Pembe Gözlük ve Düşüşçülük: Neden Geçmişi Olduğundan Daha İyi Hatırlarız?

Pembe gözlük (veya "Toz Pembe Hatırlama"), insanların geçmişteki olayları gerçekte olduğundan daha olumlu olarak hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır. Pembe gözlük, bir kişinin çocukluk yıllarını gerçekte olduğundan daha neşeli olarak hatırlamasına neden olabilir.

Düşüşçülük ise bir ülke veya şirket gibi belirli bir varlığın düşüş eğiliminde olduğu ve gelecekte potansiyel bir çöküşe doğru gittiği inancıdır. Örneğin, düşüş eğilimi gösteren bir kişi, kendi ölçütlerine göre durum aslında iyileşiyor olsa bile, toplumun bir bütün olarak her geçen gün daha da kötüye gittiğine inanabilir.

Pembe gözlük bilişsel önyargısı, insanların geçmişin şimdiki zamana ve gelecek zamana kıyasla daha iyi olduğuna inanmasına sebep olarak düşüşçülük düşüncesini tetikleyebilir.

Pembe gözlük ve düşüşçülüğü anlamak, insanları bu şekilde etkileyebildiği için önemlidir. Bu nedenle, bu makalede pembe gözlük ve düşüşçülüğün insanların düşüncelerini nasıl etkilediği hakkında daha fazla bilgi edinecek ve bu fenomenlerin farkına nasıl varabileceğinizi göreceksiniz.

Pembe Gözlüğü Anlamak

Pembe Gözlük Örnekleri

Pembe gözlükle geçmişe bakış, belirli anılarınızı nasıl hatırladığınız ve hayatınızın daha uzun dönemlerine dair hissettikleriniz gibi hayatınızın çeşitli alanlarında kendini gösterir. Bu pembe gözlüğü bir kere taktığınızda;

• çocukken gittiğiniz bir aile tatilinin sadece keyifli kısımlarını ve
• üniversite yıllarınızı gerçekte olduğundan daha eğlenceli olarak hatırlar;
• bir süre önce gittiğiniz bir konserden ne kadar keyif aldığınızı abartır,
• içinde bulunduğunuz bir ilişkinin kötü taraflarını unutursunuz.

Not: Pembe gözlüğün bir sebebi olarak ortaya çıkan bir fenomen de nostaljidir. Nostalji, geçmişte kalan bir şeye yönelik duyulan duygusal özlem veya sevgi olarak pembe gözlükten ayrılmaktadır.

Neden Pembe Gözlük Takarız?

Pembe gözlük takma eğilimi birkaç faktörle açıklanmaktadır:

İlk olarak insanlar belirli bir olay yaşadığında bu olaya ilişkin hem olumlu, hem de olumsuz düşüncelere sahip olurlar.^[1] Olumsuz düşünceler hayal kırıklığı, kontrol eksikliği duyguları gibi sorunlarla tetiklenir ve kısa ömürlüdür. Yani zaman içinde insanlar hissettikleri bu duyguları unutarak olayı olduğundan daha olumlu bir anı olarak hatırlar.

Bu düşünce aynı zamanda insanların geçmiş deneyimleri sırasında yaşadığı dikkat dağıtıcı unsur ve etki bakımından nispeten nötr taraflarını genel olarak unutma eğiliminde olması gerçeğiyle de desteklenmektedir.^{[1], [2]} Dikkat dağıtıcı unsurlar ve nötr etkiler unutulduğunda söz konusu deneyimlerin yoğunluğu artmış bir şekilde hissedilir. Buna bağlı olarak, belirli durumlarda, özellikle olumlu deneyimler tekelinde, dikkat dağıtıcı unsurların ve nötr etkilerin unutulması, ilgili deneyimi insanların gözünde genel bağlamda daha olumlu kılmaktadır.

Buna ek olarak, uyumsuzluk teorisine dayanan bu fenomenin bir diğer olası açıklaması, insanların kendilerini görme ve değerlendirme biçimlerini tehdit eden bir deneyimden sonra eylemlerini haklı çıkarmak için bu tür bir psikolojik ayarlama yaptıklarıdır.^[1] Yani insanlar, geçmiş olaylara ilişkin anılarını da değiştirerek bu anıların kendilerine yönelik görüşleriyle örtüşmesini sağlayabilir; örneğin kendilerini gerçekte olduklarından daha cesur, sosyal ve başarılı olarak hatırlayarak içinde bulundukları olayların daha olumlu görünmesini sağlayabilirler.

Genel olarak araştırmalar, insanların pembe gözlük takmasının temel nedeni olarak belirli geçmiş deneyimlerin olumsuz ve nötr kısımlarını unutma eğiliminde olmaları olduğunu ve bunun da bu deneyimlerin daha olumlu görünmesine neden olduğunu göstermektedir. Bunun yanında geçmiş eylemleri haklı çıkarma arzusu gibi diğer faktörler de insanların neden bu fenomeni yaşadıklarını açıklayabilir.

Not: İnsanlar bazen gelecekteki faaliyetlerin daha iyi olacağını düşündürten, ileriye dönük pembe gözlükler de (İng: "rosy prospection") takar.^{[1], [2]}

Pexels

Pembe Gözlük ile İlgili Akılda Tutulması Gerekenler

Pembe gözlüğe ilişkin araştırmalarda belirtilen ve akılda tutulması gereken kimi önemli unsurlar vardır.^[1]

Bu unsurlardan ilki, pembe gözlüğün insanların geçmişte yaşadığı her deneyimi etkilememesidir. Örneğin pembe gözlüğün "insanların bir birey olarak daha fazla dahil olduğu" ve genel bağlamda daha olumlu değerlendirilen deneyimlerde rol oynaması, bireylerin pasif gözlemci rolü oynadığı deneyimlere kıyasla daha olasıdır.

İkinci unsur ise hafıza türlerinin insandan insana değişmesidir. Bazı insanlar, geçmiş deneyimlerin olduğundan daha kötü olarak değerlendirmelerine sebep olan "pembe gözlük karşıtı" fenomenler sergileyebilir.

Genel olarak, hatırlanması gereken en önemli şey, bireylerin çeşitli durumlarda pembe gözlük takmasına karşın bu fenomenin her durumda herkesi etkileyen mutlak bir evrensel olarak görülmemesi gerektiğidir. Yani, pembe gözlük bazı durumlarda insanların geçmişi olduğundan daha olumlu hatırlamasına neden olabilir; ancak bu herkesin geçmişi her zaman olduğundan daha olumlu hatırladığı anlamına gelmez.

Pexels

Düşüşçülüğü Anlamak

Düşüşçülük Örnekleri

Düşüşçülüğe yönelik bazı iyi örnekler, aşağıdaki alıntılarda yer almaktadır. The Sunday Magazine, 1871 yılında şöyle yazıyor:

Mektup yazma sanatı hızla sonuna yaklaşıyor. Bir mektup gönderme ücreti 9 peni iken bu 9 peninin hakkını vermeye çalışırdık... Ama şimdi böylesi demode bir iletişim kurma yöntemini kullanmak için çok meşgul olduğumuzu sanıyoruz. Gerçek bir kağıt aracılığıyla gerçek bir sohbet etmek yerine sık ve kısa mesaj bombardımanlarını tercih ediyoruz.

Frank Leslies Popular Monthly'de 1890 yılında şöyle yazılıyor:

Konuşmanın artık ölmüş bir sanat olduğu söyleniyor. İyi bir sohbet hem hazırlık, hem de keyif bağlamında boş zaman gerektirir. Boş zaman çağı öldü; konuşma sanatı da bu sebeple ölmekte.

1906 yılında yayınlanan Ebeveynlerin Otoritesi başlıklı kitapta şöyle anlatılıyor:

Günümüz çocukları arasında, sadece ebeveynin iradesiyle kendilerine getirilen kısıtlamalara değil, kendi hakları olarak gördükleri her türlü kısıtlama ve sınırlamaya karşı isyan etme yönünde büyük bir eğilim vardır... Bu gerçek, aklı başında insanları geleceğe yönelik büyük endişelerle doldurmaktadır.

Journal of Education dergisinde 1907 yılında yayınlanan bir makalede şöyle anlatılıyor:

Modern aile buluşmalarında artık ateş başında sessiz sessiz oturuyoruz; herkesin elinde favori dergisi. Sanırım bu karşılıklı konuşma derslerinin artık okutulmamasının doğal bir sonucu...

1908 yılına ait Modern İş İletişimi El Kitabı'nda şu sözlere yer veriliyor:

Büyükbabalarımızın yazdığından milyonlarca daha fazla mektup yazıyoruz, ancak hacimdeki bu artış, beraberinde otomatikleşmiş ve yapay bir yankıyı da getirdi... Eski mektuplardan oluşan dosyalar incelendiğinde, yalnızca ayrıntılara dair kayda değer bir kavrayış değil, aynı zamanda günümüzün mekanik, kısa ve kuru mektuplarında çoğu zaman tamamen eksik olan bir zindelik ve nezaket de görülüyor.

Bu örnekler düşüşçülük kavramını iyi bir şekilde gözler önüne sermekte; bir asırdan daha eski olmalarına karşın günümüzde de küçük değişikliklerle aynı yankıları uyandırmakta; ve birçok düşüşçü inancın sorununu ortaya koyarak düşüşçülüğün genellikle mevcut durumun yanlış bir değerlendirmesini içerdiğini göstermektedir.

Ayrıca, yukarıda listelenenlerden çok daha eski olan benzer düşüşçü argüman örnekleri de vardır. Bu türden kayda değer bir örnek,  M.Ö. 23 civarında Horace tarafından yayınlanan Odes (Kitap III, Şiir 6, "Din ve ev ahlakında bir kriz") içinde geçen şu kesittir:

Nasıl zamanlar bunlar! Zarar vermediği ne kaldı? Babalarımızın çağı dedelerimizin çağından daha kötü ve doğurdu bizleri, yoz yavrular! Zamanı geldiğinde daha da yoz yavrular doğuracak yoz yavrular!

Konuya dair akılda tutulması gereken son şey de düşüşçülüğün birçok bağlamda gözlemlenmesine karşın düşüşçülük argümanlarının özellikle siyaset gibi belirli alanlarda birçok farklı bakış açısına sahip insanlar tarafından oldukça sık şekilde kullanılmasıdır.^{[3], [4]} Ancak üretilen argümanlara ilişkin genel sorunlar ve geçmişte çürütülmüş argümanlar dahil olmak üzere bu argümanların ısıtılıp ısıtılıp tekrar medyaya sunulması düşüşçülük argümanlarına ilişkin mantık yürütmenin sık sık eleştirilmesine sebep olmaktadır.^{[5], [6], [7]}

Agora Bilim Pazarı

Dâhiler Sınıfı - Arşimet: Sayıların Büyücüsü

DÂHİLER SINIFI: OKUMASI KOLAY, UNUTMASI ZOR

Antik Çağ’ın en büyük bilgininin inanılmaz hikâyesi. Yemek yemeyi ve yıkanmayı unutan, ama elindeki pergelle dünyayı sonsuza dek değiştiren sıra dışı ve gizemli bir dâhi.

Büyük ilgi gören Dâhiler Sınıfı serisi ARŞİMET: SAYILARIN BÜYÜCÜSÜ ile devam ediyor.

Dâhiler Sınıfı Serisi Hakkında:
Bunlar, her biri kendi yöntemiyle; kelimeleriyle, icatlarıyla, seçimleriyle ve hatta kaderleriyle dünyayı değiştirmiş kadınların ve erkeklerin hayat hikâyeleri; şaşkınlık ve hayranlık duymanızı sağlayacak, hayal gücü ve merak duygunuzu harekete geçirecek büyüleyici hikâyeler. Dâhiler Sınıfı serisi bu özel insanları çocuklarla (9 yaş ve üstü) tanıştırmak üzere tasarlandı. İlk olarak yayımlandığı İtalya’da büyük övgü toplayan ve ardından pek çok dile çevrilen Dâhiler Sınıfı, minik ebadı, renkli illüstrasyonları, bilgiyi heyecan ve macerayla birleştiren anlatımıyla çocukların kolay okuyacağı, zor unutacağı, onlara öğrendiklerinden daha da fazlasını merak ettirecek bir seri.

Devamını Göster

₺115.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Not: Altın Çağcılık olarak adlandırılan ilgili bir diğer kavram, insanların geçmişteki belirli bir zaman dilimini günümüzden çok daha üstün görme eğilimini tanımlar; bu görüş, bu görüşü öne süren insanların söz konusu zaman diliminde yaşayıp yaşamadıklarından bağımsız olarak sahip olabilecekleri bir görüştür.

Pexels

Neden Düşüşçülük Eğilimindeyiz?

İnsanların düşüşçülük eğilimi göstermesinin birçok nedeni vardır; bunlardan bazıları genel, bazıları ise düşüş eğilimi gösteren inançların sergilendiği kimi özel alanlar etrafında şekillenmektedir.

Düşüşçülüğün genel nedenleri göz önünde bulundurulduğunda pembe gözlükler özellikle dikkat çekmektedir. Bu önyargı, insanların geçmişi gerçek dışı ve olumlu bir tutumla değerlendirmelerine sebep olduğu için şimdiki zamana yönelik değerlendirmelerini olumsuz yönde etkileyebilir ve mevcut durumda bir kötüye gidiş olduğunu düşünmelerine sebep olabilir.

Düşüşçülük inancına benzer şekilde yol açabilecek bir diğer olgu da kötümserlik önyargısıdır. Bu önyargı, özellikle gelecekteki olayların kötü sonuçlanacağına yönelik bir varsayım oluşturduğu için, insanların olumsuz şeylerin olasılığını abartmalarına ve olumlu şeylerin olasılığını küçümsemelerine neden olur.

Buna ek olarak, mevcut düşüşçü inançları artırabilecek bir diğer olgu da, insanların bilgiyi işleme biçimlerini etkileyen ve bilgiyi önceden var olan inançlarını doğrulayacak şekilde yorumlamalarına neden olan bilişsel bir önyargı olan onaylama önyargısıdır. Onaylama önyargısı, bir kişinin geçmişin daha iyi olduğuna ve geleceğin daha kötüye gideceğine inanmaya başladığında, karşılaştığı yeni bilgileri bu inancı doğrulayacak şekilde yorumlama olasılığının yüksek olduğu anlamına gelir. Örneğin, bir kişi geçmişte daha az suç işlendiğine inanıyorsa, bu durum, geçmişte suç oranları daha yüksek olsa bile, güncel medyada yer alan suçla ilgili olayları yorumlama şeklini etkileyebilir.

Son olarak, düşüşçülüğün daha spesifik nedenleri göz önüne alındığında yaygın nedenlerden biri olarak M.Ö. 624 gibi erken bir tarihte kanıtlanmış bir olgu olan, yetişkinlerin bugünün gençliğinin kendi zamanlarının gençliğine kıyasla daha zayıf olduğunu varsayma eğilimiyle ilgilidir.^[8] Konuyla ilgili bir çalışma, bu eğilimi "kişinin üstün olduğu yerlerde başkalarının sınırlarını fark etmeye yönelik kişiye özgü bir eğilim" ve "kişinin mevcut niteliklerini geçmişin gençliğine yansıtan bir hafıza önyargısı" olarak iki ana bilişsel mekanizmaya bağlamaktadır.^[8]

Genel olarak insanların, özellikle de inançlarının en azından kısmen önyargılı ve gerekçelendirilmemiş olduğu durumlarda, düşüş eğilimi göstermelerinin birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerden bazıları geçmişi gerçekçi olmayan bir şekilde olumlu görme eğilimi gibi genel nedenlerdir; diğerleri ise günümüz gençlerine bakarken kendinizin üstün olduğu alanlarda başkalarının sınırlılıklarını fark etme eğilimi gibi spesifik alanlarla ilgilidir.

Pixabay

Yaş ve Düşüşçülük İlişkisi

Düşüşçülük eğilimi, en yaygın olarak yaşlı insanlarda gözlemlenmektedir. Bunun önemli bir nedeni, genç yetişkinlerle karşılaştırıldığında yaşlı yetişkinlerin otobiyografik bilgi ve geçmiş seçimlerinin duygusal olarak tatmin edici hafıza çarpıtmalarına daha fazla uğramış olmasıdır.^[9]

Bu da yaşlı insanların, şimdiki ve gelecek zamanlarını daha kötü olarak algılamalarına sebep olan pembe gözlük takmaya yönelik eğilimleri çerçevesinde, geçmişlerini gerçekdışı düzeyde olumlu şekilde hatırlama eğiliminde olduğunu göstermektedir.

Not: Araştırmalar, yaşlı yetişkinlerin hayatlarının 10 ile 30 yaş aralığındaki dönemde gerçekleşen anılarını çok daha iyi hatırlayabildiklerini göstermektedir. Hayatın erken döneminde yaşanan anıların bu orantısız iyi hatırlanma olgusuna anımsama tepesi (İng: "reminiscence bump") adı verilmiştir.

Pembe Gözlük Etkisiyle Nasıl Başa Çıkılır?

Pembe Gözlüğün Faydaları ve Tehlikeleri

Pembe gözlüklerin geçmiş olayları aşırı olumlu bir şekilde hatırlamanıza neden olması hem faydalı hem de tehlikeli olabilir.

Pembe gözlüğün dikkate değer bir faydası, geçmiş olaylar hakkında daha iyi hissetmenize katkıda bulunmasıdır. Örneğin, bir olayla ilgili daha olumlu bir anıya sahip olmak sizi uzun vadede daha mutlu edecekse veya bir olayın bazı kötü yönlerini unutmak herhangi bir olumsuz sonuç olmadan olayla başa çıkmanıza yardımcı olacaksa yararlıdır.

Mesela, birkaç küçük hata dışında oldukça iyi bir sunum yaptıysanız, bu küçük hataları takıntı haline getirmek yerine sunumunuzun iyi taraflarına odaklanmak sizin için daha faydalı olacaktır. Bu durum, özellikle hatalarınızı aşırı vurgulamanıza ve geçmiş olayları düşünürken sağlıksız bir şekilde bunlara odaklanmanıza sebep olan bir anksiyeteniz varsa özellikle geçerlidir.^[10]

Buna ek olarak, geçmiş olayları değerlendirirken pembe gözlük taktığınızı bilmek, sizi yapmak istemediğiniz, ancak gelecekte daha güzel değerlendireceğiniz eylemlerde bulunmaya itebilir. Örneğin, belirli etkinliklere, o etkinliğin o andaki beklentilerinizi karşılamadığını bilseniz bile, daha sonra iyi anımsayacağınızı düşünerek katılmayı tercih edebilirsiniz. Böylelikle hayatınızda daha olumlu sonuçlar doğuracak riskler alabilir ve daha mutlu olarak değerlendireceğiniz anılar biriktirebilirsiniz.

Pembe gözlüğün sizi olumsuz yönde etkileyebileceği durumlar da vardır. Örneğin:

• Pembe gözlük, geçmiş hataları görmezden gelmenize neden olarak bu hatalardan ders çıkarmanızı engelleyebilir. Bazı durumlarda, özellikle geçmiş hatalarınızı hatırlamanın kendinizi geliştirmenize hiçbir şekilde fayda sağlamayacağı durumlarda, geçmiş hatalarınızı görmezden gelmek tabi ki faydalı olabilir. Ancak pembe gözlük taktığınızda geçmişte yaptığınız bütün hataları görmezden geliyorsanız bu hatalardan ders çıkarma ve kendinizi geliştirme kabiliyetiniz olumsuz yönde etkilenecektir.
• Pembe gözlük, geçmiş deneyimlerin olumsuz taraflarını görmezden gelmenize sebep olarak bu olumsuz tarafların tekrar yaşanmasını sağlayabilir. Belirli bir deneyimin olumsuz yönlerini unutmak bazen faydalı olabilir. Örneğin sizin için kötü geçmiş bir toplu konuşma deneyiminin kötü taraflarını pembe gözlük takarak unutmanız tekrar bir toplu konuşma deneyiminde bulunmanızı sağlayabilir. Ancak geçmiş deneyimlerin kötü taraflarını hatırlamak, bu deneyimlere tekrar tekrar maruz kalmanızı engellemek konusunda hayatî bir rol de oynamaktadır. Bunun uç bir örneği ev içi şiddet mağdurlarında görülmektedir.^[11] Bu mağdurlar, kendilerini istismar eden kişinin onlara yaşattığı olumsuz deneyimleri unutarak kendilerini tekrar zarar görecekleri durumlara getirebilirler.^[12]

Genel hatlarıyla ele alındığında pembe gözlük, geçmişinizdeki olaylara başa çıkma, yeni ve mutlu anılar yaratma, yeni deneyimler edinme gibi alanlarda sizin için faydalı olabilir; ancak geçmiş hatalardan ders çıkarma gibi alanlarda sizi engelleyerek kişisel gelişiminizi kısıtlayabilir ve kaçınmanız gereken durumlara da sokabilir.

Pixabay

Pembe Gözlük Önyargısını Faydalı Yönde Nasıl Kullanırız?

Yukarıda da ifade edildiği gibi pembe gözlükler, bazı şartlar ve sizi etkilediği yönler hesaba katıldığında sizin için faydalı olabildiği kadar tehlikeli de olabilir.

İçinde bulunduğunuz durumda pembe gözlük önyargısının sizin için faydalı olacağını düşünüyorsanız anı ve etkinliklerin olumlu taraflarına odaklanarak ve negatif/nötr kısımlarını elinizden geldiği oranda göz ardı ederek pembe gözlük etkisini artırabilirsiniz.

Buna karşın içinde bulunduğunuz durumu gelecekte iyi hatırlamanızın sizin için tehlikeli olduğunu düşünüyorsanız pembe gözlük fenomenini çeşitli yöntemlerle azaltabilirsiniz.

Örneğin düzgün bir şekilde hatırlamak istediğiniz bir olay yaşıyorsanız bu olayın negatif ve nötr taraflarını bir liste yardımıyla not edebilir, bu taraflara yönelik kimi kanıtlarla savınızı destekleyebilir ve bu şekilde gelecekte olayın negatif ve nötr taraflarını da hatırlamanızı sağlayabilirsiniz.

Bunun yanında düzgün bir şekilde hatırlamak istediğiniz etkinlik halihazırda gerçekleşmişse ve olaya ilişkin hatıralarınızın doğru olmasını istiyorsanız olaya ilişkin somut kanıtları değerlendirebilir; çeşitli önyargı azaltma teknikleri kullanarak olayları hatırlama kabiliyetinizi artırabilirsiniz. Örneğin olaya ilişkin ilk anılarınıza güvenmek yerine akıl yürütme sürecinizi yavaşlatabilir, yani olayı düşünmeye ciddi miktarda zaman ayırabilirsiniz. Kendinize "Bu olay yaşandığında nasıl hissettim?" gibi rehber sorular sorarak olayı tüm boyutlarıyla keşfedebilirsiniz. Fikirlerine güvendiğiniz birine veya kendinize olayın tamamını anlatarak olayı tam bir değerlendirmeye tabi tutabilirsiniz.

Not: Bu teknikleri, diğer insanların geçmişe dönük pembe gözlük takmalarına veya bundan kaçınmalarına yardımcı olmak için de kullanabileceğinizi unutmayın. Bunu çeşitli şekillerde yapabilirsiniz, örneğin onlara bu teknikleri doğrudan uygulayabilir veya onlara bu kavramı ve bu teknikleri öğreterek kendi başlarına uygulamalarını sağlayabilirsiniz.

Düşüşçülükle Nasıl Başa Çıkılır?

Düşüşçülüğün Faydaları ve Tehlikeleri

Düşüşçülük ile temsil edilen bakış açısı, insanların aşırı kötümser bir bakış açısı geliştirmelerine neden olabilir ve geleceğe gerçekçi bir şekilde hazırlanmalarını engelleyebilir. Dahası, bu kötümserlik doğası gereği sorunludur; zira insanların mantıklı karar alma becerilerini etkilemenin yanı sıra duygusal refah ve fiziksel sağlıklarını da olumsuz yönde etkilemektedir.^{[13], [14]}

Bununla birlikte, düşüşçü inançların her zaman yanlış olmadığını kavramak önemlidir. Örneğin, bir noktada düşüşe geçen ve sonunda çöken İmparatorluğu'nu düşünün. Diğer imparatorlukların gerilemesinden şirketlerin gerilemesine ve hatta parlak bilim insanlarının gerilemesine kadar çeşitli başka durumlarda da benzer çöküşler yaşanmıştır.

Ayrıca düşüşçü inançlar doğru olmadığı veya tamamen doğru olmadığı durumlarda dahi insanları gelecekte karşılaşacağı sorunları düşünmeye iterek ve bu yönde hazırlanmalarını sağlayarak faydalı olabilir. Düşüşçülük, bu gibi durumlarda savunmacı kötümserlik rolü oynayarak insanların riskli durumlarda kendilerini korumalarını sağlayabilir.^{[15], [16]}

Genel olarak düşüşçülük, insanların gereksiz yere olumsuz bir görüş benimsemesine neden olan, mantıksız ve zararlı, sorunlu bir düşünce hali olarak görülmektedir. Ancak bazı durumlarda, özellikle de insanların geleceğe hazırlanmalarına yardımcı olduğu durumlarda faydalı olabilir.

Pixabay

Düşüşçülüğü Faydalı Yönde Nasıl Kullanırız?

Düşüşçülük söz konusu olduğunda göz önünde bulundurulması gereken iki önemli husus vardır:

• Ne kadar gerçekçi olduğu.
• Size ne kadar fayda sağlayabileceği.

Ana hatlarıyla yaklaşıldığında sergilediğiniz düşüşçülük gerçekten ne kadar uzaksa bu düşüşçülükten o kadar kurtulmak istemelisiniz. Düşüşünüzün gerçekçi olup olmadığını belirlemek için içinde bulunduğunuz durumu akılcı bir şekilde değerlendirmeniz gerekir. Bunu da akıl yürütme sürecinizi yavaşlatarak ve sezgilerinizden öte gerçeklere odaklanarak yapabilirsiniz. Mesela, ülkenizin artık eskisinden çok daha tehlikeli bir yer olduğunu düşünüyorsanız, kendinize bunu neye dayandırdığınızı sorabilir ve bu inancınıza yönelik araştırmalar yapabilir, böylelikle örneğin ülkenizin geçmişe kıyasla çok daha güvenli olduğunu keşfedebilir ve düşüşçü inançlara sahip olmanıza neden olan şeyin sansasyonel medya haberleri olduğunu görebilirsiniz.

Düşüşçü bir bakış açısına sahip olmakla ne kazandığınızı ve ne kaybettiğinizi sorgulamalı; size bir fayda sağlamadığınızı keşfederseniz bu hislerden kurtulmalısınız.

Genel hatlarıyla düşüşçülükten kazanacağınız şey geleceğe daha iyi hazırlanma becerisi, kaybedeceğiniz şey ise duygusal refahınız ve olacakları doğru tahmin etme kabiliyetiniz olabilir. Eğer düşüşçülük gelecekte gerçekleşecek olaylara hazırlanmanıza yardımcı olmuyorsa, sizi daha kötü hissettiriyorsa veya olacakları tahmin etme kabiliyetinize zarar veriyorsa, bu düşünceden sıyrılmak isteyebilirsiniz.

Bu düşünceden sıyrılmak için yukarıda ana hatlarıyla özetlenen teknikleri denemeli; içinde bulunduğunuz durumu daha akılcı şekilde değerlendirerek düşüşçü düşüncelerinizin yanlış olduğunu ve size aktif olarak zarar verdiğini kendinize kanıtlamalısınız.

Not: Burada düşüşçülüğe ilişkin ifade edilen yöntemlerin hem kendi deneyimlediğiniz düşüşçü hislere, hem de bir başkasının düşüşçü hislerde bulunduğu durumlar için geçerli olduğunu; bu yöntemleri kullanarak çevrenizdeki insanların düşüşçü bakış açılarını analiz edebileceğini ve sıyrılmalarını sağlayabileceğinizi unutmayın.

Pembe Gözlük Önyargısı ve Düşüşçülük: Son Sözler

Pembe gözlük önyargısı ve düşüşçülüğü anlamak, kendiniz dahil insanların nasıl düşündüğünü ve neleri göz önünde bulundurarak karar verdiğini anlamanıza yardımcı olur.

Bu olguları iyi düzeyde kavramanız, bu olguların olumlu bir etki yarattığı tespit etmenizi sağladığında faydalı olur. Önreğin geçmişteki olaylarla başa çıkmanızı sağladığı durumlarda pembe gözlük önyargısını teşvik etmek; geleceğe uygun bir şekilde hazırlanmanızı sağladığı durumlarda düşüşçülük düşüncesini teşvik etmek sizin için son derece faydalı olacaktır.

Bu olguları aynı şekilde iyi düzeyde kavrayarak olumsuz etkilerinin de farkına varabilirsiniz. Örneğin pembe gözlük önyargısı, geçmiş hatalarınızdan ders çıkarmanızı engelliyorsa ve düşüşçülük düşünceleri sizi sebepsiz, zararlı ve pesimist bir bakış açısına itiyorsa bunlardan sıyrılmak isteyebilirsiniz.

Zachary DeBottis

Pembe Gözlük Önyargısının Tarihi ve Kökeni

Pembe gözlük kavramının konu edildiği ve bu fenomene ismini veren ilk araştırma, "Olayların değerlendirilmesinde zamansal ayarlamalara ilişkin bir teori", Terence Mitchell ve Leigh Thompson tarafından yürütülmüştür ve 1994 tarihinde bir kitap bölümü olarak yayınlanmıştır.^[17]

Bununla birlikte "pembe gözlük" terimi, 1950'lerde yayınlanan makalelerde de görülmektedir ve alanda yapılan öncül çalışmalarda daha genel bir anlamla kullanılmıştır.^{[18], [19]} Kelimenin kökeninin aşırı olumlu veya optimistik bakış açıları için sıklıkla kullanılan "pembe gözlüklerle dünyaya bakmak" deyiminden geldiği düşünülmektedir.^[20]

Memoria Praeteritorum Bonorum

Pembe gözlük kavramıyla genellikle ilişkilendirilen bir Latince cümle, "memoria praeteritorum bonorum", makale bağlamı dahilinde "geçmiş her zaman iyi hatırlanır" veya "geçmişin her zaman iyi olduğu düşünülür" şeklinde çevrilebilir.

Ancak bu cümlenin kime ait olduğu ve cümleden çıkarılan anlama yönelik tartışmalar bulunmaktadır. Bu tartışmalardan ilki cümlenin ilk olarak Romalılar tarafından zikredildiğidir; ancak bu argümanı destekleyecek kanıt bulunmamaktadır.^[21] İkinci tartışma ise cümlenin bugün ifade ettiği anlam ile o günlerde ifade ettiği anlamın bire bir aynı olmadığıdır.

İfadenin ana kaynağı olarak Thomas Aquinas'ın 1270 civarında yazılmış olan "Summa Theologica" (ikinci bölümün ikinci kısmı, soru 36, madde 1, itiraz 4'e yanıt) adlı eseri gösterilmektedir ve eserde şu sözlere yer verilmektedir:^[22]

Memoria praeteritorum bonorum, inquantum fuerunt habita, delectationem causat: sed inquantum sunt amissa, causant tristitiam.

[Çeviri: Geçmişimizdeki iyi şeyleri hatırlamak, bu şeylere sahip olduğumuz sürece bize zevk verir; kaybettiğimizde ise hüzün.]

Tüm Reklamları Kapat

Bu sözlerin orta çağda inanılmaz derece popüler olduğu ve diğer birçok teolojik metinde geçtiği görülmektedir. Aynı söz Samuel Beckett tarafından 1953 tarihinde yazılmış ünlü "Godot'yu Beklerken" oyununda da karşımıza çıkmaktadır:

Rahat bırak onu. Mutlu olduğu günleri yad ettiğini göremiyor musun? Memoria praeteritorum bonorum. Bu çok da hoş olmamalı.

Memoria paeteritorum bonorum cümlesinin modern kullanımı, Beckett'in oyununda bu şekilde geçmesine atfedilmektedir. Buna ek olarak Sabine Kozdon isimli akademisyen, "Samuel Beckett'in Oyunlarında Hafıza" adlı kitabında bu cümlenin oyun içinde kullanımını araştırmış ve bulgularını Thomas Aquinas'ın "Summa Theologica" adlı eserine dayandırmıştır.

Özet ve Sonuçlar

• Pembe gözlük, insanların geçmiş olayları gerçekte olduğundan daha olumlu olarak hatırlamalarına neden olan bilişsel bir önyargıdır.
• Pembe gözlük, geçmiş olaylarla başa çıkmakta, mutlu anıların yaratımında ve yeni deneyimlere teşvik konularında faydalı olabileceği gibi geçmiş hatalardan ders çıkarmanızı engelleyerek zararlı da olabilir.
• Düşüşçülük, bir ülke veya şirket gibi belirli bir varlığın düşüşte olduğu ve potansiyel olarak gelecekte bir çöküşe doğru gittiği inancıdır.
• Düşüşçülüğün genel hatlarıyla insanların gereksiz yere olumsuz bir bakış açısı benimsemesine neden olan sorunlu bir olgu olarak görülmesine karşın, bazı durumlarda, özellikle insanların geleceğe daha gerçekçi bir şekilde hazırlanmasına yardımcı olduğunda faydalı olduğu düşünülmektedir.
• Pembe gözlük ve düşüşçülükle başa çıkmanın anahtarı, öncelikle bunların sizin içinde bulunduğunuz durumda herhangi bir faydası olup olmadığını belirlemek ve ardından, gerekirse, pembe gözlük ve düşüşçülük düşüncelerini tetikleyen gerçekleri yavaş ve metodik bir şekilde gözden geçirmek gibi ilgili önyargı çözme tekniklerini kullanarak bu düşüncelerden sıyrılmaktır.