Uzun soluklu uzay uçuşları, görevi olsun ya da olmasın, hemen hemen herkesin içinde ufak da olsa bir heyecan yaratır. Uzay aracının penceresinden mavi topumuz Dünya'mıza bakıp da oranın geçmişte yaşamış ve halen yaşamakta olan tüm canlı türlerinin yegane evi olduğunu bilmek şüphesiz ki bizleri tarifi imkansız düşüncelere ve hislere sevk eder. Ancak bir uzay istasyonunda yaşamak aynı zamanda pek çok sıkıntı da demektir. Düşük oksijen koşullarının verdiği stres, artan iltihaplanmalar ve gen ifadesini değiştirecek tarzda beslenme alışkanlığındaki büyük değişimler bunlardan sadece birkaçıdır.

Peki astronotların uzay görevi esnasında yaşadıkları bu biyolojik değişimlerin kaçı Dünya'ya döndüklerinde devam etmektedir?

Birçoğumuzun düşünmeden kullandığı, tanımlar yapıştırdığı, bilimin bu konudaki tutumlarından bihaber olarak yorumlar getirdiği bir konudur hastalıklar. Kafamıza göre, bize uygun gelmeyen her sağlık durumunu "hastalık" olarak nitelendirmeyi pek severiz. Kolaydır çünkü bizden olmayanı "hasta" olarak görmek. Hele ki "norm" olarak kabul edilen; aslında birkaç on yıllık bir dilime vurulduğunda son derece değişken olduğu anlaşılabilecek "genel geçer" sandığımız ve aslında olmayan durumlara göre değerlendiririz insanları.

Bir zamanlar dişilerin erkekler gibi kotlar, gömlekler giyinmesi anormaldi ve "hastalıklı bir eğilim" olarak görülüyordu. Bugün her iş merkezinde, her spor salonunda, her halka açık meydanda böyle giyinen kadınları görürsünüz ve kimse dönüp ikinci bir defa düşünmez. Ancak bu, şu anda içerisinde yaşadığımız zamana alışık olduğumuz için pek de anlamlı bir örnek gibi gelmeyebilir; sonuçta kadınların kot-gömlek giymesi bizler için son derece normaldir. Bunun hastalık olarak görülebileceği bir zamanı hayal etmekte bile güçlük çekeriz.

Evren'deki her şeyin, ama her şeyin nereden geldiği sorusu, binlerce yıldır insanların sormakta olduğu ve halen tam olarak yanıtlanamamış bir sorudur. Antik Yunan'dan, hatta öncesinden beri birçok düşünür, bu soruya çeşitli yanıtlar aramıştır.

Bu yanıtların en meşhuru, kuşkusuz ki yaratıcı bir süpergücün her şeyi belli bir plana veya isteğe göre yaratmış olmasıdır. Eğer her şey, o "her şey"den üstün ve onların var olmasını arzu eden bir yaratıcı gücün eseri ise, her şeyin var olması son derece beklendiktir. Bu durumda insanlara düşen, her şeyin nasıl var olduğu sorusuna değil, neden var olduğu sorusuna kafa yormak olacaktır. Yani var oluşun süreçleri ve mekanizmaları üzerine kafa yormak (bilimin yaptığı) bir "hobi" olarak keyifli olabilir; ancak aslolan, bizim bu çerçevede/resimde var oluş sebebimizdir.

Kelebek etkisi, en basit tanımla, bir sistemin başlangıç verilerinde küçük değişiklikler yapıldığında öngörülemez ve büyük sonuçların doğabilmesidir.

Kelebek etkisi denince herkesin aklına matematikçi, meteorolog ve aynı zamanda kaos teorisine çok büyük katkıları olan Amerikalı Edward Norton Lorenz'in (23 Mayıs 1917 - 16 Nisan 2008) verdiği analoji örneği gelir: Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de bir fırtınanın kopmasına neden olabilir. Daha sonra bu örneğin başka birçok farklı versiyonu karşımıza çıkmıştır.

Yeni bir çalışmanın sonuçları, kırmızı cücelerin evrende en çoklukla görülen yıldızlar olduğunu ve hemen her birinin yaşanabilir bölgesinde üzerinde yaşam bulma şansının en yüksek olduğu bir gezegen bulunabileceğini gösteriyor.

Araştırmacılar bu buluşun uzayda yaşamın başka yerlerde de bulunabilme şansını artırdığını söylüyorlar ve bulgularını International Journal of Astrobiology dergisinde paylaştılar.^[1] Kırmızı cüceler, ya da diğer adlarıyla M-tipi cüce yıldızlar, Güneş'ten elli kata kadar daha sönük ve güneşin yüzde 10 ile 20'si ağırlıktalar. Evrendeki yıldızların yüzde 70'ini bu yıldızlar oluşturuyor.

Nature Biotechnology dergisinde yayımlanan bir çalışma, yapay zekanın bilim insanlarının o proteinlerin nasıl göründüğünü bilmedikleri durumlarda bile; vücutta zararlı proteinlere yapışıp onları parçalayabilen küçük, ilaç benzeri moleküller tasarlayabildiğini ortaya koyuyor.

Bu çığır açan gelişme, aralarında bazı kanser türleri, beyin hastalıkları ve viral enfeksiyonların da bulunduğu, geleneksel ilaç geliştirme yöntemlerine uzun süredir direnen hastalıklar için yeni tedavilerin önünü açabilir.

Dalgaların altında, bizim bilmediğimiz pek çok olay gerçekleşiyor. Cornell Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, balıkların sesle iletişime normalde düşünülenden çok daha yatkın olduğunu ve kimi balıkların bunu en az 155 milyon yıldır yaptığını ortaya çıkardı. Cornell Ornitoloji Laboratuvarı, K. Lisa Yang Bioakustik Koruma Merkezi'nde araştırmacı olan ve Ichthyology and Herpetology dergisinde yayınlanan Evolutionary Patterns in Sound Production Across Fishes (Balıklarda Ses Çıkarmanın Evrimsel Örüntüsü) başlıklı makalenin baş yazarı olan Aaron Rice şöyle diyor:.^[1]

Yazarlar, bu çalışmada ışın yüzgeçli balıklar denen balık türlerini inceledi. Bu balıklar, dünyada bilinen balık nüfusunun %99'unu oluşturan omurgalı balıklar sınıfında yer alıyor. Sesle iletişim yapan veya yapma eğiliminde olan balık türlerinin üçte ikisini içeren 175 familya bulundu. Yazarlar, balıkların soy ağacını inceleyerek sesin ne kadar önemli olduğunu ve milyonlarca yıllık süreçte bu iletişimin en az 33 kez evrimleştiğini ortaya çıkardı. Cornell Tarım ve Yaşam Bilimleri Bölümünde ekoloji ve evrimsel biyoloji profesörü olan yardımcı yazarlardan William E. Bernis, şunları aktardı:

Cambridge Üniversitesi Cavendish Laboratuvarı Başkanı sevgili Prof. Dr. Mete Atatüre ve ekibi, fizik dünyasında çığır açabilecek bir keşfe imza attılar: Araştırmacılar, bildiğimiz pas ile yakından ilişkili bir malzemede, daha çevreci ve daha hızlı bilgi işlem teknolojilerine güç sağlamak için kullanılabilecek bir sonuç olan manyetik monopoller keşfettiler.

Parçacık fiziğinde manyetik monopoller, sadece 1 adet manyetik kutbu olan, varsayımsal bir temel parçacıktır. Bunu, güney kutbu olmayan ama kuzey kutbu olan bir mıknatıs veya tam tersi gibi hayal edebilirsiniz. Elektrik yüklerinde negatif yüklü elektronlar ve pozitif yüklü protonlar izole bir şekilde bulunabiliyor olsalar da, ilginç bir şekilde manyetik yükler mutlaka bir arada, kuzey ve güney kutbu aynı sistemde bulunacak şekilde var olmak zorundalar. Bir diğer deyişle, kuzey ve güney kutupları olan sıradan bir mıknatısı istediğiniz kadar küçük parçalara bölün, asla "sadece kuzey" veya "sadece güney" kutbuna sahip bir mıknatıs elde edemezsiniz. En azından bunun böyle olması gerektiği düşünülüyordu.