bulunmaktadır.