McGurk Etkisi: İnsan Beyni, Gördüğüne ve Duyduğuna İnanmaz; İnandığını Görür ve Duyar!
McGurk etkisi, işitme ve görme duyularımızın, konuşma yetimizle yakından bağlantılı olduğunu öne süren bir olgudur. Bu olguya göre, bir işitsel öge ile farklı bir görsel ögenin birleşmesi durumunda, ortaya üçüncü bir "ses" çıkar ya da kişi "gördüğü sesi algılar" ve bu, kişinin gerçekte işittiğinden farklı bir sesi algılamasına sebep olur.
McGurk Etkisinin Ortaya Çıkışı
1976 yılında Surrey Üniversitesi'nin Psikoloji bölümünde araştırmalar yürüten Harry McGurk ve asistanı John McDonald, esasen farklı bir araştırma için [ba], [da] ve [ga] hecelerini hem işitsel hem görsel dosyalar olarak kaydeder. Fakat McGurk, teknik asistana [da] sesini işlememelerini, sadece [ba] ve [ga] seslerini işlemelerini söyler. Böylece, teknik asistan [ba] görselinin arkasına [ga] sesini, [ga] görselinin arkasına [ba] sesini yerleştirerek Harry McGurk'e yollar.
McGurk, bu sesleri dinlediğinde [da] sesinin de işlenmiş olduğunu fark edince teknik asistana bir güzel azar çeker; fakat aslında bu haksız bir fırçadır, çünkü [da] sesi aslında işlenmemiştir. [ga] görselinin ardına dublajlanan [ba] sesi, McGurk'ün sesi [da] olarak algılamasına sebep olmuştur. Böylece önceki araştırma konularından uzaklaşan Harry McGurk ve John McDonald, bu konuyu araştırmaya ve hemen deneyler yürütmeye başlarlar. Aşağıdaki videoda bu deneyi kendi kendinize de yapabilirsiniz!
Aslında duyduğunuz ses hep [ba] sesi! Ama gördüğünüz ya da duyduğunuz üzere görme duyumuz bizi kolayca yanılgıya düşürebiliyor.
Araştırmanın Bulguları
McGurk ve McDonald yürüttükleri araştırmanın sonucunda iki bulguya ulaşır:
- Deneye katılanların çoğu, uyaranı McGurk gibi [da] olarak algılar. Bunun sonucunda ise işittiğimiz konuşmanın gördüklerimizden etkilendiği bulgusuna ulaşılır.
- Yaşın bir etken olduğu gözlemlenmiştir. Yaş arttıkça bu etki de artar.
Bu çalışma, konuşma çerçevesinde gördüklerimiz ve işittiğimiz şeylerin ayrı olduğunu anlatmaktan ziyade konuşma esnasında bir insanın yüz ve dudak hareketlerinin iletişim için önemli bir öge olduğunu vurgular.
McGurk Etkisini Yansıtan Başka Sesbirimler
"McGurk etkisi sadece üç sesbirimde mi geçerli?" diye düşünebilirsiniz. Bunu başka araştırmacılar da sorgulamış ve farklı deneyler yapmıştır. Cevap, "hayır". McGurk'ün öncelik ettiği çalışmalarda görsel [ga] ve işitsel [ba] uyaranının işitsel [da] sesine ve görsel [ba] ile işitsel [ga] sesinin işitsel [bga] sesine yol açtığını öğrendik. Fakat McGurk'ten sonra gelen psikologlar ve dilbilimciler başka ses grupları üzerinde de çalışmalar yapmıştır.
Bilişsel psikolog Kaisa Tiippana, yaptığı bir araştırmada deney katılımcılarına işitsel uyaran olarak [epe], görsel uyaran olarak [eke] veriyor. Katılımcıların çoğunluğu [ete] sesini duyduğunu söylüyor. Geri kalanlar ise sadece görsel veriyi algılayarak [eke] sesini duyduğunu söylüyorlar. Tiippana'nın başka bir araştırmasındaysa katılımcılara [apa] sesiyle işitsel uyaran, [aka] görünümüyle ise görsel uyaran veriliyor. Bu araştırmanın sonucunda ise katılımcıların çoğunluğu görsel uyaran olan [aka] sesini duyduklarını iddia ederek sadece görsel algılarıyla algıladıkları sesi işitiyorlar. Görüldüğü üzere, bu durumda üçüncü bir ses algılanmıyor fakat işittiklerini düşündükleri ses yine işitsel algılarını değil, görsel algılarını baz alıyor.
Öte yandan McGurk etkisi evrensel değildir, her dilde aynı illüzyonu yaratmaz. İngilizce, Almanca, Türkçe, Macarca gibi birçok dilde bu illüzyonun etkisi görülürken; Çince, Tay dili gibi tonlamalı olarak bilinen, işitsel ögelerin çok daha fazla yer aldığı dillerde konuşma esnasında dinleyiciler görsel uyaranları pek dikkate almaz. Bunun sonucunda ise bu dillerde diğer dillere oranla McGurk etkisi çok daha az gözlemlenir.
Maske Takmak, İşitmeyi Zorlaştırıyor mu?
Hepimiz bu son bir buçuk sene içerisinde taktığımız maskelerle birçok deneyim elde ettik. Karşılaşılan absürt durumlardan birisi ise maske takan kişinin "Pardon, maske taktığımdan ötürü duyamıyorum." benzeri bir cümle kurması olabilir. Fakat McGurk etkisini düşününce, artık eskisi gibi absürt gelmiyor, değil mi?
Yukarıda gördüğünüz üzere, bazı seslerin karıştırılmaya yatkın olmasından dolayı dudak okuma ve ifade yorumlama bilinçsizce çok sık yaptığımız bir eylemdir. Maskenin ağız bölgesi ve hatta yüzün neredeyse yarısını kapatmasıyla karşınızdaki kişinin ağzından çıkan sözcüğü yanlış algılayabilir ve algıladığınız sözcüğün bir mantık oluşturmaması sebebiyle cümlesini anlamlandıramayabilirsiniz ya da karşınızdaki bireyin yüz ifadesini yorumlamakta güçlük çekebilirsiniz.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Hastalıklarla McGurk Etkisinin İlişkisi
McGurk etkisinin bazı dillerde daha az bazılarında daha etkili olduğu gibi, bazı hastalığa sahip bireylerde de etkisi minimum gözlemlenebiliyor. Bu hastalıkları şu şekilde örneklendirebiliriz:
- Alzheimer: Bu hastalığa sahip bireylerde corpus callosumun küçülmesi sebebiyle loblarda bağlantı sorunu yaşanabilir. Bunun sonucunda görsel uyarım Alzheimer hastalarında daha az etkilidir ve McGurk etkisi bu hastalığa sahip olmayan bireylere oranla çok daha az görülür ya da hiç görülmez.
- Afazi: Afazi hastaları ister işitsel olsun ister görsel, konuşmayı algılamakta güçlük çeker. Bu yüzden McGurk etkisinin bu hastalarda az gözlemlendiği görülmüştür.
- Bipolar Bozukluk: Bipolar bozukluğa sahip bireylerde McGurk etkisi çok az gözlemlenmiştir. Bu bireyler aynı zamanda dudak okumada da güçlük çekmektedir.
- Disleksi - Şizofreni: Bu iki tür hastalığın ortak noktası şudur. Bu rahatsızlıklardan birine sahip bireyin çocukluk döneminde McGurk etkisi normal bir bireye oranla çok az gözlemlenmektedir fakat yetişkinlik dönemine erdiklerinde diğer bireylerden farksız bir şekilde McGurk etkisi kendini belli etmiştir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 23
- 16
- 8
- 5
- 4
- 3
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- K. Tiippana. (2014). What Is The Mcgurk Effect?. Frontiers in Psychology. doi: 10.3389/fpsyg.2014.00725. | Arşiv Bağlantısı
- D. Erdener. (2015). Türkçede Mcgurk İllüzyonu. Türk Psikoloji Dergisi, sf: 19-27. | Arşiv Bağlantısı
- H. McGurk, J. McDonald. (1976). Hearing Lips And Seeing Voices.. Nature, sf: 746-748. | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Mcgurk Etkisi. (8 Mayıs 2016). Alındığı Tarih: 9 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 01:49:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10455
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.