Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Siber Taksonomi ve Ekoloji

Siber Taksonomi ve Ekoloji banner_wheel
5 dakika
912
Tüm Reklamları Kapat

Siber taksonomi nedir ve ekoloji alanını nasıl geliştirecek?

Giriş

Taksonomiyi ekologlar için daha da güvenilir bir bilgi kaynağı yapacak olan devrim niteliğindeki bir taksonomik uygulama üzerine çalışmalar devam etmektedir. Taksonomik bilginin nasıl oluşturulduğu, test edildiği, ona nasıl ulaşıldığı, üstüne nasıl düşünüldüğü ve kullanıldığı siber taksonominin ortaya çıkışıyla büyük ölçüde değişmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Siber Taksonomi Nedir?

Siber taksonomi “siber (bilgisayar) destekli taksonomi"nin kısaltılmışıdır. Türleri araştırmak, keşfetmek, nitelemek, isimlendirmek ve sınıflandırmak; filogenetik ilişkilerini çalışmak; aynı zamanda coğrafi dağılımlarını ve ekolojik ilişkilerini çıkarmak gibi taksonominin bilinen hedeflerini paylaşır. Siber altyapı ve dijital teknolojilerin kullanılması sayesinde, siber taksonomi çok daha iyi ve hızlı sonuçlar üretebilir (Wheeler 2008, 2010).

Siber taksonomi taksonomik bilgilerden oluşan bir veri tabanı ile karıştırılmamalıdır. Veri tabanları sürecin bütünleyici bir parçasıdır; ama siber taksonomi, taksonomistlere işlerini daha mükemmel, daha verimli bir şekilde yapma olanağı veren donanım, yazılım, araçlar, iletişim araçları ve çalışma yöntemleri demektir. Sonuç olarak, kullanıcılar taksonomik bilgiyi daha güvenilir, anlaşılır ve kolay ulaşılabilir bulacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Klasik taksonomi gibi, siber taksonomi de bütünleyicidir; yani taksonomistler taksonomik seviye(ler)de incelenen, bilgilendirici bütün mevcut kanıtları bir araya getirir, sentezler ve analiz ederler. Tipik veri kaynakları morfolojik, moleküler, fosil ve ontogenetik veri kaynaklarının yanı sıra etnolojik, psikolojik, biyokimyasal ve uygun olan diğer veri kaynaklarını da içerir. Siber taksonomi morfolojik, dağılımsal, moleküler, görüntü ve ses kayıtları gibi birçok veri katmanlı, coğrafi bilgi sistemi benzeri bir ortam olarak göz önünde canlandırılabilir. Buna ek olarak, filogenetiğe, zamansal, mekânsal ve ekolojik ilişkilere göre veri işlemek için algoritma ve uygulama katmanları vardır. Kullanıcılar, istedikleri bilgiyi çok katmanlı “çokgen ağ (mesh)”dan çekmek için farklı “katman” kombinasyonlarını aktive edebilirler. Birçok çeşitli olasılık mevcuttur: İki seçenekli ya da etkileşimli tanı anahtarları, belli bölgelerin mevsimsel bazda çıkarılmış tür listeleri, dağılım haritaları (noktasal veriler ya da iklim ve çevreye göre tahmini alanlar), fenotipik çeşitliliğin üç boyutlu görselleştirilmesi vs. Tıpkı bireysel taksonomistlerin eldeki bütün bilgiyi periyodik olarak yayımlanmış monograflarda alışılageldik yöntemlerle birleştirmeleri gibi, siber uzayda iş birliği yapan uluslararası uzmanlar, bir taksondaki türlere ait en güncel tüm veri ve bilgileri birleştirip bakımını yapabileceklerdir. Hatta bu takson bilgi tabanları bile, belli bir ekosistemde birlikte yaşayan (ya da yaşayabilecek, örneğin gelecekteki iklim değişikliklerinden dolayı) türleri karşılaştırmak ve kıyaslamak için çabalayan ekologlar tarafından birleştirilebilecektir.

Siber Taksonominin Durumu

Tamamen uygulandığında siber taksonomi, taksonomik bilginin oluşturulması ve kullanımının neredeyse her yönünü etkileyecektir. Diğer yaşam bilimlerinin aksine, taksonomistler 1753’e kadar uzanan ana literatür, ilgili türün tüm coğrafik alanlardan toplanan binlerce numunesi, terimsel istikrar sağlamak için tip numuneleri ve birçok ülkedeki müze ve herbaryumlardan veri ve numuneler gibi geniş ölçekli araştırma kaynaklarına ihtiyaç duyarlar. Siber taksonomi dijital görsel arşivleri, açık erişimli veri tabanları, uzaktan çalıştırılabilen cihazlar ve elektronik yayıncılık araçları gibi kaynaklara eşi görülmemiş erişim vaadinde bulunmaktadır.

Geleneksel basılı kaynaklardaki taksonomik bilgi, yayımlanma zamanı nedeniyle hemen hemen her zaman güncelliğini kaybetmiş durumdadır. Yayımlandığından beri birçok yeni tür bulunmuş, isim değişiklikleri olmuş, yeni dağılımlar kayda geçmiş, doğa tarihi gözlemleri eklenmiş olabilir. Bunlar, ekologlar için büyük değere sahiptir. Siber taksonomi, taksonomi toplulukları tarafından sürekli güncellenen bir takson bilgi tabanından alınan tam ve güncel bilgilere erişimi sağlayacaktır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Siber taksonomi; tarayıcı tabanlı alan rehberleri, etkileşimli tanı anahtarları, fotoğraflardan otomatik tanımlama, bir uzmana doğrudan erişim ya da moleküler tanımlama için doku örneklerinin toplanması gibi alan ekologlarına sunulan tür tanımlama araçlarını artıracaktır. Moleküler tanımlama için doku örneklerinin toplanması, örneğin larva ve yetişkin böceklerde gözlemlenen birçok farklı yaşamsal evreyi ilişkilendirmek için çok kullanışlıdır.

Taksonomik Bilginin Ekolojide Kullanımı

Taksonomistler daha çok türü bilinir hale getirdikçe tür çeşitliliği, dağılımlar, ortak oluşumlar, ortak değişim faktörleri üzerine modelleri ve varsayımları geliştirmek ve daha iyi test etmek mümkün olacaktır. İlaveten,  iklim değişikliklerini saptamak, tür kayıpları ve kazanımlarını takip etmek, ekosistemdeki türler arası etkileşimleri anlayışımızı derinleştirmek, koruma için öncelik ve stratejileri geliştirmek ve yaşam alanı genişlemesini ya da daralmasını tahmin etmek mümkün olacaktır.

Taksonomik bilginin ekolojideki kullanılım alanları arasında şunları sayabiliriz:

Tür Tanımlamaları

Siber taksonomi anında ve doğru tür tespiti, hedef taksonları tanımlamada alan ekologlarının eğitimi ve video aracılı danışma amacıyla çok fazla araç sağlayacaktır.

Listeler

Siber taksonomi, belli bölgeler ve ekosistemler için uygun, tam ve en güncel listeleri sunacaktır.

Tüm Reklamları Kapat

İsimler

Bilimsel isimler, veri tabanlarından ve yayımlardan bildiklerimizi saklayan ve hatırlatan eşsiz tanımlayıcılardır. Siber taksonomi, taksonomistlere isimlerin güvenilirlik, istikrar ve bilgilendirici niteliklerini geliştirme ve eski isimlerle kaydedilen bütün ilişkili veri ve alıntıları yeniden elde etme olanağı tanıyacaktır.

Filogenetik Sınıflandırma

Ekologlar, türleri filogenetik bağlamlarında inceleyerek onların ekolojik işlevlere katkıları hakkında tahmin yürütebilirler. Yakından ilişkili türler sıklıkla benzer yiyecek kaynaklarına, üreme stratejilerine, fizyoloji ve davranışlara sahiptir.

Coğrafi Dağılım

Siber taksonomi, dünyanın doğa tarih koleksiyonlarının bilgi içeriklerini etkin hale getirmektedir; bu koleksiyonlardaki tahmini üç milyar tür numunesi türlerin dağılımı hakkında, eşsiz tarihî kayıtların da yer aldığı bol miktarda bilgi sağlar.

Sanal Ekolojik Gruplama

Taksonomik araştırmalarda türler, filogenetik ilişkilerine göre düzenlenir. Siber taksonominin araçlarıyla ekologlar, taksonuna bakmaksızın, bir yerde aynı zamanda veya zaman içinde toplanmış bütün numuneleri sanal olarak bir araya getirebilirler.

Tüm Reklamları Kapat

Korumayla İlgili Bilgiler

Siber taksonomi türlerin durumu, bolluğu ve nadirliği, belli bölgelerin tür zenginliği hakkındaki bilgilerin yanı sıra koruma durumu ve işlemlerinin değerlendirilmesi ve koruma alanlarının tasarımıyla ilişkili diğer verilere erişimi kolaylaştıracaktır.

Morfolojik Olarak Yapılandırılmış Bilgi

Hem bilgisayara aktarılmış yayımları hem de numune görüntülerini içeren görsel arşivler geliştikçe çevresel şartlarla, popülasyon yapısıyla, evrimsel süreçte geçirdiği morfolojik transformasyonlarla (morphocline) ve diğer faktörlerle ilişkili fenotipik çeşitliliği anlamak için böyle görsel bilgileri toplamak ve analiz etmek mümkün olacaktır.

Müze Numunelerine Çevrimiçi Erişim

Telemikroskobik yöntemler patoloji uzmanları ve dokubilimciler tarafından onlarca yıldır kullanılmaktadır. Küresel koleksiyonları internet üzerinden birbirine bağlamak için de çok yakında kullanıma sunulacaktır, böylece görsellere ek olarak gerçek numuneler de erişilebilir, müdahale edilebilir, karşılaştırılabilir, ölçülebilir ve gerçek zamanlı çalışılabilir olacaktır.

Sonuç

Siber taksonomi sadece taksonomistlerin çalışma biçimini değil, ekologların taksonomik veri ve bilgiye erişebilme ve kullanabilme biçimini de değiştirmektedir. Taksonomik ve ilgili doğa tarihi bilgisinin toplanması, yapılandırılması ve analiz edilmesi için yeni yollar ortaya çıktıkça ekologlar karmaşık ekosistemleri daha ayrıntılı olarak anlayabilecek, çevresel değişimi daha kesin olarak tespit edebilecek ve izleyebilecek, ayrıca sürdürülebilir ekolojik hizmetler için daha etkili hedeflere ulaşabileceklerdir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
32
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Bilim Budur! 1
  • İnanılmaz 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: The Nature Education | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 11:47:25 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7344

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Q. Wheeler, et al. Siber Taksonomi ve Ekoloji. (13 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7344
Wheeler, Q., Gün, G., Ölez, Ş. (2018, August 13). Siber Taksonomi ve Ekoloji. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7344
Q. Wheeler, et al. “Siber Taksonomi ve Ekoloji.” Edited by Şule Ölez. Translated by Gizem Gün, Evrim Ağacı, 13 Aug. 2018, https://evrimagaci.org/s/7344.
Wheeler, Quentin. Gün, Gizem. Ölez, Şule. “Siber Taksonomi ve Ekoloji.” Edited by Şule Ölez. Translated by Gizem Gün. Evrim Ağacı, August 13, 2018. https://evrimagaci.org/s/7344.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close