Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Fizikte Bir Teori Nasıl Çürütülür - ve Bir Fizik Teorisinin Çürütülmesi, Neden Harika Bir Şeydir?

Fizikte Bir Teori Nasıl Çürütülür - ve Bir Fizik Teorisinin Çürütülmesi, Neden Harika Bir Şeydir? Sandbox Studio, Chicago with Corinne Mucha
İllüstrasyon.
7 dakika
4,265

1859'da Fransız bir astronom, Merkür'ün yörüngesindeki kademeli değişikliklerin Isaac Newton'un yerçekimi kavramıyla açıklanamayacağını fark etti. CERN Teori Grubu üyesi Sophie Renner, bunu şöyle anlatıyor:

Merkür, Newton yasalarının mükemmel bir şekilde çalıştığı ve neredeyse her durumda mükemmel şekilde çalışmaya devam ettiği Güneş Sistemi'nin içindedir. Ama bir nedenden dolayı, bir tutarsızlık vardı.

Gökbilimciler bu gözlemi, görünmeyen bir gezegenin Merkür'ü yavaşça rotasından kendisine doğru çekmesi gibi hatalı bir değişkene bağladılar. Ancak Merkür'ün bahsedilen bu "gizemli oyun arkadaşı" asla bulunamadı. Bunun nedeni, kurulan matematiksel denklemlerin yeni bir değişkene ihtiyacı olmamasıydı. Oysa, teorilerinin bir devrime ihtiyacı vardı.

Tüm Reklamları Kapat

Yarım yüzyıl sonra, bilim insanları Merkür'ün bu davranışının açıklamasını buldular: Güneş, uzay-zamanı esnetiyor ve Merkür'ün yolunu yavaşça değiştiren bir yerçekimi kuyusu yaratıyordu. Bu yaklaşım, iyi bilinen Newton fiziğinin sınırlarını daha da genişletti ve Albert Einstein'ın genel görelilik teorisini doğruladı.

İşte yapılan tahmin ve gözlem arasındaki bu kırılmalar, tam da fizikçilerin aradığı şeydir.

Tüm Reklamları Kapat

Bir Teoriyi Bozup, Daha İyisini İnşa Etmek...

Arizona Eyalet Üniversitesi'nde yardımcı doçent olan Cynthia Keeler, şöyle diyor:

Bir yazılımı kırmak istemenize benzer sebeplerle, teorileri de çürütmek istiyoruz. Kurduğunuz teorileri strese sokmalı ve sınırlarının ne olduğunu öğrenmelisiniz. Bir teori çürütüldüğünde, onu nasıl daha iyi inşa edeceğinizi de öğrenmiş olursunuz.

CERN'deki CMS ve ATLAS deneylerinden 2016'da alınan verilerde beklenmedik bir sıçrama görüldüğünde, teorisyenler, bu verileri izah edebilecek olası yeni fizik teorileri hakkında spekülasyonlar yapan yaklaşık 500 makale yayınladılar. Deneylerden daha fazla veri toplandığında ise, bu sıçramanın bir anomali olduğu, veride gerçekte böyle bir sıçrama bulunmadığı fark edildi.

Bilim insanları tarafından yapılan titiz deneysel testler, bir teoriyi çürütmenin birçok yolundan yalnızca biridir. Fizikçiler, Evren'i anlama noktasında kurdukları matematiksel modellerini kırmak, bükmek, çürütmek veya genişletmek için tasarladıkları kalite kontrol süreçlerini sürekli olarak yürütmek zorundadırlar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Garip Sorular Sorun!

Albert Einstein'ın çılgın bir hayal gücü vardı. Kendine şu soruları sordu: Uzayda bir asansöre binseydim ne hissederdim? Bir ışık huzmesini kovalasaydım ne görürdüm?

Diğer hayalperestler merak etmenin ötesine geçememiş olabilirler. Ancak Einstein'ın fizik geçmişi ve altyapısı ve üstelik matematikte ileri derecelere sahip arkadaşları vardı. Kurduğu düşünce deneyleri, sonunda Newton mekaniğinin sınırlarını daha net gösteren derin araştırmaların tohumlarını attı. Brown Üniversitesi'nde fizik profesörü olan Stephon Alexander şöyle diyor:

Einstein'ın yaptığı, teorinin kendi iç paradokslarını ortaya çıkarmaktı. Güzel bir şeyin resmine bakıp içinde yepyeni bir anlam bulmak ve resmin düşündüğünüz kadar güzel veya zarif olmadığını düşünmeniz gibi.

Alexander, teorisyenlerin mümkün olan her anlamı araması gerektiğini söylüyor:

Bir teorisyen olarak, ustalık için çaba gösterme ve aynı zamanda olaylara dışarıdan bakmaya istekli olma sorumluluğunuz var.

Günümüzdeki düşünce deneyleri, en az Einstein'ın 100 yıl önceki deneyleri kadar tuhaf geliyor. Ortaya koydukları iç paradokslar da bir o kadar bunaltıcı. Örneğin Keeler, şöyle diyor:

Bir sürü sözlüğü bir araya getirip, onlardan oluşan bir kara delik üretsek, o sözlüklerdeki bilgileri bulabilir miyim? Kuantum mekaniği, kara delikler içinde bile olsa bilginin korunması gerektiğini söylüyor. Bir kara deliğin içinde belki bilgiyi elde etmek zor olabilir; çünkü hepsi birbirine karışırdı. Ama öyle veya böyle, sözlüklerdeki bilgiler kara delik içinde de korunmalıdır. Ne var ki kara delikler, bu durumla çelişiyor gibi görünüyor. Bu sorun üzerine 50 yıldır tartışmalar yapılmaktadır.

Matematiğini Kontrol Et!

Teoriler bize hikayeler anlatır: Maddenin en küçük parçaları nelerdir? Özellikleri nelerdir? İlişkileri nasıldır? İlerde ne yaşayacaklardır?

Tüm Reklamları Kapat

Shakespeare veya Kurosawa'nın hikayelerinin aksine, fizikte bir teori matematik dilinde anlatılır. Eğer bir teoriyi matematik desteklemiyorsa, o teoriyi başka hiçbir şey destekleyemez. Keeler, bu durum için şöyle diyor:

Matematiksel olarak tutarlı görünen bir şey yazabilir ve daha sonra ele aldığınız problemler için onu çalıştırabilirsiniz ve ardından bununla herhangi bir evren inşa edilebilir mi, yoksa yazdığınız bu şeyler sınıfta kalır mı diye kendinize sormalısınız.

CERN Teori Grubu'ndan Dorota Grabowska, parçacık fiziğinde atomaltı parçacık modelleri oluşturmak için teorik bir çerçeve sunan kuantum alan teorisinin, "cebirsel kurnazlıkları" nedeniyle birçok matematikçiyi korkuttuğunu söylüyor:

Bir matematikçiyle kuantum alan teorisi hakkında bir konuşma yapsaydım, bıkkın bir şekilde iç çekerdi. Tıpkı annenin sana odanı temizlemeni söylemesi üzerine her şeyi dolabına tıkmak gibidir. Dışarıdan iyi görünür ama lütfen dolabı açmayın dersin.

Kuantum alan teorisi, bazı matematikçilerin katlanamayacağı bir şeyi ele alır: çözülmemiş sonsuzluklar. Nobel Ödüllü Steven Weinberg, 1977 tarihli bir makalesinde şöyle yazıyor:

Kuantum alan teorisinin fizikçiler arasındaki itibarı sık sık iniş çıkışlara maruz kaldı. (...) Bu itibar bazen o kadar düştü ki, kuantum alan teorisi neredeyse tamamen terk edilmek üzereydi.

Ancak kuantum alan teorisi bu fikirlere rağmen hayatta kalmayı başardı. Çünkü bu teori, günün sonunda CERN'de yer alan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda (LHC) yapılan deneylerle kontrol edilebilen tahminlerde bulunabildi ve bulunmaya devam ediyor. Grabowska şöyle diyor:

Tüm Reklamları Kapat

LHC annemiz gibidir: O dolabı açtığında, her şey sihirli bir şekilde aniden düzenlenir.
Teori, Deney ve Gözlem.
Teori, Deney ve Gözlem.
Sandbox Studio, Chicago with Corinne Mucha

Aşırıya kaç!

20. yüzyıldan önce fizik, çoğunlukla insan ölçeğindeki hızlar, boyutlar ve enerjilerin incelenmesiyle sınırlıydı. Ancak daha sonraları bilim insanları sorular sormaya başladı: Daha hızlı gidersek neler olur? Peki ya küçüksek? Ya da daha yüksek bir enerjiye sahipsek Renner şöyle diyor:

Sahip olduğunuz teoriyle yeni bir şey hesaplamaya çalıştığınızda teori çürüyebilir ve size saçma bir şey verebilir. Kara cisim radyasyonunda görülen morötesi felakette olan da tam olarak buydu.

Herhangi bir demirci, erimiş demirin sıcaklığı ile yaydığı ışığın rengi ve parlaklığı arasında bir bağlantı olduğunu kanıtlayabilir. Klasik fizik, bu ışığın yoğunluğunu tahmin etmede oldukça iyi bir iş çıkardı.

Sorun, morötesi dalga boyu aralığına girildiğinde başladı. Bilim insanları, yüksek sıcaklıktaki bir nesnenin yayacağı morötesi ışıma miktarını hesapladı. Renner, şöyle anlatıyor:

Klasik fizikten gelen öngörü, bu noktada hiçbir şekilde gerçeği yansıtmadı. Yüksek frekanslarda ışıma sonsuza doğru gitti - ki bu hiç gördüğümüz ve alıştığımız gibi bir durum değildi.

Bahsettiği durum, fizikte "morötesi felaket" olarak adlandırıldı. Bu kavram, 20. yüzyıl başında ideal bir kara cismin termal dengede sonsuz güçte radyasyon yayacağını söyleyen bir klasik fizik öngörüsü olarak karşımıza çıktı. Başka bir deyişle, termal dengede ideal kara cismin, radyasyon frekansı arttıkça deneylerde gözlenenden daha fazla enerji yayacağını söyleyen ve klasik fiziğe dayanan bir tahmindir.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Sırlar Kulesi

Değerli okur,

Bu mektup tuhafınıza gitse de emin olun son derece asil bir niyetim var. Sizi, dünyanın en zeki insanlarına ev sahipliği yapmasıyla ünlü Kara Gölgeler Kulesi’nde birkaç gün geçirmeye davet etmekten onur duyarım.

Sizinle birlikte hayal gücü geniş, zeki ve akıllı altı kişiyi daha davet ettim. Bu davetin nedeni açık: Bilmeceleri ve gizemli olayları çözerek, kulede karşınıza çıkacak zorlukların üstesinden gelecek ve cevaplarınızla diğer davetlilere meydan okuyacaksınız. Kulağa fazla gizemli geldiğinin farkındayım ama sizi temin ederim, çok güzel vakit geçireceğiz.

Ne dersiniz, var mısınız? Elbette varsınız, çünkü ancak bütün bilmeceler çözüldükten sonra kim olduğumu öğreneceksiniz.

GİZEMLİ BİR MÂLİKANE, BİRBİRİNDEN ZEKİ DAVETLİLER VE SEN…

Esrarengiz ev sahibi, altı zeki araştırmacıyı mektupla Sırlar Kulesi’ne çağırdı. Konuklar kahyanın rehberliğinde kulenin iki yüz odasını gezecekler. Her kapı, çözdüklerinde onları esrarengiz ev sahiplerinin kimliğini öğrenmeye bir adım daha yaklaştıran bir bulmacaya açılıyor; bu sırada da araştırmacılar aralarında hangisinin daha zeki olduğunu göstermek için yarışacaklar. Ya sen? Davetiye sana da ulaştı mı? Onlardan daha zeki olduğunu gösterebilir misin?

Devamını Göster
₺75.00
Sırlar Kulesi

Böylece klasik fiziğin yeni ortaya çıkan sınırları, Max Planck'a enerjinin gerçekte ne olduğunu yeniden yorumlaması için ilham verdi.

Planck, enerjinin daha çok "kuanta" adı verilen ve ayrı banknotlar şeklinde gelen bir para birimine benzediğini öne sürdü. Ona göre yüksek frekanslı ışığın parlaması büyük bir kuantaya mâl olur, bu da morötesi dalgaboyu aralığındaki bir nesneden yayılan ışığın yoğunluğundaki ani ve sert düşüşü açıklamaktadır.

Bugün bilim insanları morötesinin çok ötesine geçmektedirler. Morötesi ışık yaklaşık 3 ila 30 elektronvolt (eV) enerjiye sahiptir; Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda çalışan bilim insanları, şu anda fizik yasalarını 13 trilyon elektron volta (TeV) kadar inceleyebiliyorlar.

LHC'nin bu muazzam enerjisi, fizikçilerin, keşfinden 50 yıl önce teorisi kurulan ve kütlenin kökenini açıklamaya yardımcı olan efsanevi Higgs bozonunu nihayet bulmasını sağladı. Bu keşif, fizikçilerin atom altı parçacıkları, kuvvetleri ve alanları tanımlamak için kullandıkları mevcut teori olan Standart Model'in sınırlarının ne olabileceğini de aydınlattı. Renner, şöyle anlatıyor:

Standart Model geniş bir enerji yelpazesinde geçerliyse, Higgs'in olduğundan çok daha ağır bir kütleye sahip olmasını beklerdik. Bizim ulaşamayacağımız enerjilerde yeni bir teori kurulmadıkça, Higgs'in sahip olduğu kütlede olması için hiçbir neden yok.

Sonuç

Fizikçiler sınırları zorluyor ve Standart Model'in sınırlarının ötesini görmelerini sağlayacak çatlaklar arıyorlar. Bilimde tek başına teori ancak bir yere kadar gidebilir ve birçok teorisyen de yollarını aydınlatmak için deney yapan bilim insanlarından gelecek verilere bakıyor. Alexander, sözlerini şöyle bitiriyor:

Teorik fizik her zaman gözlemler ve tespitlerle yönlendirildi. Bunlar olmadan hiçbir şey olmaz. Teoriyi çürütmek için deney yapan bilim insanlarına güveniyoruz ve bizi nasıl şaşırtacaklarını gerçekten merak ediyoruz.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
48
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 20
  • Bilim Budur! 14
  • Merak Uyandırıcı! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 8
  • Umut Verici! 6
  • Muhteşem! 4
  • İnanılmaz 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/03/2023 09:45:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11574

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Eğilim
Atmosfer
Karar Verme
Sars Mers
Yeşil
Nobel Ödülü
Makine
Çeviri
Toprak
Görme
Türlerin Kökeni
Seçilim
Kök Hücre
Test
Zehirli Mantar
İnsan Türü
Kanat
Besin Değeri
Şehir
Beslenme Davranışı
İklim
Kimya Tarihi
Ağız Sağlığı
Argüman
Hidrotermal Baca
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Charley, et al. Fizikte Bir Teori Nasıl Çürütülür - ve Bir Fizik Teorisinin Çürütülmesi, Neden Harika Bir Şeydir?. (20 Mart 2022). Alındığı Tarih: 24 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11574
Charley, S., Han, D. S. D., Bakırcı, Ç. M. (2022, March 20). Fizikte Bir Teori Nasıl Çürütülür - ve Bir Fizik Teorisinin Çürütülmesi, Neden Harika Bir Şeydir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 24, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11574
S. Charley, et al. “Fizikte Bir Teori Nasıl Çürütülür - ve Bir Fizik Teorisinin Çürütülmesi, Neden Harika Bir Şeydir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Dr. S. Deniz Han, Evrim Ağacı, 20 Mar. 2022, https://evrimagaci.org/s/11574.
Charley, Sarah. Han, Dr. S. Deniz. Bakırcı, Çağrı Mert. “Fizikte Bir Teori Nasıl Çürütülür - ve Bir Fizik Teorisinin Çürütülmesi, Neden Harika Bir Şeydir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Dr. S. Deniz Han. Evrim Ağacı, March 20, 2022. https://evrimagaci.org/s/11574.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.