Yeşil Çay Nedir? Gerçekten İddia Edildiği Kadar Faydalı mı Yoksa Zararlı Tarafları da Var mı?

Yeşil çay, Camellia sinensis yapraklarından elde edilen, ancak oolong çayı veya daha aşina olduğumuz siyah çay gibi kurutma ve oksidasyon süreçlerinden geçirilmediği için siyah gözükmeyen bir çaydır. Yeşil çay, ilk olarak Çin'de üretilmiştir ve o gün bugündür tüm dünyaya yayılmıştır (çay, Türkiye'de özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde üretilmektedir). Her ne kadar "yeşil çay" dendiğinde tek bir çeşit çaydan söz edilse de aslında bazı alt çeşitleri de vardır. Dünya genelinde tüketilen çayın %78'ini siyah çay oluştururken %20 kadarını yeşil çay oluşturmaktadır.

Sosyal medyada, ana akım medya kuruluşlarında ve internet sitelerinde yeşil çayın adeta "mucizevi" bir içecek olduğu, kanserden kalp ve damar hastalıklarına, kan şekerinden yağ oranlarının denetim altında tutulmasına, enflamasyondan kilo kaybına kadar her alanda fayda sağladığı söylense de akademik camiada yeşil çayın faydalarına yönelik objektif bulgular oldukça tartışmalıdır. Bu durum, yeşil çayı potansiyel olarak bir diğer "abartılı diyet objesi" hâline getirmektedir.

Bu yazıda, yeşil çay ile ilgili araştırmaların genel problemlerine, bugüne kadar yeşil çayın faydaları ile ilgili olarak ileri sürülen iddialara ve bu konuda tekil makalelerin ve saha taramalarının ne tür sonuçlar verdiğine bakacağız.

Yeşil Çayın Faydalarına Yönelik Araştırmaların Sorunları

Beslenme ile ilgili birçok araştırmada olduğu gibi, yeşil çay ile ilgili de araştırmalarda da hem pozitif hem negatif sonuçlar bulunmaktadır: Yani bir dizi araştırma yeşil çayın belli bir sağlık unsuruyla pozitif ilişkisi olduğunu bulurken, diğer çalışmalar bu pozitif ilişkiyi gösterememekte ve hatta negatif ilişkiler ortaya koyabilmektedir.

Bilim insanlarının, doğal gerçeklerle ilgili bildiklerimizi zenginleştirmeye çalışırken, çok farklı ve çeşitli sonuçlara ulaşmaları normaldir. Ancak bunların medya aracılığıyla yanlı olarak sunulması (örneğin sadece pozitif makalelerin kendine yer bulması), halk arasında yeşil çay veya diğer besinler hakkındaki görüşlerin yanlı bir şekilde çarpıtılmasına ve hatalı algıların oluşmasına neden olmaktadır. Birçok kaynak, yeşil çayın faydalarını bulan araştırmaları cımbızlamakta ve manşete taşımakta, aynı konuda pozitif etki bulamayan ve hatta negatif etkiler bulan diğer çalışmaları görmezden gelmektedir.

Anlaşılması gereken şudur: Sadece pozitif sonuç veren çalışmalara bakarak yeşil çayın fayda ve zararları hakkında fikir elde edemeyiz. Yapmamız gereken, sonuçlarından bağımsız olarak bütün literatürü göz önüne almak, bu çalışmaları istatistiki güç sırasına koymak ve buna bağlı olarak bütüncül bir sonuca varmaktır. Bu yapıldığında, işler yeşil çay ile ilgili iddiaların (hele ki kanser, kalp ve damar hastalıkları ve kilo kaybı gibi en popüler iddiaların) fazlasıyla abartılmış olduğu görülmektedir.

Bugüne kadar yayınlanmış sonuçları bir arada inceleyen meta-analiz makalelerinde, yeşil çay araştırmalarının herhangi bir sağlık faydası olduğu konusunda bilimsel olarak güvenilir miktarda kanıt ortaya koyamadığı bulunmuştur.^{[1], [2]} Örneğin 2011 yılında Avrupa Komisyonu'nun talebi üzerine bir bilim insanı paneli yeşil çay araştırmalarını incelemiş ve ortaya konan bulguların, iddia edilen sağlık faydalarını desteklemediği sonucuna varmıştır. Her ne kadar kafeine bağlı etkisinden ötürü yeşil çay tüketmek de (diğer çay ve kahve türlerinde olduğu gibi) zihinsel uyarılmışlığı artırabilse de, yeşil çayın kanser, kardiyovasküler risk veya kilo kaybı üzerinde anlamlı bir etkisi bulunamamıştır.

2020 yılında Cochrane İşbirliği tarafından yapılan bir incelemede, yeşil çayın faydalı olması bir yana dursun, sinirim yolu bozuklukları, karaciğer enzimleri ve (daha nadir olmakla birlikte) insomni, yüksek kan basıncı (tansiyon) ve deri reaksiyonları üzerinde olumsuz etkisi olduğu bulunmuştur.^[2] Tüm bunlar bir arada incelendiğinde, bu konuda bir fayda elde etmek amacıyla yeşil çay tüketiminin artırılması ve öncelenmesinin hatalı tedavi arayışlarına sebep olabileceği, hatta yeşil çay hakkındaki hatalı inançların tıbbi tedavinin sekteye uğramasıyla sonuçlanabileceği görülmektedir.

Yeşil Çayın "Mucizevi" Faydaları ve Gerçekler

Bu ön bilgiyi aldıktan sonra, yeşil çayın sözde "mucizevi" etkileriyle ilgili çalışmalara bakış atmaya başlayabiliriz. Bu kısımda, önce ana akım ve sosyal medya üzerinde bulabileceğiniz bazı iddiaların temelinde yer alan akademik çalışmalara yer vereceğiz, sonrasında (eğer varsa) bu alanda yapılan meta-analiz çalışmalarının bulgularını ortaya koyacağız. Ne yazık ki ileri sürülen iddiaların hepsiyle ilgili sahanın genelini tarayan meta-analiz çalışmaları henüz bulunmamaktadır; dolayısıyla onlarla ilgili nihai sonuçları ortaya koyamayacağız.

Vurgulamak isteriz ki burada yeşil çayın faydalarına yönelik olarak sayacağımız tekil araştırmalar/bulgular da, gerçekten akademik olarak çalışılmış, güvenilir dergilerde yayınlanmış, dolayısıyla sonuçları ciddiye alınabilecek araştırmalar olacaktır; dolayısıyla popüler kültürde atılıp tutulan, çoğu dayanaksız, kaynaksız ve/veya uydurma bilgilere burada yer vermeyeceğiz. Ne var ki göreceğiniz gibi bu tekil bulgular, yeşil çayın gerçekten de bu denli faydalı olduğunu iddia etmek için yeterli olmayacaktır.

Yeşil Çayın Faydalarıyla İlgili Abartılı ve Yanlış İddialar

İddia: Yeşil Çay Kilo Vermeye Yardımcı Olur!

Yeşil çayın faydalarından en bilineni belki de kilo vermeye olan katkısıdır. Herhangi bir yağ yakıcı ürünün içeriğine göz gezdirdiğinizde, yeşil çay ile karşılaşma ihtimaliniz oldukça fazladır. Bunun sebebi, yeşil çayın yağ yakımını hızlandırması ve metabolizmayı canlandırmasıdır.^[3] Yeşil çayda yer alan kafein, aynı zamanda yağ asitlerini harekete geçirip onlardan enerji elde edilmesini sağlayarak fiziksel performansı arttırır. Yapılan çalışmalar, kafeinin fiziksel performansı yaklaşık %11-12 oranında arttırdığını göstermiştir.^{[4], [5]}

Yeşil çayın metabolizma hızını kısa vadede arttırabildiğini düşündüğümüzde, kilo vermeye de yardımcı olacağını varsayabiliriz. Birçok çalışma, yeşil çayın özellikle karın bölgesi olmak üzere, vücuttaki yağın azalmasına yardımcı olduğunu göstermiştir.^{[6], [7]}

Bir başka araştırmada ise 12 hafta boyunca randomize edilmiş obeziteye sahip 240 kişi ile çalışılmış ve yeşil çay tüketen grupta yağ oranında, bel çevresi ölçümlerinde ve göbek yağlanmasında hatırı sayılır azalmalar görülmüştür. Ancak bunların kilo kaybı ile net bir bağlantısı görülmemiştir.^[8] Yine de bu konuda daha detaylı çalışmaların yapılmasına ihtiyaç vardır.

Meta-Analizler Ne Diyor?

Ne var ki bunlar gibi çalışmaları (ve burada yer vermediğimiz negatif sonuçlu çalışmaları) bir arada değerlendiren incelemeler, yeşil çayın kilo kaybı veya kontrolü konusunda hiçbir etkisi olmadığını bulmuştur.^{[9], [10]}

İddia: Yeşil Çay, Kansere Karşı Korur!

Araştırmalar, oksidatif hasarın kronik iltihaplara ve sonrasında ise kanser gibi kronik hastalıklara yol açabileceğini göstermiştir. Antioksidanlar ise oksidatif hasara karşı vücudu koruyabilir. Bu neden yeşil çay güçlü antioksidanların bulunduğu çok güzel bir savunma aracı olabilir. Bazı çalışmalar ile yeşil çay bileşenlerinin aşağıdaki kanser türlerinin risklerini azalttığı görülmüştür.^[11] Böylelikle yeşil çayın faydalarına, kanserden koruyucu olması eklenebilir.^[12]

• Meme kanseri: Kapsamlı bir çalışma, fazla yeşil çay içen kadınların meme kanserine yakalanmasının yaklaşık %20-30 oranında daha düşük bir risk içerdiğini gösterdi.^[13]
• Prostat kanseri: Yeşil çay içen erkeklerde ilerlemiş prostat kanseri görülme oranının oldukça düşük olduğu görüldü.^[14]
• Kolorektal kanser: 29 çalışmanın analizi, yeşil çay içenlerin %42 oranında daha az kolorektal kanserine yakalandığını gösterdi.^[15]

Yeşil çayın bunlar dışında da pek çok kanser türüne yakalanma riskini azalttığına işaret eden sonuçlar bulmak mümkündür; ancak konu üzerine daha fazla nitelikli araştırma yapılması gerekmektedir. En iyi sonucu almak için ise, çayınıza süt eklemekten kaçınmanız önerilmektedir. Bazı araştırmalar eklenen sütün, çaydaki antioksidan özelliği azaltabildiği yönünde sonuçlanmıştır.^{[16], [17], [18]}

Meta-Analizler Ne Diyor?

Bu tür cımbızlanmış çalışmalar yeşil çayın kanseri önleyici etkisini desteklemeye yetmemektedir. Ayrıca yeşil çay, kanser hastaları için hayati olan kemoterapi sırasında kullanılan bortezomib ve diğer boronik asit temelli proteazom inhibitörlerini bozmaktadır ve bu nedenle kanser tedavisi sırasında yeşil çay içmeden önce hekime danışılması önemlidir.^[19]

İddia: Yeşil Çay, Vücutta Enflamasyonu Azaltır!

2015 yılında yapılan bir meta-analiz, yeşil çay tüketimi ile, enflamasyonun bir göstergesi olan plazmadaki C-reaktif protein seviyelerinde azalma ile anlamlı bir ilişki bulamamıştır.^[20]

İddia: Yeşil Çay, Glisemik Endeksi Kontrol Altında Tutar!

Her ne kadar yeşil çayın oruç halindeki kan şekerini düşürebileceği iddia edilmişse de, hemoglobin A1c ve oruç halindeki insülin seviyeleri üzerinde yapılan çalışmalar anlamlı ve tutarlı sonuçlar elde edememiştir.^{[21], [22], [23]}

Yeşil Çayın Faydalarıyla İlgili Kısmen Doğru İddialar

Yeşil Çay, Sağlıklı Biyoaktif Bileşikler İçerir!

Yeşil çay, yalnızca su ihtiyacımızı karşılaşamakla kalmaz. Aynı zamanda, siyah çayın aksine, vitamin ve minerallerin sağlayabileceği katkıların ötesini vaadedebilen fitokimyasallar olarak adlandırılan bitkisel kökenli, çoğunlukla enfeksiyonları tedavi edici kimyasallara sahiptir.^[24] Yunancada "bitki" anlamına gelen "φυτόν (phutón)" kelimesinden kökünü alan fitokimyasallar, bitkilerin mantar, bakteri veya virüslere karşı dirençli olmasını sağlayan kimyasal bileşenlerdir. Yeşil çayın faydalarının bir kısmı bu fitokimyasallardan gelmektedir.

Bunlardan bazıları oksidatif stresi azaltarak kardiyovasküler hastalık ve kanser riskini azalttığı bilinilen polifenol ve flavonoid bileşikleridir. Aynı zamanda Alzheimer hastalığının gecikmesini sağladığı da düşünülmektedir. Fitokimyasallar aynı zamanda iltihap sökücü, kan şekeri dengeleyici, kolesterol düşürücü ve kan basıncı düzenleyici özellikleri ile de bilinirler.

İçinde bulunan en güçlü polifenol ise kateşin adı verilen antioksidanve doğal fenoldür. Epigallokateşin gallat (EGCG) olarak da bilinen kateşinler, hücrelerin zarar görmesini önler. Vücutta yaşlanmaya ve farklı hastalıklara sebep olan serbest radikallerin çoğalmasını azaltarak hücreleri korurlar.^[25]

Meta-Analizler Ne Diyor?

2021 yılında yayınlanan ve alanında ilk olduğunu iddia eden bir meta-analiz, insanların toplam antioksidan kapasitesini geliştirdiğini, doza bağlı olarak malondialdehit seviyelerini iyileştirebileceğini bulmuştur.^[26] 2013 yılında yapılan bir Cochrane analizi, yeşil çay tüketiminin toplam kolesterolü sadece 3-7 mg/dL düzeyinde ve LDL seviyelerini ise sadece 2 mg/dL düzeyinde azaltabileceğini, HDL veya trigliseritler üzerinde bir etkisi olmadığını göstermiştir.^{[26], [27], [28]}

Yine de antioksidan amacıyla yeşil çayınızı seçerken dikkat etmeniz gereken bir şey vardır: Bazı markaların yeşil çayları yüksek oranda florür içerir. O yüzden de yeşil çayınızı alırken içeriğine dikkat etmeniz gerekmektedir.^[29] Bu tür durumlarda yeşil çayın faydaları kadar zararları da söz konusu olabilir.

Agora Bilim Pazarı

İletişim Teorileri

Hâlâ Çok Taze…

Werner J. Severin ile James W. Tankard, Jr. İletişim Teorileri kitabını 1979’da yazdılar. Kitap, Türkiye’de ilk defa 1994 yılında Anadolu Üniversitesi yayını olarak basıldı ve akademik dünyada çok ses getirdi. O döneme kadar Türkiye’de iletişim kuramları daha çok eleştirel kuram ağırlıklı anlatılıyordu ve kanıta dayalı kuram kitabı oldukça ilgi çekti. Severin ile Tankard, 2001 yılında internetin o yıllarda gelişmesiyle kitaba “siber iletişim teorileri” adlı bir bölüm ekleyerek kitabın 5. baskısını yayımladılar.

2020’nin başında kişisel kütüphanemde gezinirken kitabın 2001 yılındaki baskısına rastladım ve hızlı bir okuma yaptım. Bir kitap, tam 20 yıl sonra, dijital dönüşüme rağmen siber iletişim bölümü dahil yaşadığımız iletişim dünyasını anlamamıza yarayan kuramları ve modelleri bu kadar net ve öğretici anlatabilirdi. Düşünün, yazarlar 2001 yılında internet bağımlılığından söz ediyorlar! 17. Bölüm’e vardığınızda CD-ROM’dan söz edildiğini gördüğünüzde biraz gülümseyebilirsiniz ama CD-ROM’un bir kayıt aracı olduğunu “talep üzerine izleme-dinleme” davranışıyla yani Netflix ve Spotify gibi platformlarla bağlantısını kurduğunuzda kitaptaki bilgilerin neden zamansız olduğunu bir kez daha anlıyorsunuz. Yine aynı bölümde sanal gerçeklikten, sanal topluluklardan ve interaktiviteden söz ediliyor ve ifadeler bugün yazılıp çizilenlerden çok da farklı değil. İşte o an dedim ki, “Bu kitabı mutlaka yeniden çevirip basmalıyız!” ve şimdi çeviri elinizde.

Devamını Göster

₺115.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Ayrıca ne yazık ki bazı art niyetli kişiler, modern tıbbın tedavi edemediği hastalıkları fitokimyasallar aracılığıyla tedavi ettiklerini iddia etmektedir. Fakat bu bilimsel olarak doğru değildir. Yeşil çay gibi besinler yoluyla alacağınız herhangi bir kimyasalın etkisi, modern tıbbın size sağlayacağından çok daha düşük bir etkiye sahiptir. Bunlar yalnızca ufak birer katkı/destek olabilirler. Çoğunun kayda değer etkileri birçok bilimsel çalışmada gösterilememektedir. Eğer bir hastalığınız söz konusuysa, gecikmeden bir tıp uzmanına başvurun.

İddia: Yeşil Çay, Kalp Sağlığını Korur!

Kalp hastalıkları, felç gibi kardiyovasküler hastalıklar, dünya çapında yüksek ölüm oranlarına sahiptir. Araştırmalar yeşil çayın bu hastalıkların, kolesterol gibi bazı temel risk faktörleri üzerinde olumlu etkisi olduğunu göstermiştir.^[30]

Yeşil çay, aynı zamanda kandaki antioksidan kapasitesini de arttırır. Bu da düşük yoğunluklu okside lipoproteinlerini oksidasyondan korur ve kalp hastalıklarının oluşmasını engeller. Bütün bu sebeplerden ötürü, yeşil çay içen birisinin kardiyovasküler hastalıklar sebebiyle ölme ihtimalinin, içmeyen birisine göre %31 daha düşük olduğunu gösteren çalışmalar vardır.^{[31], [32], [33]}

Ne var ki yeşil çayın kalp sağlığı üzerindeki etkileri son derece kısıtlıdır: Yeşil çay ile tansiyon arasındaki ilişkileri inceleyen randomize kontrollü deneyleri bir arada değerlendiren bir meta-analiz, 3-6 ay boyunca yeşil çay tüketiminin büyük ve küçük tansiyonu sadece 2-3 mmHg düzeyinde azaltabileceğini bulmuştur.^{[34], [35], [36], [37]} Bir diğer sistemik inceleme ve meta-analiz ise günde 5-6 bardak yeşil çay içenlerde bile büyük tansiyonun sadece 2 mmHg düzeyinde düştüğünü, küçük tansiyonun ise hiç etkilenmediğini bulmuştur.^[27]

Yeşil Çayın Faydalarıyla İlgili Doğru İddialar

İddia: Yeşil Çay, Beyin Fonksiyonlarını Geliştirir!

Yeşil çayın faydalarından en öne çıkanı belki de beyin sağlığı üzerindeki etkileridir. İçerdiği kafein sayesinde zinde tutan yeşil çay, aynı zamanda beyin fonksiyonlarının gelişmesine yardımcı olabilir. Elbette, bir kahve kadar kafein içermez. Bu nedenle kahveden aldığı kafein fazla gelenler için de ideal bir tercihtir.

Kafein: Faydaları ve Zararları

Kafein, adenozin adındaki inhibitor nörotransmitter olarak da bilinen sinirsel iletim maddesine yapı olarak oldukça benzer. Adenozin ise vücudumuzda uykuyu teşvik eden bir kimyasaldır. Kafein, yapı olarak benzediği adenozin reseptörlerini bloke eder ve adenozinin adeta amacına ulaşmasını engeller. Böylece reseptörlere bağlanamayan nöronların artışı ile birlikte zihin daha geç yorulur, daha çok uyanık kalabilir. Düzenli kahve, çay ve soda içen insanlar ise zamanla kafeine karşı bir tolerans geliştirirler. Oluşmaya devam eden adenozin reseptörlerinin bağlanması için daha fazla ihtiyaç ortaya çıkar, böylece kafeinin etkisi azalır.^[38]

Ancak kafeinin olumsuz etkileri de vardır: Bahsettiğimiz zindelik etkisinin kaybolması ve kafeine olan toleransın gelişmesi dolayısıyla, düzenli kafein almayı bıraktığımızda oluşabilecek yorgunluk, sinirlilik ve baş ağrısı gibi sonuçlar vardır. Çoğu ilaç türünün düzenli kullanımının bırakılması sonucu yaşanan çekilme etkileri, maalesef kafeinde de mevcuttur.^[39]

Ancak kafein kullanılmaması sonucu oluşan bu etkilerin ilk 1-2 gün içerisinde oluşacağı ve 2-9 gün sürebileceği (yani görece kısa sürede biteceği) saptanmıştır. Kafein tüketiminizi yavaş yavaş azaltmanız durumunda ise 2-3 hafta içerisinde, kafein toleransı olmayan bir versiyonunuz olarak hayata devam edebileceğiniz düşünülmektedir.^[40] Tolerans geliştirmeden, dikkatli kullanım durumunda ise kafeinin; ruh hali, dikkat ve hafızayı geliştirebildiğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.^[41]

Yeşil Çay ve L-theanine

Yeşil çayın faydaları daha zinde olmamızı sağlayan tek bileşen kafeinden gelmez. Besin takviyelerinde de sıklıkla kullanılan bir amino asit olan L-theanine, kan-beyin bariyerini geçebilmektedir. Kan-beyin bariyeri; alkol, nikotin, glikoz ve kafein gibi maddelerin geçmeyi başarabildiği, kan ile beyin arasında bulunan bir bariyerdir. Bu bariyer, beynin dokusunu kanın içerisinde bulunabilecek yabancı maddelerden korurken bazı maddelerin ise beyinden kana ve kandan beyine taşınmasına aracılık eder.

L-theanine ise merkezi sinir sisteminde nöron aktivitesini azaltarak nörotransmitter görevi gören amino asitlerin çoğalmasını sağlayarak anti-anksiyete etkisi sağlar. Ayrıca, dopamin seviyelerini arttırır ve beyindeki alfa dalgalarının üretimine katkı sağlar.^[42] Böylelikle yeşil çayın faydalarından biri olarak anksiyeteyi hafifletmesi verilebilir, lakin bazı kişilerde kafein anksiyeteyi tetiklemektedir.

Çalışmalar, kafein ve L-theanine’in sinerjik etkilerinin olduğunu, bir başka deyişle, kombinasyonları halinde artan etkilere sahip olabilen bileşenler olduğunu göstermektedir. Düşük doz kafein ile birlikte L-theanine içeren bir yeşil çay, bir kahvenin sağlayabileceğinden çok daha farklı ve nazik bir değişim yaratabilir. Birçok insan yeşil çay içtiğinde, kahveye oranla daha stabil bir enerjiye sahip olduğunu ve daha verimli olduğunu söylemektedir.^{[43], [44]}

Meta-Analizler Ne Diyor?

Genel olarak kafein tüketiminde gördüğümüz örüntüler yeşil çay için de geçerli gözükmektedir: Yapılan bir meta-analiz, 4'ü randomize kontrollü deney olmak üzere 21 çalışmayı inceleyerek, yeşil çay tüketiminin anksiyeteyi azaltmak gibi psikopatolojik etkileri, hafıza ve dikkati artırmak gibi bilişsel etkileri, aktif hafızayı iyileştirmek gibi beyin fonksiyonu üzerinde etkileri olduğunu göstermiştir.^[45]

Yeşil Çayın Faydalarıyla İlgili Henüz Doğrulanmamış İddialar

İddia: Yeşil Çay Beyni Genç Tutar!

Yeşil çayın faydalarına sadece beyin sağlığını koruması değil, aynı zamanda onu genç tutması da dahildir. Yeşil çay, yalnızca beyin fonksiyonlarınızı geliştirmekle kalmaz. Aynı zamanda, siz yaşlanırken beyninizi genç tutabilir. Alzheimer hastalığı, yaşın ilerlemesiyle ortaya çıkan; düşünce, hafıza ve davranış fonksiyonlarında azalmaya sebep olan nörolojik bir hastalıktır. Parkinson hastalığı ise, orta beyindeki bazı nöronların ölümü ile dopamin üretiminin azalması sonucu teşhis edilebilen bir sinir sistemi hastalığıdır. Bazı çalışmalar, kateşin bileşenlerinin bu iki hastalık gibi demans türlerine karşı beyni koruduğunu göstermektedir.^{[46], [47], [48]}

İddia: Yeşil Çay, Ağız Kokusunu Giderir!

Yeşil çayın faydalarından belki de en az bilineni ağız kokusunu gidermeye yardımcı olmasıdır. Yapılan testler sonucu, kateşinlerin bakteri üremesini azalttığı ve ağızdaki enfeksiyon riskini düşürdüğü görülmüştür.^{[49], [50]}

Streptococcus mutans, diş çürüklerine sebep olan ve insan ağız boşluğunda bulunan bir bakteridir. Çalışmalar, yeşil çaydaki kateşinlerin ağızdaki bakteri oluşumunu azalttığını göstermiştir; ancak yeşil çay tüketiminin aynı etkiye sahip olduğuna dair bir kanıt yoktur. Elde edilen sonuçlar, yeşil çayın ağız kokusunu azaltabildiği yönündedir.^{[51], [52]}

İddia: Yeşil Çay, Tip 2 Diyabetin Önlenmesine Yardımcı Olur!

Diyabet günümüzde giderek yaygınlaşan bir hastalık haline gelmektedir. Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun tahminlerine göre, 2040’ta her 10 yetişkinden 1’i diyabet hastası olacaktır. Bu ise yaklaşık 642 milyon diyabet hastası anlamına gelir. Günümüzde, milyonlarca kişinin hastalığını bilmeden veya yeterli tıbbi bakıma ulaşmadan Tip 2 diyabetli olarak yaşadığı tahmin ediliyor. Tip 2 diyabet, Tip 1’in aksine vücudun insülin hormonunu üretebilmesi ancak etkili olarak kullanılamaması sonucu görülür. Diyabetli kişilerin %90'ı Tip 2 diyabete sahiptir.

Yapılan çalışmalar, yeşil çayın insülin hassasiyetini arttırabildiği ve kan şekerini azalttığını göstermektedir. Japonya’da yapılan bir çalışmada ise, fazlasıyla yeşil çay tüketen bireylerin Tip 2 diyabet riskinin yaklaşık %42 daha az olduğu görülmüştür.^{[21], [53]} Her ne kadar bu konuda daha fazla çalışma yapılması gerekse de yeşil çayın faydalarından (olası olarak) Tip 2 diyabetin önlenmesine yardımcı olması verilebilir.

İddia: Yeşil Çay, Ömrü Uzatır!

Yeşil çayın kansere ve kalp hastalıklarına karşı korunmamıza yardımcı olabileceğine değindik. Dolayısıyla, yeşil çay bu hastalıklardan bizi koruyarak daha uzun bir hayat sürmemize de yardımcı olabilir. Ancak bu etkinin de oldukça kısıtlı olduğu görülmektedir: Yeşil çay ile kalp sağlığı arasındaki araştırmaları bir arada inceleyen bir meta-analiz, günde 1 bardak yeşil çay içmenin kalp ve damar hastalıkları nedeniyle ölümleri çok az miktarda azalttığını bulmuştur.^[54]

Öte yandan, Japonya'daki bir araştırmada, görevliler 11 yıl boyunca 40.530 kişi incelenmiştir. En fazla yeşil çay içenler (günlük 5 bardak), bu süre zarfında en az ölümün olduğu grupta yer almıştır.^[55] Yeşil çay tüketen kişilerde ise ölüm riskleri:

• Bütün ölüm sebepleri açısından kadınlarda %23, erkeklerde %12 daha az;
• Kalp hastalıklarında kadınlarda %31, erkeklerde %22 daha az;
• Felçte kadınlarda %42, erkeklerde %35 daha az görüldü.

Japonya'da 14.001 yaşlı insanın yer aldığı bir başka çalışma ise, en fazla yeşil çay içen kesimin bu 6 senelik araştırma sürecinde %76 oranla daha az öldüğünü gösterdi. Kısaca, yapılan çalışmalar ışığında, yeşil çay içen insanların çoğunlukla daha uzun ve sağlıklı yaşadığını söyleyebiliriz.^[56]

Yeşil Çayın Zararları Nelerdir?

Aşırı miktarda yeşil çay tüketimi, vücudunuzdaki polifenollerin artması nedeniyle karaciğer ve böbreklerinize zarar verebilir. Uzun süreler boyunca yüksek dozda yeşil çay tüketmeniz, kafeinden dolayı bazı yan etkilere de neden olabilir. Bu yan etkiler arasında baş ağrısı, uyku problemleri, kusma, ishal, sinirlilik, düzensiz kalp atışı, çarpıntı, mide yangısı bulunmaktadır.

Yeşil çay içerisinde bulunan antioksidanlar, vücuttaki demir emilimini azaltabilmektedir. Bundan dolayı anemi hastalığına sahip olanların alınan doza dikkat etmesi gerekmektedir. Aynı zamanda içerisindeki kafein, glokom, irritabl bağırsak sendromu, osteoporoz gibi hastalıklar mevcutsa söz konusu hastalıkların semptomlarının şiddetini arttırabilir. Bunların yanı sıra, yeşil çay kullanımı bazı durumlarda pıhtılaşma bozukluklarını tetikleyebilir. Yapılan bir çalışmada, yüksek dozlarda yeşil çayın karaciğere bazı zararlar verebileceğini göstermiştir.^[57]

Yapılan bir çalışmada, her gün 6 bardak (1500 ml) yeşil çay tüketen 48 yaşındaki bir iş adamında anemiye yol açtığı görülmüştür. Vücudunuza ciddi zararlar verebilecek tehlikeli doz, 10-14 gram (her kg için 150-200 mg) olarak belirtilmiştir.^[58]

Yeşil Çay Nasıl Tüketilmelidir?

Evrim Ağacı olarak tavsiyemiz, yeşil çayı da bir diğer besin kaynağı olarak görmek ve her besin kaynağında olduğu gibi bu gıdada da fayda ve zararlar olduğunu anlamaktır. Sınırlar konusunda, kafeinle ilgili yazımızda verdiğimiz bilgiler burada da geçerlidir: Yeşil çay tüketimi günde 2-3 bardağı aşmamalıdır. Bu noktada herkesin farklı tepkileri olabileceğini ve kendinize göre ayarlama yapmanın önemli olduğunu belirtmekte fayda vardır.

Düşük kalitedeki yeşil çaylar yüksek seviyede florür içerebildiğinden, bilinen ve güvenilir markalardan tüketmek oldukça önemlidir. Keza açıkta satılan ürünlerde nemden etkilenme, yabancı madde karışımı ve aflatoksin oluşumu bazı sorunlara yol açabilmektedir.

Kaynayan (100°C) bir suda yeşil çayda sağlığa faydası olan moleküllerden elde edilecek verim düşebileceğinden kaynamaya yakın sıcaklıktaki bir suya atılıp yaklaşık 5 dakika kadar demlendirilmesi önemlidir.

Damak tadınıza göre içerisine limon, nane ve fesleğen gibi aroma değeri yüksek besinler ekleyebilirsiniz.

Sonuç

Ne yazık ki bu tip beslenme konularında art niyetli kişiler "doğaya başvurma safsatasını" kullanarak yeşil çay ve benzeri besinler hakkındaki görece ender ve aynı zamanda etkisi düşük çalışmaları, "mutlak tedavi edici" ve "nihai yargılar" olarak sunmaktadır. Örneğin kanseri, ne yazık ki sadece yeşil çay gibi gıdalarla çözmek mümkün değildir. Burada bahsedilen çalışmaların önemli bir kısmı birçok açıdan detaylandırılması gereken eksiklikler barındırmaktadır. Şu anda kansere, kalp ve damar yolu hastalıklarına, obeziteye ve diğer sorunlara karşı en iyi çözüm, modern tıbbın sunduğu yöntemlerdir. İyi bir diyet ise, her zaman sağlığınızın dostudur, garantörü değildir.